Mức lỗ bình quân của DNNN cao gấp 12 lần khu vực ngoài quốc doanh

Theo số liệu tổng hợp nói trên, đáng lưu ý là có nhiều DN thường xuyên kinh doanh hiệu quả trước đây nay cũng thua lỗ. Điển hình là Tổng Công ty Lương thực Miền Nam lỗ 168 tỉ đồng, nộp ngân sách 249 tỉ đồng, chỉ đạt gần 29% kế hoạch năm. Tổng Công ty Đầu tư - Phát triển Nhà và Đô thị chỉ nộp ngân sách 166 tỉ đồng, bằng 17% kế hoạch năm. Tính toàn khối, doanh thu không tăng và có nhiều đơn vị không đạt kế hoạch, trong đó Vinashin chỉ đạt 2.050 tỉ đồng, chưa đến 30% kế hoạch năm.

Tính đến hết quý III năm nay, tình hình có khả quan hơn, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đạt doanh thu hơn 1,158 triệu tỉ đồng, bằng 99% so với cùng kỳ; lợi nhuận đạt 52.005 tỉ đồng, tăng 13% so với cùng kỳ năm trước nhưng không phải DN nào cũng làm ăn tốt. Vẫn có những đơn vị tiếp tục báo lỗ lũy kế như Tổng Công ty Lương thực Miền Nam lỗ 234 tỉ đồng, Tổng Công ty Cà phê lỗ 20 tỉ đồng.

Đáng lưu ý là lợi nhuận chỉ tập trung vào một số ít đơn vị, nhiều DN còn lại rơi vào tình trạng nợ cao, kết quả sản xuất kinh doanh thấp, thậm chí mất vốn. Theo công bố của Bộ Tài chính, mức lỗ bình quân của DN nhà nước (NN) cao gấp 12 lần khu vực ngoài quốc doanh. Tổng lỗ tính đến năm 2011 của 13 tập đoàn, tổng công ty lên tới 48.104 tỉ đồng mà đứng đầu là Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Xăng dầu (Petrolimex), Tông Công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines)…

Nhập nhèm công ích, tù mù lỗ - lãi

Báo cáo tài chính hợp nhất của Petrolimex quý III cho thấy lợi nhuận lũy kế 9 tháng đầu năm của DN này đạt hơn 1.280 tỉ đồng, tăng 76,4% so cùng kỳ năm 2012 và đang phấn đấu đạt chỉ tiêu lợi nhuận rất cao là 1.980 tỉ đồng như kế hoạch, tăng gấp đôi so với năm 2012. Riêng mảng kinh doanh xăng dầu, 6 tháng đầu năm, Petrolimex thu lợi nhuận trước thuế 388,220 tỉ đồng. Thế nhưng, trong 4 lần tăng giá kể từ đầu năm đến nay, Petrolimex luôn kêu lỗ để được tăng giá bán. Giải thích về sự vênh nhau này, lãnh đạo Petrolimex cho biết có sự khác nhau là do giá bán lẻ được tính theo chu kỳ tính giá của Nghị định 84. Theo đó, lợi nhuận tối đa được để lại cho DN là 300 đồng/lít nhưng thực tế, 6 tháng đầu năm, mỗi lít xăng dầu chỉ có lợi nhuận trung bình 94 đồng. Như vậy, có nghĩa là có chu kỳ kinh doanh lỗ, có chu kỳ kinh doanh lãi nhưng không có nghĩa là cả giai đoạn kinh doanh của DN lỗ. Bên cạnh đó, Petrolimex còn có các lĩnh vực kinh doanh khác nên trong báo cáo tài chính được quyết toán theo kỳ và năm tài chính, Petrolimex vẫn có lợi nhuận.

Trong các báo cáo điều hành giá xăng dầu, cơ quan quản lý cũng nhiều lần nhấn mạnh rằng mức tăng giá cho phép là thấp hơn so với mức tính đúng, tính đủ giá cơ sở để hàm ý rằng DN dù tăng giá vẫn phải chịu phần thiệt. Ví dụ, trong đợt tăng giá xăng dầu ngày 22-8, Bộ Tài chính cho biết nếu tính đủ các yếu tố cấu thành giá cơ sở thì giá xăng dầu phải tăng tối đa 988 đồng/lít xăng. Tuy nhiên, để bình ổn giá, bộ chỉ cho phép tăng tối đa 468 đồng/lít.

Theo TS Nguyễn Minh Phong, do các DN này hoạt động trong lĩnh vực công ích, phải gánh vác một phần nhiệm vụ chính trị nên việc kinh doanh xăng dầu phải đáp ứng nhiều mục tiêu, trong đó có những mục tiêu mâu thuẫn nhau như yêu cầu DN không được thua lỗ nhưng có nhiều thời điểm, giá xăng dầu do nhà nước điều hành, không cho tăng theo thị trường để kiềm chế lạm phát. Đây chính là dư địa để DN “biến” số liệu tài chính theo hướng có lợi.

Tắc thoái vốn ngoài ngành

Một trong những nguyên nhân khiến DNNN hoạt động kém hiệu quả là nguồn lực phân tán đầu tư ra nhiều ngành. Để khắc phục, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các DN thoái hết vốn đầu tư ngoài ngành vào năm 2015 để tập trung vào ngành nghề kinh doanh chính nhưng mục tiêu này có nguy cơ bất thành.