Vụ ly hôn nhà Gates phá hủy 'cỗ máy’ từ thiện gia đình lớn nhất thế giới

Mọi chuyện bắt đầu từ một chuyến tham quan ở châu Phi.

Cặp tình nhân trẻ, Bill và Melinda Gates, đến châu Phi lần đầu tiên vào năm 1993. Khi đó, họ ngồi sau một chiếc xe tải để đi thăm thú động vật, thiên nhiên và cùng thảo luận về những ưu tiên của họ trong cuộc sống với tư cách là một cặp vợ chồng sắp cưới. Nhưng những gì họ nhìn thấy ở châu Phi đã khơi dậy một cuộc trò chuyện có nội dung rộng hơn về khối tài sản khổng lồ mà họ bắt đầu tích lũy được.

“Chúng tôi nói đến quan điểm bền vững về tình trạng nghèo đói cùng cực, tới những thách thức mà những người nghèo nhất thế giới này đang phải đối mặt”, bà Melinda nói trong một bài phát biểu ở Abu Dhabi vào năm 2016.

Và đó cũng là khởi đầu của Bill & Melinda Gates Foundation, quỹ từ thiện khổng lồ mà cặp đôi đã xây dựng trong suốt 27 năm sống chung. Trong thông báo của họ về việc ly hôn vừa qua, vợ chồng nhà Gates cho biết vẫn tiếp tục cùng nhau điều hành quỹ. Tuy nhiên, tin tức về vụ ly hôn vẫn gây chấn động giới từ thiện.

Cam kết cho đi

Năm 2010, vợ chồng nhà Gates, hiện sở hữu khối tài sản trị giá khoảng 145 tỷ USD, ký thỏa thuận Giving Pledge, một bản cam kết họ cùng tạo ra nhằm kêu gọi những người giàu nhất thế giới quyên góp phần lớn tài sản của họ hoặc ở mức tùy ý. Trong đó, họ cam kết quyên góp phần lớn tài sản chung vào quỹ Bill & Melinda Gates Foundation. Hiện mọi người đang chờ xem số tiền đó sẽ được phân chia thế nào khi thủ tục ly hôn hoàn tất.

Ngoài ra, Bill và Melinda đều đã tìm ra nhiều cách khác để làm từ thiện, giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và bất bình đẳng giới qua các công ty đầu tư của riêng mình. Bản thân họ giờ có thể làm từ thiện nhiều hơn nữa với tứ cách là những người giàu có thay vì chỉ là một gia đình giàu có, bà Elizabeth Dale, phó giáo sư về tổ chức phi lợi nhuận tại Đại học Seattle, nói.

Bill & Melinda Gates Foundation không phải là một tổ chức gia đình từ thiện thông thường, mà có quy mô lớn nhất hành tinh. Với hơn 1.600 nhân viên và văn phòng trên khắp thế giới, tổ chức được quyên trợ 50 tỷ USD và đã phân phối hơn 50 tỷ USD kể từ khi thành lập cho các mục đích như phát triển vắc-xin và trao quyền cho phụ nữ. Trên thực tế, Bill & Melinda Gates Foundation cạnh tranh với các nước lớn trong việc hỗ trợ và đóng góp nguồn lực cho việc nghiên cứu và phát triển để chống lại bệnh sốt rét, bệnh lao và các bệnh khác.

Vợ chồng tỷ phú Bill Gates. Ảnh: Bloomberg.

Mối quan hệ với Phố Wall

Quỹ từ thiện của vợ chồng nhà Gates trả hàng trục triệu USD tiền phí mỗi năm cho nhà quản lý đầu tư và công ty dịch vụ tài chính. Một vài bên nhận tiền nhiều nhất được tiết lộ trong hồ sơ khai thuế gần đây nhất là Marathon Asset Management, Wright Management, State Street Corporation và Green Court Capital Management, với tổng số phí là hơn 7 triệu USD.

Bất kỳ thay đổi nào liên quan tới sự tham gia của ông Bill hay bà Melinda tại quỹ từ thiện này sẽ gây ra tác động lớn vì quy mô hội đồng quản trị lớn bất thường của nó. Bill và Melinda chiếm 2/3 quyền kiểm soát của quỹ. Thành viên thứ 3 là tỷ phú Warren Buffett, người quyên góp hơn 27 tỷ USD tiền riêng vào quỹ này trong 15 năm qua.

Khác với các tổ chức từ thiện khác, các nhà tài trợ hiện tại của Gates Foundation có thể gây ảnh hưởng đến những ưu tiên và hoạt động của tổ chức này, theo Greg Witkowski, giảng viên cấp cao về quản lý tổ chức phi lợi nhuận tại Đại học Columbia.

Cả Dale và Witkowski đều đồng tình rằng vụ ly hôn của nhà Gates sẽ không thể tác động ngay lập tức tới tổ chức hoặc các khoản tài trợ đã được tổ chức cam kết. Tuy nhiên, sự việc có thể ảnh hưởng tới tương lai của Gates Foundation phụ thuộc vào sự phát triển trong cách tiếp cận của từng người với hoạt động từ thiện.

Hướng đi khác biệt

Greg Ratliff, người đã làm việc tại Gates Foundation trong 10 năm và hiện là phó chủ tịch cấp cao của Rockefeller Philanthropy Advisors, cho biết công việc của họ lấy động lực từ chính gia đình họ, có nghĩa là Bill và Melinda chỉ làm vì những vấn đề mà họ quan tâm. Mỗi người mang đến một cách tiếp cận rất khác nhau trong công việc từ thiện.

“Họ làm việc bằng cả khối óc và trái tim của họ”, ông Ratliff, người từng phụ trách các dự án về giáo dục và công nghệ giáo dục tại quỹ Bill & Melinda Gates Foundation, nói. Ông nhớ cách Bill say mê với từng công nghệ hoặc công cụ mà họ triển khai áp dụng tại các trường học như thế nào, còn Melinda sẽ tìm hiểu tác động mà công việc của họ mang lại cho học sinh và giáo viên nơi đó.

Theo Dale, việc họ có sở thích riêng đồng nghĩa là hoạt động từ thiện cá nhân của họ bên ngoài tổ chức sẽ rộng hơn.

Đó là điều đã xảy ra sau khi Jeff Bezos và MacKenzie Scott ly hôn vào năm 2019. Khi còn là vợ chồng, họ không phải là những nhà từ thiện lớn, đặc biệt là so với khối tài sản ròng 137 tỷ USD khi đó. Ngay sau khi ly hôn, bà Scott nhận về 1/4 số cổ phần tại Amazon thuộc sở hữu của hai vợ chồng, trị giá khoảng 38 tỷ USD. Bà đã ký Giving Pledge và thực hiện một loạt hoạt động từ thiện vào năm 2020 với tổng tiền tặng cho hàng trăm tổ chức nhỏ là gần 6 tỷ USD chỉ trong vài tháng.

Với Melinda, vào năm 2015, bà thành lập Pivotal Ventures, một công ty đầu tư và ươm mầm. Là một tổ chức riêng biệt và độc lập với Gates Foundation, Pivotal tập trung giải quyết các vấn đề có tác động đến phụ nữ và gia đình. Bill cũng có các dự án riêng của mình, như Breakthrough Energy Ventures, một quỹ chống biến đổi khí hậu bằng cách đầu tư vào các công ty khởi nghiệp “xanh”.

Chia tài sản

Việc phân chia tài sản của nhà Gates có thể giúp xác định mục tiêu nào sẽ được Gates Foundation chú ý nhiều hơn. Khối tài sản phức tạp của cặp vợ chồng này đang dần được phân chia, trong đó, ông Bill đã chuyển hơn 2 tỷ USD cho bà Melinda trong tuần này. Phần lớn trong đó là từ khoảng 14,1 triệu cổ phiếu tại công ty Canadian National Railway Co.

Quỹ Gates Foundation được cho là sẽ tạm thời “bình yên”.

Carla Sandine, người phát ngôn của PATH, một trong tổ chức phi lợi nhuận toàn cầu về y tế và là nơi nhận tài trợ lớn từ Gates Foundation, cho biết sẽ không có gì thay đổi trong thời gian tới. “Tôi nghĩ chúng ta cũng nên tin là như vậy”, bà Sandine nói. PATH đã nhận hơn 2,2 tỷ USD từ Gates Foundation.

Tuy nhiên, vụ ly hôn của nhà Gates đang gây ra nhiều lo lắng và bất ổn trong giới phi lợi nhuận. Điều này cho thấy mô hình từ thiện hiện đại đang có vấn đề, theo Erica Foldy, phó giáo sư về quản lý công và phi lợi nhuận tại Viện Dịch vụ công Wagner thuộc Đại học New York, nhận định.

“Có những việc mà một số cá nhân quyết định làm lại có tác động lớn đến sức khỏe và hạnh phúc của hàng triệu, thậm chí hàng tỷ người”, ông Foldy nói.

Sandine cũng đồng tình rằng thật khó chịu khi thế giới phải phụ thuộc vào lòng hảo tâm của một số cá nhân để giải quyết vấn đề của nó. “Tôi nghĩ điều này phản ánh một vấn đề lớn hơn. Đó là dịch vụ sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới không được tài trợ đúng mức, vì vậy, Bill và Melinda phải lấp đầy những khoảng trống lớn đó”.