Vì sao Fed vẫn chưa thể tăng tỉ lệ lãi suất?

Phát biểu tại Boston (Mỹ) vào ngày 14/10, bà Janet L. Yellen, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã không nói gì đến kế hoạch tăng tỉ lệ lãi suất cơ bản. Thay vào đó, bà đã giải thích vì sao các kế hoạch tăng lãi suất của Fed lại khó thực hiện đến vậy.

Trong bài phát biểu sâu rộng của mình, bà Yellen cho hay Fed đang gặp khó khăn trong việc diễn giải thị trường lao động và vấn đề giảm phát. Ngân hàng trung ương Mỹ đang xem xét lại cách thức để những thay đổi về chính sách tiền tệ có sức lay động đối với nền kinh tế cũng như tác động của những biến cố quốc tế. Tóm lại, như thường thấy sau một cuộc khủng hoảng, Fed đang tìm cách khắc phục một vài vấn đề mang tính chất sống còn.

Phát biểu tại hội nghị Fed do chi nhánh Ngân hàng Dự trữ Liên bang tại Boston đăng cai tổ chức, người đứng đầu Fed cho hay: "Những gì đã xảy ra trong một vài năm qua cho thấy sự hạn chế trong hiểu biết của các nhà kinh tế về nền ninh tế và cho thấy một vài vấn đề quan trọng tôi hy vọng giới chuyên môn sẽ cố gắng giải đáp”.

Fed đã ám chỉ đến khả năng tăng lãi suất bỏ ngỏ trong tháng 12 nếu tăng trưởng kinh tế Mỹ tiếp tục kéo dài, mặc dù đã trì hoãn thực hiện dự đoán tương tự được đưa ra trong suốt chín tháng qua. Theo nhóm nghiên cứu CME, các nhà đầu tư hiện nay dự đoán có trên 70% khả năng Fed sẽ tăng tỉ lệ lãi suất trong tháng cuối năm nay và ông Eric S.Rosengren, Chủ tịch Fed Boston đã tiếp thêm niềm hy vọng này.

Ông Rosengren cho kênh truyền hình CNBC biết: "Thị trường dường như cho rằng có rất nhiều khả năng cao điều đó xảy ra trong tháng 12. Chúng tôi sẽ xem xét số liệu kinh tế thực tế song tôi nghĩ đánh giá này là phù hợp”.

Tuy nhiên, ông Rosengren là người cũng đă từng dự đoán về khả năng Fed tăng tỉ lệ lãi suất trong tháng 9 trong khi bà Yellen và hầu hết các đồng nghiệp khác thì không.

Cuộc họp của các quan chức Fed một phần xoay quanh vấn đề hệ quả của việc duy trì tỉ lệ lãi suất thấp để kéo tỉ lệ thất nghiệp xuống mức thấp khó có thể duy trì. Một lượng thất nghiệp nhất định sẽ bôi trơn các thị trường lao động, duy trì nguồn cung lao động ổn định cho các doanh nghiệp có xu hướng mở rộng. Trước đây, đẩy tỉ lệ thất nghiệp thấp hơn mức này đã làm tăng lạm phát. Ông Rosengren khuyến cáo điều đó có thể buộc Fed tăng tỉ lệ lãi suất mạnh hơn và điều này có nguy cơ kéo nền kinh tế rơi vào tình trạng đình trệ.

Trên thực tế, có một con số lớn khác thường người lớn Mỹ một là không làm việc cũng như không được tính vào diện thất nghiệp. Họ không có ý định tìm việc làm. Bà Yellen và các quan chức Fed khác đã nêu lên khả năng tỉ lệ thất nghiệp thấp có thể thuyết phục một phần trong lực lượng lao động này bắt đầu tìm công việc. Điều này có thể góp phần đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế mà không làm tăng lạm phát.

Bà Yellen mô tả kết quả này "có vẻ hợp lý” song chưa được kiểm chứng. Các doanh nghiệp có doanh thu bán mạnh có thể mở rộng hoạt động và nhân công có thể dễ dàng tìm được các công việc tốt hơn cũng như tăng đầu tư vào nghiên cứu thậm chí có thể dẫn tới tăng năng suất cao hơn.

Vào tháng 12 năm ngoái, các quan chức Fed dự đoán có thể tăng tỉ lệ lãi suất bốn lần trong năm nay. Song cho tới nay, ý đồ này chưa biến thành hiện thực. Tỉ lệ lãi suất cơ bản của Fed vẫn giữ trong biên độ từ 0,25% đến 0,50%, mức thấp khuyến khích đầu tư và chấp nhận rủi ro.

Nhiều diễn giả tại Hội nghị Fed ở Boston đều cho rằng sự hoạt động kém hiệu quả của nền kinh tế Mỹ phần lớn là do những vấn đề dường như vượt quá tầm kiểm soát của chính sách tiền tệ, bao gồm việc thay đổi nhân khẩu và tỉ lệ tăng trưởng năng suất thấp.

Giáo sư kinh tế thuộc trường Đại học Harvard, Gabriel Chodorow-Reich, phát biểu: "Chỉ có biện pháp giảm tỉ lệ thất nghiệp thôi thì khó có thể đưa một lượng lớn nguồn nhân lực lớn quay lại thị trường lao động”.

Fed sẽ "ra tay” trong cuộc họp vào tháng 11 tới, chỉ một vài ngày trước cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào ngày 8/11, được nhận định là điều khó có thể xảy ra. Theo ông Patrick T. Harker, chủ tịch Fed Philadelphia, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ có thể gây ra những xáo trộn đáng kể đối với nền kinh tế Mỹ. Ông nói: "Cần cẩn trọng chờ đợi cho đến khi giải quyết được phần nào những bất ổn do bầu cử”.

Vì thế, có nhiều khả năng Fed sẽ tăng tỉ lệ lãi suất trong cuộc họp cuối năm vào tháng 12. Ông Charles Evans, Chủ tịch Fed Chicago, nhận định tháng 12 là thời điểm thích hợp để Fed nâng lãi suất.

Bà Yellen cũng đề cập đến một vài vấn đề đang khiến các nhà hoạch định chính sách Fed bối rối.

Theo những kiến thức thông thường về chính sách tiền tệ, Fed nâng hay hạ lãi suất sẽ tác động đến thị trường, dẫn đến sự thay đổi hành vi của doanh nghiệp và người tiêu dùng và qua đó kéo theo nền kinh tế sẽ tăng trưởng hay chậm lại. Song Fed đang gặp khó khăn trong việc kích thích nền kinh tế.

Theo bà Yellen, một nguyên nhân có thể đó là các hộ gia đình và các doanh nghiệp có mức nợ khá lớn không muốn hay không thể tận dụng cơ hội tỉ lệ lãi suất thấp. Bà Yellen cho rằng Fed cũng cần nâng cao sự hiểu biết của mình về ảnh hưởng của những thay đổi về điều kiện tài chính đối với nền kinh tế.