WHO tiết lộ nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và tàn tật

Các ước tính cho thấy xu hướng trong 2 thập kỷ qua về tỷ lệ tử vong và tỷ lệ mắc bệnh do bệnh tật và thương tích gây ra, nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường tập trung vào việc phòng ngừa và điều trị các bệnh tim mạch, ung thư, tiểu đường và các bệnh hô hấp mãn tính, cũng như giải quyết các chấn thương ở tất cả các khu vực trên thế giới, như đã được đề ra trong Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên hợp quốc .

Tiến sĩ Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO cho biết: Những ước tính mới này là một lời nhắc nhở chúng ta cần nhanh chóng đẩy mạnh công tác phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị các bệnh không lây nhiễm và nêu bật tính cấp thiết của việc cải thiện mạnh mẽ hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu một cách công bằng và toàn diện. Chăm sóc sức khỏe ban đầu là nền tảng quan trọng trong việc chống lại các bệnh không lây nhiễm và quản lý đại dịch toàn cầu.

Bệnh tim vẫn là kẻ giết người số 1

Bệnh tim vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở cấp độ toàn cầu trong 20 năm qua. Số ca tử vong do bệnh tim tăng hơn 2 triệu người kể từ năm 2000, lên gần 9 triệu người vào năm 2019. Bệnh tim hiện chiếm 16% tổng số ca tử vong do mọi nguyên nhân. Hơn một nửa trong số 2 triệu ca tử vong nữa là ở khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO. Ngược lại, khu vực châu Âu đã chứng kiến ​​sự sụt giảm tương đối về bệnh tim, với tỷ lệ tử vong giảm 15%.

Bệnh tiểu đường và sa sút trí tuệ lọt vào top 10

Bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác hiện nằm trong số 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, đứng thứ 3 ở cả châu Mỹ và châu Âu vào năm 2019. Phụ nữ bị ảnh hưởng nhiều nhất: Trên toàn cầu, 65% trường hợp tử vong do bệnh Alzheimer và các dạng sa sút trí tuệ khác là phụ nữ.

Tử vong do bệnh tiểu đường tăng 70% trên toàn cầu từ năm 2000 đến 2019, với tỷ lệ tử vong ở nam giới tăng 80%. Ở Đông Địa Trung Hải, tử vong do bệnh tiểu đường đã tăng hơn gấp đôi và là tỷ lệ phần trăm tăng cao nhất trong tất cả các khu vực của WHO.

Các bệnh truyền nhiễm giảm, nhưng vẫn là một thách thức lớn ở các nước có thu nhập thấp và trung bình

Năm 2019, viêm phổi và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới khác là nhóm bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất và cùng được xếp hạng là nguyên nhân gây tử vong thứ tư. Tuy nhiên, so với năm 2000, nhiễm trùng đường hô hấp dưới đã giảm so với trước đây. Số ca tử vong trên toàn cầu giảm gần nửa triệu người.

Mức giảm này phù hợp với sự sụt giảm tỷ lệ phần trăm tử vong chung trên toàn cầu do các bệnh truyền nhiễm gây ra. Ví dụ, HIV/AIDS giảm từ nguyên nhân thứ 8 gây tử vong vào năm 2000 xuống thứ 19 trong năm 2019. Sự giảm này phản ánh thành công của những nỗ lực ngăn ngừa lây nhiễm, xét nghiệm vi rút và điều trị căn bệnh này trong hai thập kỷ qua. Mặc dù nó vẫn là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ tư ở châu Phi, nhưng số người chết đã giảm hơn một nửa, giảm từ hơn 1 triệu người vào năm 2000 xuống còn 435.000 người vào năm 2019 ở châu Phi.

Bệnh lao cũng không còn nằm trong top 10 toàn cầu, rơi từ vị trí thứ 7 vào năm 2000 xuống thứ 13 vào năm 2019, với tỷ lệ tử vong toàn cầu giảm 30%. Tuy nhiên, nó vẫn nằm trong số 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở các khu vực châu Phi và Đông Nam Á với nguyên nhân đứng thứ 8 và 5 tương ứng. Châu Phi đã chứng kiến ​​sự gia tăng tỷ lệ tử vong do bệnh lao sau năm 2000, mặc dù con số này đã bắt đầu giảm trong vài năm gần đây.

Các ước tính mới cũng nhấn mạnh con số mà các bệnh truyền nhiễm vẫn còn ở các nước thu nhập thấp: 6 trong số 10 nguyên nhân tử vong hàng đầu ở các nước thu nhập thấp vẫn là các bệnh truyền nhiễm, bao gồm sốt rét (thứ 6), lao (thứ 8) và HIV/AIDS (thứ 9).

Tuổi thọ cao nhưng với nhiều khuyết tật hơn

Các ước tính khẳng định xu hướng tăng tuổi thọ: Năm 2019, con người sống lâu hơn 6 năm so với năm 2000, với mức trung bình toàn cầu là hơn 73 tuổi vào năm 2019 so với gần 67 năm 2000. Nhưng trung bình, chỉ có 5 năm trong số những năm bổ sung đó đã được sống trong tình trạng khỏe mạnh.

Thật vậy, tình trạng khuyết tật đang gia tăng. Ở một mức độ lớn, các bệnh tật và tình trạng sức khỏe gây ra nhiều ca tử vong nhất là những bệnh gây ra số năm sống khỏe mạnh bị mất đi nhiều nhất. Bệnh tim, tiểu đường, đột quỵ, ung thư phổi và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính chịu trách nhiệm chung cho gần 100 triệu năm sống khỏe mạnh bị mất thêm vào năm 2019 so với năm 2000.

Thương tật là một nguyên nhân chính khác gây ra tàn tật và tử vong: Thương tích giao thông đường bộ đã gia tăng đáng kể ở khu vực châu Phi kể từ năm 2000, với mức tăng gần 50% cả về số người chết và số năm sống khỏe mạnh bị mất. Mức tăng tương tự nhưng nhỏ hơn một chút (khoảng 40%) cũng được quan sát thấy ở khu vực Đông Địa Trung Hải. Trên toàn cầu, tỷ lệ tử vong do chấn thương giao thông đường bộ là 75% nam giới.

Ở Châu Mỹ, sử dụng ma túy đã nổi lên như một yếu tố góp phần đáng kể vào cả tàn tật và tử vong. Số ca tử vong do rối loạn sử dụng ma túy đã tăng gần gấp ba lần ở châu Mỹ từ năm 2000 đến năm 2019. Khu vực này cũng là khu vực duy nhất mà rối loạn sử dụng ma túy nằm trong top 10 góp phần khiến cuộc sống khỏe mạnh bị mất đi do tử vong sớm và tàn tật, trong khi ở tất cả các khu vực khác, việc sử dụng ma túy nằm ngoài top 25.

(Theo WHO 12/2020)