Ngành điều trước nguy cơ thành xưởng gia công của thế giới

Số liệu từ Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cho biết, 6 tháng đầu năm 2013 cả nước XK khoảng 115.000 tấn điều nhân các loại với kim ngạch XK 716 triệu USD, tăng 30,3% về lượng và tăng 18,8% về trị giá so với cùng kỳ năm 2012. Về thị trường, Mỹ vẫn là nước NK lớn nhất của điều Việt Nam, tiếp theo là Trung Quốc, châu Âu và Australia.

Tuy nhiên, để đạt được mức tăng trưởng như trên thì các DN điều phải NK đến 220.000 tấn điều thô, tăng gần 89% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó giá điều XK lại giảm đến 9,46%, chỉ đạt 6.181 USD/tấn. Theo Vinacas, để đáp ứng mục tiêu XK 220.000 tấn điều nhân năm nay, Việt Nam sẽ cần NK khoảng 180.000 tấn điều thô trong những tháng còn lại của năm để chế biến, chủ yếu là từ Campuchia, Bờ Biển Ngà, Ghana, Nigeria, Guinea-Bissau và Indonesia.

Theo ông Đặng Hoàng Giang - Tổng thư kí Vinacas, chế biến XK điều năm nay tiếp tục gặp nhiều khó khăn. Đầu vụ, nhiều DN phàn nàn về việc khó tiếp cận được vốn vay, nợ cũ chưa trả xong, tài sản, kho hàng đều do ngân hàng nắm giữ. Ngoài ra, mùa vụ điều năm nay ở Đông Nam bộ kết thúc sớm hơn rất nhiều so với mọi năm (khoảng cuối tháng 3, đầu tháng 4-2013) do sợ thiếu nguyên liệu nên nhiều DN đã tập trung thu mua điều trong nước với giá cao (điều khô nhập kho bình quân 28.000 - 30.000 đồng/kg).

“Với mức giá thu mua này, cộng với thị trường khó khăn, chế biến XK điều dự báo sẽ đối mặt nhiều rủi ro. Trong khi đó, nguồn nguyên liệu điều thô NK lại không đảm bảo chất lượng, nhiều lô hàng khi về đến cảng mới phát hiện có quá nhiều điều tồn kho kém chất lượng được trộn vào và khi DN đem chế biến, XK bị lỗ và mất uy tín với khách hàng”, ông Đặng Hoàng Giang cho biết.

Cũng theo ông Đặng Hoàng Giang, Vinacas vừa thành lập Hội đồng tư vấn NK điều thô nhằm giúp các DN hội viên chia sẻ thông tin và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động NK điều thô. Hội đồng sẽ làm nhiệm vụ tư vấn cho DN ngành điều các vấn đề liên quan đến NK hạt điều nguyên liệu như chính sách, pháp luật, mùa vụ, giá cả, chất lượng, vận chuyển, thanh toán, kết nối các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước hoạt động về lĩnh vực XNK nguyên liệu điều nhằm tạo điều kiện cho các DN Việt Nam NK điều thô đạt yêu cầu.

Công xưởng thế giới

Trong một cuộc gặp gỡ báo chí hồi cuối năm 2012, ông Nguyễn Thái Học - nguyên Chủ tịch Vinacas đã đưa ra cảnh báo hiện nay dù XK điều VN đứng vào hàng đầu thế giới, nhưng coi chừng thực chất sẽ là nước gia công điều hơn là XK điều số 1 thế giới. Nguyên nhân là chưa bao giờ các DN chế biến XK điều “đói” nguyên liệu như bây giờ. Nếu như cách đây 10 năm, các DN chỉ NK điều thô khoảng 20 -30%, còn lại 70 - 80% là sử dụng nguồn nguyên liệu điều thô trong nước thì nay phải NK tới 50% sản lượng điều thô mới đủ chế biến.

Ông Học cho rằng nếu Việt Nam không có những hành động tích cực phát triển vùng nguyên liệu, ngăn chặn hiện tượng chặt phá điều..., chắc chắn trong một vài năm tới, ngành điều Việt Nam sẽ không còn vùng nguyên liệu trong nước để thu mua điều thô, mà phải NK hoàn toàn từ nước ngoài mới đủ cho chế biến, phục vụ XK và tạo việc làm cho công nhân.

Muốn vậy, ngoài việc Chính phủ và các địa phương liên quan đẩy mạnh trồng điều, phát triển vùng nguyên liệu, bảo đảm đủ sản lượng cho các DN chế biến, giảm tối thiểu NK điều thô, thì các DN điều cũng phải chú trọng hơn nữa trong lĩnh vực đầu tư, chế biến nâng cao giá trị sản phẩm từ hạt điều.

“Một kg điều nhân, nếu chế biến thành kẹo, bánh, thực phẩm sẽ nâng giá trị lên gấp 1,7 - 2 lần giá XK thô hiện nay. Tuy nhiên, các tập đoàn thực phẩm, bánh kẹo nước ngoài, hiện không muốn chia sẻ thị phần cho DN nội. Vì vậy, phải có sự hợp tác, mời gọi các công ty bánh kẹo có thương hiệu lớn của thế giới vào đầu tư, sản xuất bánh kẹo hạt điều tại Việt Nam XK sang các nước. Làm như vậy, chẳng những Việt Nam không bao giờ là nước “gia công” đơn thuần để thu về ít ỏi ngoại tệ, trái lại, đó còn là nền móng cho một ngành sản xuất - chế biến - XK thành phẩm hạt điều chất lượng cao chính hiệu Made in Vietnam”, ông Nguyễn Thái Học đề xuất.

Theo Quang Duy