Tăng thuế TTĐB thuốc lá: Lợi bất cập hại

Tôi được biết, vừa qua, Bộ Tài Chính đã có công văn số 1537/BTC-CST ngày 25/01/2014 xin ý kiến các cơ quan liên quan góp ý dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế TTĐB. Theo đó dự kiến sẽ nâng mức thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá từ 65% lên 75% từ 1/7/2015, và lên 85% từ năm 2018.

Hiệp hội thuốc lá Việt Nam đồng tình với chủ trương tăng dần thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước và hạn chế tiêu dùng thuốc lá. Tuy nhiên tăng bao nhiêu? Tăng khi nào?...cần phải cân nhắc kỹ cho phù hợp với điều kiện hoàn cảnh nước ta. Nếu không có khi phản ứng phụ lại lớn hơn mục đích chính.

Thuốc lá là mặt hàng gọn nhẹ, nhưng có giá trị cao. Với mức áp thuế TTĐB như hiện nay 65% và thuế VAT 10% đã khiến hoạt động buôn lậu không thể kiểm soát, bởi các mặt hàng thuốc lá nhập lậu đều trốn thuế nên siêu lợi nhuận. Hiện nay buôn lậu thuốc lá ở Việt Nam đang phát triển mạnh và gây thất thu lớn cho ngân sách nhà nước.

Tôi cho rằng, nếu nâng mức thuế suất thuế TTĐB đối với mặt hàng thuốc lá vào thời điểm hiện nay thì tình trạng buôn lậu sẽ càng gia tăng, dẫn đến sản xuất trong nước sẽ bị thu hẹp khiến tổng thu ngân sách nhà nước có thể giảm chứ không chắc sẽ tăng mặc dù thuế suất tăng.

Ông có thể lý giải rõ hơn tại sao tăng thuế suất thuế TTĐB trong điều kiện hiện nay thì thu NSNN chưa chắc đã tăng?

Rất đơn giản, tăng thuế TTĐB thì lợi nhuận buôn lậu thuốc lá đã cao lại càng cao hơn do trốn thuế. Điều đó chắc chắn dẫn đến buôn lậu gia tăng. Chúng ta đã có bài học thực tế về viêc này: Thuế TTĐB tăng từ 45% lên 55% vào năm 2006 và 65% vào năm 2008 đã gây ra sự tăng trưởng đột biến của thuốc lá nhập lậu khoảng 6 tỷ điếu (Năm 2006 nhập lậu: 12 tỷ điếu thì 2012: 18 tỷ điếu).

Thuốc lá lậu do trốn thuế nên có thể bán rẻ hơn thuốc sản xuất trong nước, người tiêu dùng Việt Nam do thu nhập thấp sẽ quay sang hút thuốc lá lậu, bất chấp việc thuốc lá lậu không kiểm soát được chất lượng nên sẽ gây tác hại đến sức khỏe cộng đồng. Do vậy thuốc lá sản xuất trong nước sẽ bị thu hẹp dẫn đến tổng thu ngân sách nhà nước có thể giảm chứ không tăng

Bên cạnh việc gây thất thu ngân sách nhà nước, thuốc lá nhập lậu làm ảnh hưởng tới ngành công nghiệp thuốc lá như thế nào thưa ông?

Theo số liệu khảo sát năm 2012 của Trung tâm Thuế và Đầu tư Quốc tế và tổ chức Oxford Economics, Việt Nam là thị trường tiêu thụ thuốc lá lậu lớn thứ 2 trong số 11 quốc gia Châu Á được khảo sát. Năm 2013, tổng số thuốc lá tiêu thụ tại Việt Nam là 104,8 tỷ điếu, bao gồm 87,8 tỷ điếu hợp pháp và 17,0 tỷ điếu nhập lậu (Trong đó 90% là thuốc JET và HERO). Thuốc lá nhập lậu đã lấy đi 20% thị phần và làm thất thu thuế nghiêm trọng cho ngân sách Nhà nước (ước tính ngân sách nhà nước thất thu 6.500 tỷ đồng tương đương 309 triệu đôla Mỹ,).

Đối với ngành công nghiệp thuốc lá làm mất sản lượng nguyên liệu: 18.000 tấn/năm (tương đương diện tích trồng là 10.000 hecta). Các doanh nghiệp sản xuất hợp pháp bị mất cả về mặt doanh số và thị phần. Song, quan trọng hơn cả là mất việc làm của 5 triệu công lao động không có việc làm trong 5 tháng và 600.000 công lao động/năm của công nhân. Bên cạnh đó, thuốc lá lậu không phải tuân thủ bất kỳ quy định nào về cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh, an toàn vệ sinh thực phẩm (như lộ trình giảm Tar và Nicotin), không kiểm soát được chất lượng nên sẽ gây tác hại đến sức khỏe cộng đồng.

Theo ông, việc tăng thuế TTĐB thuốc lá nên theo lộ trình như thế nào?

Tôi cho rằng, thời điểm này tạm thời chưa nên tăng thuế suất thuế TTĐB thuốc lá. Trước hết Chính phủ cần có chỉ thị gấp yêu cầu các bộ ngành và các địa phương cùng quyết liệt vào cuộc kiên quyết chống buôn lậu ở cả đầu vào là tại các cửa khẩu, biên giới (Chủ yếu là biên giới Tây Nam) và đầu ra là các cửa hàng, tủ, quầy bán thuốc các địa phương như những năm 90 của thế kỷ trước để hạn chế thuốc lá nhập lâu. Tuy nhiên, để làm được điều này thì chính quyền các địa phương phải quyết liệt vào cuộc.

Khi đã ngăn chặn được đáng kể lượng thuốc lá nhập lậu thì có thể xem xét tăng thuế suất thuế TTĐB. Tuy nhiên cũng nên có lộ trình tăng dần khoảng 5% là phù hợp chứ không nên tăng nhanh như thời gian qua lại tạo cơ hội cho thuốc lá lậu.

Xin trân trọng cám ơn !