Chênh vênh như nợ công Việt Nam

Kiểm toán Nhà nước, tại cuộc họp báo cuối tuần qua đã đưa ra một số thông tin không mới nhưng vẫn rất thời sự về nợ công.

Cơ quan này cho rằng Bộ Tài chính đã tổng hợp thừa/thiếu một số khoản vay/nợ. Đây cũng là vấn đề được Tổng kiểm toán Nhà nước Nguyễn Hữu Vạn báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội từ phiên họp tháng 4 năm nay.

Kết quả kiểm toán cho thấy, nợ công đến 31/12/2012 giảm 1.632,6 tỷ đồng so với báo cáo của Bộ Tài chính.

Dù không quá lớn, lại thể hiện sự giảm đi nhưng con số này dường như đã làm cho mức độ tin cậy về số liệu của nợ công vốn đã mong manh lại càng thêm chênh vênh.

Nhất là khi chính đại diện Kiểm toán Nhà nước nói ở cuộc họp báo rằng kiểm toán nợ công là một vấn đề còn rất mới và mới chỉ được kiểm toán lồng ghép trong các cuộc kiểm toán ngân sách nhà nước dẫn đến kết quả còn hạn chế.

Và một quy trình để kiểm toán riêng biệt về nợ công mới đang trong quá trình nghiên cứu xây dựng.

Điều này, đương nhiên khó có thể là tin vui, khi mà dự đoán nợ công sẽ là tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận về an ninh tài chính quốc gia trong năm 2014 của một vị chuyên gia vào ngày cuối cùng của năm 2013 đã trở thành hiện thực.

Trung tuần tháng 7 vừa qua, tụ họp trong một hội thảo về nợ công do Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội tổ chức, các chuyên gia từ trẻ tuổi đến cao niên lại đưa thêm nhiều cảnh báo về nguy cơ của nợ công Việt Nam.

Vẫn nằm trong ngưỡng an toàn là khẳng định đã quá quen thuộc, không chỉ từ Bộ Tài chính mà từ Chính phủ về nợ công. Cơ sở được xem là khá vững chắc cho khẳng định này là tổng số dư nợ công đến ngày 31/12/2013 ở mức 1.913 nghìn tỷ đồng, bằng 53,4% GDP, dư nợ Chính phủ ở mức 1.488 tỷ nghìn đồng, bằng 41,5% GDP. Mà giới hạn cho phép là nợ công dưới 65% GDP, nợ Chính phủ dưới 55% GDP.

Tuy nhiên, theo phân tích của nhiều chuyên gia, các con số nói trên chưa bao gồm nợ của doanh nghiệp nhà nước, nợ chi phí quản lý và cấp bù lãi suất đối với Ngân hàng Phát triển Việt Nam và Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam, nợ xây dựng cơ bản, nợ quỹ bảo hiểm xã hội, nợ chi ứng trước của ngân sách Trung ương cho các dự án đầu tư chưa bố trí được nguồn.

Mặt khác, theo TS.Vũ Đình Ánh (Viện Kinh tế - Tài chính, Học viện Tài chính), số tuyệt đối về nợ công, nợ nước ngoài và nợ chính phủ là bao nhiêu, tốc độ tăng hàng năm như thế nào cũng không được công bố đầy đủ.

Ông Vũ Đình Ánh dẫn con số tuyệt đối về nợ công của Việt Nam từ đồng hồ nợ công thế giới (The global debt clock - GDC) cho biết đến cuối tháng 3/2014, mỗi người Việt Nam hiện đang gánh khoản nợ trung bình 887,51 USD (gần 20 triệu đồng).

Cũng theo GDC, quy mô nợ công của Việt Nam tăng liên tục: năm 2012 tăng 8,6%, đến 2013 tăng 12,6% và dự kiến 2014 tăng 11,2% nhưng tỷ lệ nợ công lại giảm từ 50,6% GDP năm 2012 xuống 49,3% GDP năm 2013 và dự kiến còn 48% GDP năm 2014 do tốc độ tăng GDP danh nghĩa cao hơn so với tốc độ tăng quy mô nợ.

Chỉ tính từ tháng 1/2013 đến tháng 3/2014, theo GDC, nợ công của Việt Nam đã tăng thêm 9,887 tỷ USD, trung bình tăng gần 700 triệu USD/tháng và tăng thêm gần 100 USD/người.

TS. Trịnh Tiến Dũng, nguyên trợ lý Giám đốc Quốc gia - Trưởng ban Cải cách khu vực công UNDP Việt Nam cũng đưa ra hai con số rất khác nhau về nợ công của Việt Nam.

Đó là, nợ công Việt Nam theo định nghĩa của Luật Quản lý nợ công (gồm nợ Chính phủ, nợ được Chính phủ bảo lãnh và nợ chính quyền địa phương) thì chiếm 54,4% GDP. Còn nếu theo định nghĩa quốc tế thì nợ công của Việt Nam đã lên đến 106% GDP.

Nếu tính toán của các chuyên gia, TS. Lê Đăng Doanh cho biết nếu bổ sung nợ của khu vực doanh nghiệp nhà nước thì nợ công sẽ lên đến 100 -105% GDP.

Luật gia Vũ Xuân Tiền, trong bản tham luận về nợ công mới đây trích nhận định của TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Chương trình Giảng dạy kinh tế Fulbright: “Nếu tính cả nợ tiềm ẩn của doanh nghiệp nhà nước thì tỷ lệ nợ công của Việt Nam có thể trên 100% GDP, vượt xa ngưỡng nợ công 65% GDP được đặt ra trong chiến lược phát triển tài chính đến đến năm 2020”.

Như thế, tự thân sự chênh vênh của các con số về nợ công đã chứa đựng đầy những “đáng ngờ”, nhưng theo nhiều chuyên gia thì sự “đáng sợ”của nợ công lại không nằm ở các con số.

Vậy, nguy cơ nợ công Việt Nam thực sự nằm ở đâu? chúng tôi xin tiếp tục đề cập trong bài viết sau.