Đặc khu kinh tế: Cần những chính sách “vượt khung”!

Việt Nam có nhiều lợi thế để hình thành các đặc khu kinh tế (ĐKKT), tuy nhiên, để thành công, cần xây dựng hệ thống chính sách hoàn thiện và đề ra chiến lược phát triển ngành nghề; thu hút nguồn nhân lực; giải pháp phát triển kết cấu hạ tầng và vốn đầu tư.

Chủ trương nhất quán

Nhấn mạnh tại Hội thảo khoa học quốc tế về “Phát triển đặc khu kinh tế - Kinh nghiệm và cơ hội” do Ban chỉ đạo tổ chức Hội thảo Quốc tế tỉnh Quảng Ninh phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu đặc khu kinh tế Trung Quốc, Trường Đại học Thâm Quyến, tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) tổ chức từ ngày 18 – 22/3/2014 tại TP.Hạ Long, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân khẳng định: “Vấn đề xây dựng ĐKKT đã được Trung ương Đảng, Quốc hội, Chính phủ coi trọng và đưa vào các văn kiện của Đảng, Nhà nước, Quốc hội từ hơn 20 năm trước, thể hiện trong Hiến pháp năm 1992 và Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng giữa nhiệm kỳ khóa VII năm 1994”.

Theo ông Vương Đình Huệ - Trưởng Ban kinh tế Trung ương, Việt Nam là nước có lợi thế lớn về kinh tế biển, đảo với hơn 50 cảng biển, 40 vũng, vịnh, 3.000 hòn đảo lớn nhỏ; là 1 trong 10 nước trên thế giới có chỉ số cao nhất về chiều dài bờ biển (3.260 km). Vì thế, việc xây dựng một số ĐKKT để tạo các cực tăng trưởng và thử nghiệm thể chế là chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước Việt Nam.

Chủ trương này đã được cụ thể hóa tại Kết luận số 74-KL/TW ngày 17/10/2013 của Hội nghị Trung ương lần thứ 8 (khóa XI) với chỉ đạo: "Sớm xây dựng, phê duyệt, triển khai thực hiện một số đề án thành lập khu hành chính - kinh tế đặc biệt" và 3 khu kinh tế tiêu biểu đầu tiên gồm Vân Đồn (Quảng Ninh), Phú Quốc (Kiên Giang) và Bắc Vân Phong (Khánh Hòa) đã được lựa chọn.

Cần chính sách “vượt khung”!

Bàn giải phát triển các ĐKKT trong thời gian tới, ông Vương Đình Huệ cho rằng, phải xây dựng và ban hành các thể chế hành chính và kinh tế của các ĐKKT theo hướng hiện đại, mang tầm quốc tế, có sức cạnh tranh vượt trội với các đặc khu đã hình thành trên thế giới. Cần sớm xây dựng, thông qua Luật về Đặc khu hành chính - kinh tế.

Lý giải cho quan điểm của mình, ông Huệ phân tích, hiện nay nước ta đã có khu kinh tế mở Chu Lai và 15 khu kinh tế ven biển, các khu kinh tế này đã đạt được những kết quả nhất định về thu hút đầu tư, giải quyết việc làm, đóng góp đáng kể cho ngân sách địa phương, nhưng vẫn chưa đạt được kỳ vọng.

“Thể chế ở các khu kinh tế này tuy có vượt trội so với các khu công nghiệp, nhưng chỉ tập trung vào các ưu đãi về thuế, về tiền thuê đất nên so với các khu thương mại tự do trong khu vực và trên thế giới còn nhiều bất cập, không đủ sức cạnh tranh” - ông Huệ cho biết thêm.

Thực tế cho thấy, những bài học mà Việt Nam rút ra từ kinh nghiệm xây dựng các loại hình ĐKKT cơ bản thường liên quan đến các vấn đề vĩ mô hơn là trở ngại và khó khăn phát sinh từ cấp địa phương. Đây là một điểm then chốt nhưng thường bị lãng quên trong các chương trình nghiên cứu đặc khu.

Ông Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - dẫn chứng, thành công của ĐKKT Thâm Quyến (Trung Quốc) hay Khu kinh tế tự do Dubai (Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất), ngoài những lý do về điều kiện tĩnh (vị trí địa lý, cơ sở hạ tầng cảng biển, cảng hàng không…), còn là vì khung thể chế cho phép những nhà đầu tư lớn nhất thế giới hoạt động trong điều kiện toàn cầu, áp dụng những luật lệ, thông lệ tốt nhất thế giới. Còn ở Việt Nam, những cửa mở ra thế giới như: Quảng Ninh, Hải Phòng, Bà Rịa - Vũng Tàu... là những điểm có lợi thế để áp dụng mô hình ĐKKT; nếu tạo được sự bứt phá mạnh mẽ thì tính lan tỏa sẽ rất lớn và có tính đột phá.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Xuân Thắng - Chủ tịch Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam - cho rằng, phải có thể chế hiện đại, vượt trội thì mới có thể phát triển được ĐKKT.

“Nếu không có thể chế vượt trội, liệu các nhà đầu tư nước ngoài có chọn mình hay không” - ông Thắng đặt câu hỏi và giải đáp luôn: “Nhà đầu tư nước ngoài sẽ không vào Việt Nam chỉ vì các lời kêu gọi mang tính chất khẩu hiệu. Vì thế, chúng ta phải thống nhất với nhau rằng, trước tiên phải thay đổi thể chế và tôn trọng nguyên tắc thị trường”.

Tuy nhiên, ông Andrew Grant - Giám đốc hợp danh cao cấp, lãnh đạo toàn cầu Khối Khu vực công Tập đoàn Mc Kinsey (Singapore) - lưu ý, có tới 50% ĐKKT trên thế giới được xây dựng mà thất bại. Vì thế, có rất nhiều thách thức để phát triển ĐKKT một cách đúng đắn.“Cần rất nhiều thời gian và bài học đắt giá để có thể đạt được thành công” - ông Andrew Grant nói.

Theo Hoàng Châu - Phạm Tiệp