Việt Nam cần thận trọng với "bẫy" lao động gia công, lắp ráp

Ngày 5/2, Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã tổ chức lễ công bố Báo cáo Phát triển con người 2015. Trong đó nêu rõ, cần cải cách chính sách và thể chế rộng khắp để đạt được tăng trưởng toàn diện, tiến bộ con người để không ai bị tụt lại phía sau.

Báo cáo Phát triển con người Việt Nam 2015 cho thấy, sau 3 thập kỷ đổi mới, phát triển, con người Việt Nam đã có kết quả ấn tượng nhưng không đồng đều qua từng giai đoạn. Trong những năm đầu, chỉ số phát triển con người bị suy giảm, sau đó tăng nhanh hơn kể từ cuối những năm 90. Việt Nam là nước có kết quả tốt nhất trong tiến bộ về phát triển con người giai đoạn 1990 - 2000, song vị trí này bị lùi dần trong các giai đoạn sau đó.

Báo cáo cho thấy các tỉnh đều có tiến bộ tích cực nhưng không đồng đều, một số tỉnh tiến nhanh hơn các tỉnh khác. Những tỉnh tiến bộ nhất đều phát triển kinh tế cân bằng với tiến bộ xã hội. Một số so sánh như: Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng có mức phát triển con người cao tương tự như Ba Lan hoặc Croatia. Các tỉnh nghèo như Hà Giang hay Lai Châu có mức phát triển con người chỉ tương đương với những nước như Guatemala và Ghana. Báo cáo cũng cho thấy những tỉnh có bước phát triển vượt bậc như Hậu Giang, Tiền Giang, Bình Phước, Thái Nguyên và Phú Yên.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Trung Ương Đảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhận định, tăng trưởng trong quá khứ mặc dù đã mang lại những chuyển dịch cơ cấu xã hội to lớn, với việc thu hẹp tỷ trọng của nhóm dân cư nghèo, cận nghèo và mở rộng nhanh chóng của tầng lớp trung lưu, song đời sống của những người ở nhóm trung lưu còn chưa được đảm bảo an toàn trước các rủi ro và những khó khăn của những người vẫn thuộc diện nghèo, đặc biệt ở những cộng đồng dân tộc thiểu số thì ngày càng khó giải quyết.

Báo cáo cũng nhấn mạnh những vấn đề đang nổi lên với Việt Nam đang cần một loạt cải cách để đẩy nhanh tăng trưởng bao trùm và thúc đẩy phát triển con người trong tương lai.

Để tăng việc làm có năng suất, Việt Nam cần duy trì ổn định kinh tế vĩ mô; tăng hiệu suất kinh tế và sự kết nối công nghệ cũng như nuôi dưỡng sự sáng tạo.

Để cải thiện hệ thống giáo dục và y tế, Việt Nam cần cải thiện chất lượng và mở rộng tiếp cận giáo dục trước tiểu học, giáo dục bậc cao, và đào tạo nghề. Vấn đề chủ yếu của giáo dục chưa đảm bảo các lĩnh vực, chất lượng và khả năng tiếp cận còn hạn chế đối với nhóm có thu nhập thấp. “Nếu không cải thiện chất lượng, mở rộng tiếp cận giáo dục trước tiểu học, giáo dục bậc cao, đào tạo nghề thì khoảng cách giữa các nhóm lao động sẽ ngày càng lớn, Việt Nam sẽ dễ dính vào “bẫy” lao động thu nhập thấp, lao động gia công lắp ráp của các nước phát triển”, đại diện nhóm nghiên cứu khẳng định.

Bên cạnh đó, cần tiến hành đánh giá toàn diện các cải cách xã hội hóa trước khi nhân rộng. Để đổi mới hệ thống bảo trợ xã hội, Việt Nam cần thực hiện các biện pháp khuyến khích để đạt mục tiêu bảo hiểm y tế toàn dân; hệ thống bảo hiểm xã hội tự chi trả; và xây dựng hệ thống Trợ giúp xã hội dựa trên nguyên tắc “vòng đời”…