Xuống Hạ Long, qua Xà Cong nếm gỏi ruốc "chân dài"

Ruốc biển không còn xa lạ gì đối với người dân vùng biển Hạ Long, nhưng món ăn độc đáo và lạ miệng nhất mà có lẽ ngay cả người sành ăn nhất cũng ít được thưởng thức: Gỏi ruốc chân dài... Đặc sắc hơn cả là biết tới một điểm đến ẩm thực rất thú vị: Cái Xà Cong (hoặc Xà Cong).

Xà Cong-ruốc "chân dài": Món ngon điểm đến lạ

Với nghệ thuật ẩm thực, món ăn ngon không hẳn phải "cao lương mỹ vị" hay đặc sản hiếm có chỉ có trong thực đơn của địa điểm sang trọng, nhà hàng lớn mà có khi lại được khám phá, tìm thấy ở một điểm đến bất ngờ, dân dã. Với người sành ẩm thực, điều này cũng tạo nên sức hấp dẫn, gợi tính tò mò nhất định…

Tới Hạ Long (Quảng Ninh) người sành ăn, vẫn ưa thích hải sản ở Cái Xà Cong (hay còn gọi là Xà Cong)…Thoạt nghe cái tên rất lạ, vui tai…! Nhưng đây là một địa danh có thật nằm ở khu vực ven biển phường Hà Phong, ngoại thành TP Hạ Long.

Còn nhớ lần đầu được anh bạn sành ăn dẫn tới đây, tôi rất ngạc nhiên. Quả thật là người bản địa mà lần đầu tiên tôi được đến đây và thưởng thức món ngon ở đây. Từ Quốc lộ 18 vòng vèo qua phố thợ Mỏ, qua làng, nhiều ruộng đồng mênh mông, chúng tôi ra tận tới ven biển. Nơi đây vốn là một làng chài nhỏ bên cạnh một lạch biển của vùng vịnh Hạ Long.

Nhà hàng đơn sơ, nằm gọn ở lạch biển được bao bọc bởi môi trường sinh thái còn khá trong lành, có rừng ngặp mặn, nhiều doi cát...Nơi đây vốn là làng chài nhỏ ven biển. Dưới sàn nhà là những văng nhỏ chứa đầy hải sản tươi sống, thơm mùi biển. Có lẽ đi ăn không chỉ là thưởng thức món ngon…

Quán nhỏ đơn sơ, giáp biển, xanh ngát sú vẹt, gió biển mát rượi. Ngồi ở quán, có thể phóng tầm mắt ra bốn phía. Bãi sú vẹt ngay sát cạnh, những con còng, con cáy đang kiếm ăn. Lạch biển đang lúc triều cường, nước trong xanh lăn tăn sóng, thấy đàn cá nhỏ lội tung tăng.

Xa xa bóng ngư dân địa phương đi đào ngao, bắt ngán trong rừng ngập mặn; thu lưới, lồng… bắt hải sản. Theo con lạch nhỏ họ mang hải sản đánh bắt được, bán cho chính các quán ăn, nhà hàng nhỏ ven biển.

Đặc sản gỏi ruốc ngon đúng điệu

Cái Xà Cong, địa danh không dễ tìm kiếm nhưng rất "hút" với thực khách sành ăn. Hải sản tươi ngon phần nhiều được chính ngư dân ở đây đánh bắt. Trong số các món ăn ngon và thú vị của Xà Cong, có lẽ món ruốc "chân dài" là hấp dẫn nhất.

Ruốc là hải sản tương đối phổ biến ở Quảng Ninh. Ruốc ở mỗi vùng miền lại mang một hương vị riêng. Ruốc không to, thường nhỏ con, đạt khoảng trên 30-40 con/kg, đặc biệt, ruốc có vòi xúc tu rất dài. Có lẽ vì lẽ đó người dân thường gọi là ruốc chân dài…, để phân biệt với loại ruốc bầu nhỏ, chân ngắn

Ruốc khu vực ven biển Hạ Long nói chung, ở Cái Xà Cong (phường Hà Phong) nói riêng, có vị ngon khá đặc trưng. Theo bà con ngư dân ở đây thì ruốc chân dài Cái Xà Cong thường có hương vị thơm ngon, ngọt bởi khu vực này nước biển không quá mặn như nhiều nơi khác mà còn có sự giao thoa với các vùng nước lợ, nước ngọt. Vì thế ruốc ở đây không chát, mặn như ở nhiều vùng khác.

Ruốc ngon và có nhiều nhất là vào khoảng từ tháng 10, 11 Âm lịch kéo dài tới tháng 3 năm sau. Đây là thời kỳ sinh sản của ruốc, thức ăn phong phú nên ruốc sinh trưởng nhanh. Ruốc chân dài thường sống ở ven các bờ vịnh, ven các doi cát, bãi bùn nơi có thuỷ triều lên xuống. Thức ăn phổ biến là cua, còng, cáy... Ruốc được bắt và chế biến trong thời điểm trên là ngon nhất.

Anh Bùi Tống Cường, thợ săn ruốc địa phương với hàng chục năm kinh nghiệm, cho biết: Săn loại ruốc này không hề dễ, bởi chúng là loài sinh vật biển rất tinh khôn, nhanh nhẹn, lại trơn nhớt nên rất khó tóm bắt được. Để săn được ruốc cần chờ thuỷ triều xuống, chọn những cồn, bãi bùn ven bờ…

Đi săn ruốc phải tinh mắt nhìn những lỗ ruốc xung quanh - tức là những lỗ được ruốc đào, vén bùn, cát ra xung quanh. Quanh lỗ ruốc thường có vỏ sò, vỏ hến... Đi săn ruốc cũng phải chọn những ngày nước trong. Khi phát hiện ruốc quanh những lỗ ruốc xấm xấp nước, phải nhanh tay chộp đầu, tóm chặt. Tuy nhiên nói thì dễ nhưng làm cũng khó, phải có tay nghề, nếu không ruốc trơn tuột ngay…

Bà con ngư dân ở khu vực Xà Cong còn có cách bắt ruốc chân dài hiệu quả bằng bình, lọ sứ, ấm nước hỏng để ruốc chui vào ở. Cách hiệu quả nhất là dùng lồng tre có cấu trúc dạng như "lồng bát quái", một dụng cụ đan bằng tre hình trụ tròn, bên trong đặt mồi nhử, hai đầu có hom khiến ruốc chui vào mà không thể chui ra…

Ruốc có thể làm được nhiều món ăn ngon, nhưng có lẽ độc đáo nhất là món gỏi ruốc. Ruốc tươi được cho vào rổ, xát muối cho hết nhớt, cắt bầu đi, chỉ lấy xúc tu của chúng và cắt thành miếng vừa ăn để lên đĩa ướp đá lạnh. (Mặc dù được cắt đứt ra, ướp lạnh như vậy, nhưng đoạn chân ruốc vẫn có thể ngoe nguẩy...).

Anh Nguyễn Văn Đông, đầu bếp, chủ nhà hàng Phương Đông ở Xà Cong, chia sẻ kinh nghiệm: Để miếng ruốc "chín" thêm hương vị, phải nhúng chúng vào một bát nước chanh tươi. Sau đó, ruốc được cuốn với lá cải cay (hoặc bánh tráng), thêm vài lát gừng thái tăm, ớt tươi, dứa, khế, chuối xanh... quấn lại, chấm vào bát xì dầu pha chút mù tạt và ăn ngay.

Vị ngọt của ruốc tươi, vị chua của khế, vị chát của chuối xanh… tất cả hoà quyện với nhau thành món ăn thật tuyệt vời. Còn nếu ăn được cay, có thể chấm với mù tạt là một trải nghiệm thú vị.

Không gây sợ hãi như món ruốc ăn sống theo kiểu Hàn Quốc, gỏi ruốc Cái Xà Cong được chế biến cẩn thận, nhưng vẫn nguyên vị ngọt tươi. Ruốc bày lên đĩa, nhưng những xúc tu vẫn tươi, sờ vào vẫn có cảm giác xúc tu bám vào tay.

Nếu có dịp đến Hạ Long, các bạn đừng quên thưởng thức món ăn dân dã, lạ miệng này nhé.