Áp thuế giá trị gia tăng, ngành Phân bón về đâu?

Nhiều bất cập khiến doanh nghiệp bị thiệt thòi

Một câu chuyện "nóng" đối với nền kinh tế nông nghiệp trong nước về Dự án Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 7 đang diễn ra và thông qua tại kỳ họp thứ 8 (diễn ra vào tháng 10/2024). 

Theo đó, tại dự thảo này, phân bón được đề xuất chuyển từ đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng (được quy định tại Luật số 71/2014/QH13 ngày 26/11/2014 sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế) sang đối tượng chịu thuế giá trị gia tăng (thuế VAT), với thuế suất 5%.

Chúng ta đều biết, mặt hàng phân bón thuộc đối tượng “không chịu thuế VAT” theo Luật số 71. Vì vậy, các doanh nghiệp phân bón không được kê khai, khấu trừ thuế VAT đầu vào là hàng hoá, dịch vụ, thiết bị máy móc, đầu tư cho sản xuất phân bón. Chính vì không được khấu trừ nên các hoạt động sản xuất phân bón phải tính vào chi phí và giá thành sản phẩm, tác động đẩy giá phân bón lên.

Áp thuế VAT 5% được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mình mạnh mẽ cho ngành phân bón

Trong khi đó, vật tư chiếm khoảng 40-60% giá thành của các sản phẩm nông nghiệp và cũng là đầu vào thiết yếu không thể thiếu nên chắc chắn sẽ tác động trực tiếp tới giá thành sản phẩm mà người nông dân làm ra. Ngược lại, nếu được khấu trừ, sản phẩm được khấu trừ thuế VAT thì giá thành giảm xuống. Giá thành phân bón tăng khiến người nông dân phải chịu. Chia sẻ với báo giới về vấn đề này, ông Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam cho biết, gần 10 năm không được áp thuế VAT đối với phân bón, ngành nông nghiệp thiệt đơn, thiệt kép. Đã đến lúc không thể không sửa đổi việc tính phân bón vào nhóm không chịu thuế đang quy định tại Luật 71 bởi các bất cập đã lộ rõ trong 10 năm qua.

Bên cạnh đó, giá thành phân bón sản xuất trong nước tăng gây bất lợi trong cạnh tranh với sản phẩm phân bón nhập khẩu. Bức tranh tiêu thụ phân bón mỗi năm có thể phác hoạ như sau: ngành nông nghiệp tiêu thụ 11-12 triệu tấn phân bón, trong đó, sản phẩm sản xuất trong nước khoảng 8 triệu tấn, còn lại nhập khẩu, vì có những sản phẩm Việt Nam chưa sản xuất được.

Đáng nói, khi nhập khẩu thì gây cạnh tranh bất bình đẳng, doanh nghiệp các nước chịu thuế VAT nên được khấu trừ, do đó, giá nhập vào thấp hơn so với giá sản xuất trong nước. Điều này gây nên "thiệt đơn thiệt kép".

Nếu ý kiến tại Tọa đàm “Sửa thuế để thúc đẩy hoạt động doanh nghiệp” được tổ chức ngày 14/6, các chuyên gia cho rằng, giá thành phân bón sản xuất trong nước tăng cũng là nguyên nhân gây ra bất lợi trong cạnh tranh với sản phẩm phân bón nhập khẩu. Theo Hiệp hội Phân bón Việt Nam, mỗi năm ngành nông nghiệp tiêu thụ 11 - 12 triệu tấn phân bón, trong đó các sản phẩm sản xuất trong nước khoảng 8 triệu tấn, còn lại nhập khẩu, có những sản phẩm buộc phải nhập khẩu do Việt Nam chưa sản xuất được. Trong khi sản phẩm của các nước khác vẫn chịu thuế VAT giá nhập vào thấp hơn so với giá sản xuất trong nước.

Còn theo ông Nguyễn Hoàng Trung, Phó Tổng giám đốc CTCP DAP - Vinachem, việc không khấu trừ được thuế VAT đã làm tăng chi phí sản xuất lên khoảng 7 - 8% mỗi năm, ước tính mỗi năm mất khoảng 100 tỷ đồng. Tình trạng này kéo dài suốt 10 năm, khiến doanh nghiệp mất đi hàng nghìn tỷ đồng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cạnh tranh và đầu tư.

"Việc không áp thuế VAT đã tạo ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước không được khấu trừ thuế VAT đầu vào cho nguyên vật liệu, máy móc và dịch vụ, dẫn đến giá thành sản phẩm tăng cao, đẩy giá phân bón cho nông dân lên cao. Hơn thế nữa, các doanh nghiệp phân bón nội địa mất lợi thế cạnh tranh so với hàng nhập khẩu, vốn được khấu trừ thuế giá trị gia tăng ở nước xuất xứ", ông Nguyễn Văn Phụng - nguyên Vụ trưởng Vụ quản lý Thuế Doanh nghiệp lớn Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) cho biết.

Chuyên gia kinh tế, TS. Vũ Đình Ánh cũng đánh giá, uật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế quy định phân bón là đối tượng không chịu thuế GTGT khiến không chỉ doanh nghiệp phân bón chịu thiệt vì toàn bộ thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ mà nền nông nghiệp, người nông dân cũng bị ảnh hưởng do phải mua phân bón với giá cao hơn 5 - 8% do doanh nghiệp phải hạch toán một phần thuế không được khấu trừ vào chỉ phí sản xuất.

Áp dụng thuế VAT 5% mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho ngành phân bón

Có thể thấy, Luật số 71 đã nảy sinh nhiều bất cập, khó khăn cho nông nghiệp - ngành giữ vai trò bệ đỡ của nền kinh tế, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng toàn cầu. Mới đây, nhiều chuyên gia kinh tế đưa ra quan điểm của mình và bản thân doanh nghiệp kiến nghị Quốc hội, Chính phủ sớm xem xét, sửa đổi quy định, chuyển mặt hàng phân bón từ đối tượng không chịu thuế VAT sang đối tượng chịu thuế VAT với mức thuế suất 5% .

Theo đó, các chuyên gia, doanh nghiệp cho rằng, việc ban hành quy định đó sẽ tháo gỡ được những bất cập, khó khăn cho hoạt động sản xuất kinh doanh ngành phân bón. Bên cạnh đó, thông qua áp dụng mức thuế VAT sẽ giúp đơn vị trong ngành nâng cao nội lực, chia sẻ với người tiêu dùng và giảm giá bán thông qua hạ giá thành sản phẩm. Chưa hết, quy định đó sẽ giúp cho nông dân tiết kiệm được chi phí đầu vào, nâng cao hiệu quả trong quá trình sản xuất, canh tác. Đặc biệt, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư vào các dự án sản xuất phân bón chất lượng cao, phân bón thế hệ mới.

Đồng quan điểm này, ông Phụng cũng cho rằng, việc áp dụng thuế VAT 5% sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho ngành phân bón. Không chỉ giúp tăng thu ngân sách đối với thuế nhập khẩu mà giúp nông dân có cơ hội yêu cầu doanh nghiệp bán giá mới thấp hơn, yêu cầu doanh nghiệp phân bón thực hiện nguyên tắc đúng theo Luật, được khấu trừ đầu vào cần hạ mặt bằng giá bán. "Việc áp dụng thuế VAT 5% được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển mình mạnh mẽ cho ngành phân bón, mang lại lợi ích cho cả doanh nghiệp, người nông dân và nền kinh tế", ông Phụng nhấn mạnh.

Đồng thời, chuyên gia tài chính này cũng chia sẻ thêm, Trung Quốc áp dụng hai thuế suất, thuế suất tối thiểu và thuế suất tối đa nên mặt hàng phân bón chịu thuế suất 11%, Nga áp dụng thuế giá trị gia tăng phân bón 20%. Phân bón làm từ nguyên liệu hóa thạch như dầu mỏ, dầu thô, khí thiên nhiên qua quá trình chế biến phức tạp thì việc áp thuế liên quan đến cả ngành công nghiệp phía sau. Thái Lan, Malaysia, Singapore đều áp dụng thuế giá trị gia tăng cho phân bón, không có nước nào không áp thuế giá trị gia tăng phân bón như Việt Nam.

Các chuyên gia dẫn chứng thêm, theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, lượng phân bón các loại nhập khẩu vào Việt Nam (nhất là urê) đã tăng khoảng 3 - 5 lần và liên tục tăng trong những năm qua. Một phần nguyên nhân là do phân bón ngoại nhập được hưởng lợi từ việc cắt giảm thuế nhập khẩu ở Việt Nam theo cam kết của các hiệp định thương mại tự do. Do đó, doanh nghiệp nước ngoài có điều kiện hạ giá bán phân bón để cạnh tranh với phân bón nội địa. 

Trước tình hình đó, rõ ràng để tháo gỡ khó khăn cho ngành phân bón, cần sớm sửa đổi quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế; đưa phân bón vào đối tượng chịu thuế GTGT nhằm tạo ra một môi trường cạnh tranh bình đẳng, sòng phẳng giữa các nhà sản xuất trong nước với phân bón nhập khẩu...để mang lại lợi ích thiết thực cho người nông dân và phát triển ngành nông nghiệp.