VIS Rating: Công ty chứng khoán gia tăng đầu tư các tài sản có rủi ro cao tạo nên nguy cơ tiềm ẩn

Cùng với đà phục hồi của thị trường chứng khoán từ đầu năm, tình hình kinh doanh của các công ty chứng khoán cũng dần khởi sắc trở lại. Sau khi chạm đáy vào quý 3 năm ngoái, tổng lợi nhuận của các công ty chứng khoán trong cả 3 quý đầu năm nay đều ghi nhận tăng trưởng so với hơn quý liền trước.

Theo báo cáo mới nhất, Vietnam Investors Service (VIS Rating) cho rằng khả năng sinh lời của các công ty chứng khoán phục hồi trong 9T2023 từ mức đáy năm 2022, chủ yếu nhờ lợi nhuận từ hoạt động đầu tư (+153% yoy) sau sự phục hồi về định giá trên thị trường chứng khoán.

Các công ty cỡ vừa (VIX, ACBS, FTS và BSI) nắm giữ lượng đầu tư cổ phiếu đáng kể có khả năng sinh lời vượt trội hơn mức trung bình ngành với ROAA là 5,4%. Trong khi đó, các công ty hoạt động trong lĩnh vực tư vấn và phân phối trái phiếu (ORS, HDBS và TVSI) ghi nhận ROAA trung bình là 1,7% với việc lợi nhuận mảng ngân hàng đầu tư giảm mạnh do lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp mới hạn chế và quy mô đầu tư cổ phiếu các công ty này rất khiêm tốn.

VIS Rating kỳ vọng sự phục hồi lợi nhuận bắt đầu từ quý 3/2023 sẽ tiếp tục, chủ yếu nhờ hoạt động giao dịch chứng khoán mạnh hơn trong bối cảnh tâm lý được cải thiện xoay quanh triển vọng kinh tế năm 2024. Tuy nhiên, ROAA trung bình ngành trong năm sẽ vẫn thấp hơn mức trung bình 5 năm qua (2018-2022) là 6,3%.

Trong khi đó, mặc dù giá trị giao dịch thị trường được cải thiện trong quý 3/2023, lợi nhuận từ cho vay ký quỹ và môi giới trong 9T2023 vẫn thấp, lần lượt giảm 13,7% và 47% so với năm trước, do thanh khoản thị trường giảm đáng kể trong nửa đầu năm.

Ngoài ra, sự cạnh tranh gay gắt trong bối cảnh thanh khoản thị trường hạn chế trong nửa đầu năm đã làm giảm phí môi giới và tỷ suất lợi nhuận gộp. Các công ty có vốn nước ngoài ghi nhận tỷ suất lợi nhuận gộp mảng môi giới thấp hơn so với các công ty trong nước do việc trả hoa hồng cho môi giới cao hơn để phát triển tệp khách hàng.

VIS Rating kỳ vọng 16 trong số 23 công ty trong báo cáo sẽ tiếp tục trên đà đạt kế hoạch lợi nhuận trong 12T2023, nhờ hoạt động giao dịch chứng khoán phục hồi ổn định kể từ quý 3/2023. Các công ty có mức tăng trưởng cho vay ký quỹ thấp hơn ngành hoặc có kế hoạch kinh doanh quá cao sẽ khó đạt được mục tiêu.

Quy mô tài sản có nhiều rủi ro vẫn ở mức cao

Theo VIS Rating, tỷ lệ khẩu vị rủi ro (được tính bằng tổng tài sản có rủi ro cao và các rủi ro ngoại bảng chia cho tổng tài sản hữu hình) của các công ty chứng khoán vẫn ở mức cao 24% trong 9T2023.

Đầu tư trái phiếu doanh nghiệp đã tăng lên 68.300 tỷ đồng trong 9T2023, đặc biệt đến từ các công ty hoạt động trong lĩnh vực tư vấn trái phiếu. Các công ty này (TCBS, VPBANKS) trung bình tăng đầu tư trái phiếu doanh nghiệp lên 40-50% tổng tài sản vào cuối tháng 9/2023, tăng từ mức 28-45% vào cuối tháng 12/2022.

VIS Rating cho rằng các khoản đầu tư này nằm trong mục tiêu chung của cả hệ sinh thái lớn nhằm hỗ trợ nhu cầu thanh khoản cho các khách hàng doanh nghiệp của họ. Trong khi tốc độ trái phiếu doanh nghiệp chậm trả gốc/lãi phát sinh mới đang chậm lại và dòng tiền doanh nghiệp dần ổn định, khoản đầu tư của các công ty vào các tài sản có rủi ro cao bao gồm cổ phiếu chưa niêm yết và đầu tư trái phiếu doanh nghiệp có mức độ tập trung đáng kể và phải đối mặt với các rủi ro sự kiện.

Trong khi đó, tỷ lệ đòn bẩy ngành duy trì ở mức thấp 220% tính đến quý 3/2023, cải thiện nhẹ so với cuối năm 2022 nhờ các đợt huy động vốn gần 10.800 tỷ đồng chủ yếu đến từ TCBS và YSVN. VIS Rating cho rằng hầu hết các công ty dịch vụ chứng khoán, tập trung vào dịch vụ cho vay ký quỹ và môi giới, sẽ dần gia tăng nợ vay ngắn hạn để hỗ trợ hoạt động cho vay ký quỹ, điều này sẽ làm giảm tỷ lệ thanh khoản.

Trong khi đó, các công ty tập trung vào trái phiếu đều tăng vị thế thanh khoản so với năm 2022, nhờ tiền thu được từ các khoản phải thu liên quan đến trái phiếu, cùng với việc tăng vốn mới vào năm 2023. Một số công ty bao gồm HDBS, ORS và SSI đã công bố kế hoạch tăng vốn cổ phần mới trong 12 tháng tới. Việc tăng vốn bổ sung sẽ là tín hiệu tích cực để hỗ trợ tăng trưởng bảng cân đối, duy trì tỷ lệ đòn bẩy ổn định và tăng cường bộ đệm vốn.