Tiến sĩ Nguyễn Sơn: “Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán là lựa chọn ưu tiên cho TTCK phái sinh”

Ngày 30/8/2016, Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Đầu tư chứng khoán (SRTC) thuộc UBCKNN đã phối hợp với Công ty CP Chứng khoán MB (MBS) tổ chức Hội nghị Thị trường Chứng khoán phái sinh Việt Nam - Cơ hội và thách thức cho các nhà đầu tư của MBS tại TP. Hải Phòng.

Phát biểu tại buổi hội nghị, tiến sĩ Nguyễn Sơn – Vụ trưởng vụ phát triển TTCK – UBCKNN cho biết hiện nay, thị trường phái sinh có tốc độ tăng trưởng chóng mặt và chưa có một công cụ tài chính nào làm được điều tương tự.

Theo chủ trương xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam, việc lựa chọn và chuẩn hóa các chứng khoán phái sinh giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán là các hợp đồng tương lai (futures) và hợp đồng quyền chọn (Options) trên các chứng khoán cơ sở là chỉ số chứng khoán, trái phiếu, cổ phiếu được xem là phù hợp.

Trên quan điểm phát triển TTCKPS theo lộ trình từ đơn giản đến phức tạp, trong giai đoạn đầu vận hành thị trường chỉ tập trung vào một số sản phẩm dễ thực hiện, phù hợp với nhu cầu thị trường và thông lệ quốc tế. Thông tư số 11/2016/TT-BTC ngày 19/01/2016 hướng dẫn Nghị định số 42/NĐ-CP về chứng khoán phái sinh và thị trường chứng khoán phái sinh đã đưa ra những quy định hướng dẫn chi tiết cho hai sản phẩm đầu tiên là Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ.

Lựa chọn hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán cho thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam

Theo tiến sĩ Nguyễn Sơn, trên nền tảng là một thị trường cổ phiếu đã có với hàng trăm loại cổ phiếu niêm yết, các chứng chỉ quỹ đầu tư chứng khoán cùng với hệ thống bộ chỉ số chứng khoán hết sức đa dạng (VN-Index; HNX-Index; VN30; HNX30; VN100, VNMidcap; VNSmallCap; HNX-FF2, HNX- Largecap, HNX-Midcap)…cho phép chúng ta có nhiều lựa chọn đối với tài sản cơ sở cho CKPS.

Báo cáo về “Phát triển thị trường phái sinh ở Việt Nam” của Dự án Luxembourg Development tài trợ cho Việt Nam đã đưa ra 4 khuyến nghị khi cân nhắc lựa chọn tài sản cơ sở là: thứ nhất, TSCS phải đảm bảo tính thanh khoản; thứ hai, TSCS phải đảm bảo độ sâu giao dịch; thứ ba, TSCS phải có đủ thông tin và thứ tư, TSCS phải có cơ chế pháp lý rõ ràng.

Trong 4 tiêu chí trên trên thì không phải tài sản nào cũng đáp ứng đủ điều kiện. Đối với cổ phiếu, loại Tài sản cơ sở có tính thanh khoản khá tốt nhưng yêu cầu về độ sâu giao dịch lại cần được xem xét cẩn trọng.

Trên thực tế, hiện tượng thao túng giá nhiều cổ phiếu lớn nhỏ trên TTCK Việt Nam đã từng xảy ra và được đánh giá có nguy cơ cao, việc tổ chức giao dịch các CKPS trên các cổ phiếu đơn lẻ này sẽ khó quản lý giám sát hiện tượng thao túng lẫn nhau giữa hai thị trường. Hơn nữa, CKPS trên cổ phiếu đơn lẻ chỉ đáp ứng nhu cầu phòng vệ cho một số đối tượng nhất định nắm giữ các cổ phiếu gốc này. Các chứng chỉ quỹ đầu tư thì lại khá ít với thị giá thấp và kém thanh khoản, ít hấp dẫn.

Trong khi đó, chỉ số cổ phiếu đại diện cho một rổ cổ phiếu trên thị trường, có thể coi là một danh mục đầu tư đã được đa dạng hóa nhằm giảm thiểu rủi ro cá biệt. Nhiều chỉ số hiện nay như VN30, HNX30, VN100, HNX-FF, HNX-Largecap, HNX-Midcap đã được cải tiến về công thức tính, phản ánh sát thực hơn với diễn biến thị trường và mang tính đại diện cao.

Ngoài ra còn có các bộ chỉ số riêng theo dõi diễn biến của TTCK Việt Nam do nhiều công ty chứng khoán, các tổ chức tài chính lớn trong và ngoài nước xây dựng được nhiều nhà đầu tư lựa chọn, tham khảo.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy các CKPS trên chỉ số chứng khoán được nhiều SGDCK lựa chọn làm sản phẩm đầu tiên đặt nền móng cho phát triển TTCKPS. Do đó, lựa chọn HĐTL chỉ số chứng khoán cho TTCKPS tại Việt Nam là một lựa chọn ưu tiên.

Cơ chế giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán

Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán (Index Futures) được hiểu là thỏa thuận giữa hai bên mua, bán một điểm của chỉ số chứng khoán vào một thời điểm xác định trong tương lai ở một mức giá cụ thể được ấn định trước.

Các HĐTL chỉ số chứng khoán được niêm yết trên SGDCK được chuẩn hóa về quy mô, thời hạn hợp đồng, đơn vị giao dịch…Các giao dịch CKPS được khớp lệnh trên hệ thống điện tử.

Tuy nhiên, khác với thị trường cổ phiếu, mỗi loại CKPS có một giờ giao dịch riêng do SGDCK quy định. Nhà đầu tư muốn mua bán một HĐTL chỉ số chứng khoán phải mở tài khoản tại CTCK thành viên của SGDCK phái sinh, ký quỹ trước khi giao dịch và bổ sung ký quỹ khi cần thiết dựa trên kết quả định giá hàng ngày (mark-to- market) từ trung tâm thanh toán bù trừ CKPS (CCP).

Đại diện MBS, Tổng Giám đốc Trần Hải Hà cho biết “Công ty CP Chứng khoán MB rất vinh dự được UBCKNN lựa chọn là đơn vị phối hợp triển khai đề án giới thiệu về TTCKSP cho nhà đầu tư. Có thể nói rằng MBS là một trong những công ty chứng khoán đi đầu trong việc chuẩn bị đủ các điều kiện để tham gia TTCKPS như giải pháp về công nghệ, đào tạo CBNV dưới sự hỗ trợ và giúp đỡ của UBCKNN cũng như Trung tâm Nghiên cứu Khoa học và Đầu tư chứng khoán”.