Bão sa thải lan tới ngành chứng khoán, "cửa" nào cho nghề môi giới trong tương lai?

Thị trường ảm đạm, hàng trăm môi giới nghỉ việc

Thị trường khoán đi qua giai đoạn bùng nổ, hoạt động kinh doanh của các công ty chứng khoán cũng bớt phần thăng hoa. Những biến động của thị trường trong một năm trở lại đây khiến khó khăn trong ngành chứng khoán ngày càng rõ rệt. Thanh khoản thị trường giảm sâu, tự doanh gặp khó, hoạt động tư vấn doanh nghiệp, trái phiếu ảm đạm khiến nhiều công ty chứng khoán phải mạnh tay cắt giảm nhân sự.

Thống kê tại 19 công ty chứng khoán, tổng số nhân sự cuối quý 1/2023 ghi nhận 8.324 người, giảm gần 380 người so với đầu năm. Nếu so với thời kỳ bùng nổ vào quý 2/2022, ước tính tổng nhân sự của các công ty chứng khoán đã giảm trên nghìn người. Cần lưu ý, con số trên chỉ bao gồm những công ty chứng khoán công bố dữ liệu, số lượng nhân sự sụt giảm trên thực tế có thể cao hơn ước tính, chưa kể một lượng lớn cộng tác viên môi giới cũng nghỉ việc khó có thể thống kê.

Điển hình nhất là Chứng khoán VNDirect khi mạnh tay cắt giảm 325 nhân sự trong quý đầu năm, lượng nhân sự cuối quý 1 thu hẹp về mức 1.233 người. Khá khẩm hơn đôi chút, tại công ty chứng khoán đầu ngành SSI, lượng nhân sự chỉ “vơi” 53 người trong quý đầu năm nay. Chứng khoán Tân Việt (TVSI) cũng ghi nhận lượng nhân sự sụt giảm 75 người về 334 người chỉ sau 3 tháng. Thậm chí nếu so với mức đỉnh cao trong quý 2/2022, TVSI đã mất đi khoảng 45% tổng nhân sự.

Trong bối cảnh hoạt động kinh doanh gặp khó, việc công ty chứng khoán cắt giảm một số bộ phận không cần thiết để tối ưu chi phí là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, khả năng cao lượng nhân sự sụt giảm chủ yếu đến từ đội ngũ môi giới (Broker) - bộ phận chiếm số lượng lớn tại hầu hết các CTCK và từng gia tăng mạnh mẽ khi thị trường thăng hoa.

Thu nhập "trở về mặt đất" khiến nhiều môi giới không còn "mặn mà" với nghề

Hai năm trước, đi kèm với đà tăng nóng của thị trường, số lượng môi giới tại các công ty chứng khoán cũng nhanh chóng gia tăng để đáp ứng kịp thời nhu cầu tư vấn, mở tài khoản của nhà đầu tư. Môi giới chứng khoán khi đó trở thành công việc "hot" với mức thu nhập “khủng”, thậm chí con số hàng trăm triệu đồng mỗi tháng không quá khó đối với những người mới vào nghề.

Tuy nhiên, sau quãng thời gian thuận lợi, hàng loạt khó khăn đã xuất hiện với nghề môi giới từ đầu quý 2/2022 khi thị trường giảm sâu, chỉ số VN-Index từ vùng 1.500 điểm có lúc rơi xuống dưới 900 khiến nhiều nhà đầu tư thua lỗ nặng nề, môi giới tư vấn đầu tư lúc này trở nên có phần "kém uy tín".

Không chỉ giảm mạnh về điểm số, thanh khoản thị trường cũng sụt sâu, thậm chí những tháng qua chỉ còn khoảng 1/3 so với giai đoạn đỉnh. Thị trường giao dịch kém sôi động là nguyên nhân chính khiến hoạt động môi giới của các CTCK ngày càng trồi sụt.

Tính từ quý 1/2022 tới nay, doanh thu môi giới sụt giảm rõ rệt khi quý sau đều thấp hơn so với quý liền trước. Riêng quý 1/2023, tổng doanh thu hoạt động môi giới của các công ty chứng khoán giảm 34% về khoảng 2.000 tỷ đồng - mức thấp nhất trong vòng 9 quý vừa qua. Thậm chí, tổng doanh thu môi giới đã giảm xấp xỉ 70% nếu so với giai đoạn bùng nổ trong quý 4/2021.

Nguồn thu sụt mạnh, biên lãi gộp mảng môi giới cũng co hẹp lại “mỏng như tờ giấy” với vỏn vẹn 9% - mức thấp nhất vòng 3 năm qua.  Điều này đồng nghĩa công ty chứng khoán thu 10 đồng doanh thu từ hoạt độngmôi giới, nhưng nhận về không nổi 1 đồng lãi.

Cụ thể hơn, doanh thu mảng môi giới quý 1/2023 của các công ty chứng khoán đã giảm mạnh so với giai đoạn bùng nổ trong quý 4/2021, như VPS (-63%), SSI (-68%), VND (-73%), HSC (-64%), Mirae Asset (-61%)…

Hiện nay, hầu hết các công ty chứng khoán hiện vẫn theo mô hình truyền thống, có nghĩa sử dụng môi giới để kiếm khách cũng như hỗ trợ giao dịch. Thu nhập nhân viên môi giới này sẽ được trích phần lớn từ phí giao dịch của khách hàng nộp cho công ty chứng khoán.

Với việc doanh thu môi giới quý 1/2023 giảm 70% so với đỉnh thiết lập trước đó, tính một cách đơn giản, tổng thu nhập của nghề môi giới trong quý vừa qua chỉ còn chưa đến 1/3 so với thời kỳ đỉnh cao.

Như một hệ quả tất yếu, sức ép doanh số khi thanh khoản giảm mạnh cùng với thu nhập không còn con số "mơ ước" khiến nhiều môi giới chứng khoán không còn quá “mặn mà” với nghề. Một số trường hợp khác, công ty chứng khoán cũng buộc phải cắt giảm nhân sự để cơ cấu lại mô hình hoạt động.

Nhiều áp lực cho nghề môi giới trong tương lai

Không chỉ bị ảnh hưởng bởi những khó khăn của thị trường, nghề môi giới chứng khoán cũng được dự báo cũng chịu nhiều sức ép trong tương lai.

Thực tế, sự lên ngôi của công nghệ số, dữ liệu số khiến vai trò của nhiều môi giới dần trở nên mờ nhạt. Trải qua nhiều mất mát, nhiều nhà đầu tư F0 cũng đã dần “tốt nghiệp” nhờ những bài học trên thị trường. Thay vì đầu tư theo “phím hàng” của môi giới, rất nhiều người có thể tự tìm kiếm thông tin và đưa ra quyết định đầu tư bằng những nền tảng công nghệ trực tuyến. Công nghệ có thể giúp nhà đầu tư chủ động trong việc sàng lọc thông tin và ít chịu cảm xúc chi phối như nhân viên môi giới tư vấn.

Đặc biệt, áp lực với môi giới “chạy bằng cơm” đang ngày càng lớn khi các công ty chứng khoán đang chạy đua phát triển mảng công nghệ hướng tới việc không sử dụng môi giới trong tương lai, thay vào đó là sử dụng Chatbox, AI, môi giới ảo tự động… Hiện nay, nhiều công ty chứng khoán số đã theo xu hướng không sử dụng môi giới như DNSE, Pinetree, TCBS, Finhay…

Không những vậy, xu hướng miễn hoàn toàn phí giao dịch chứng khoán đang “đổ bộ” vào lĩnh vực chứng khoán cũng dự báo sẽ là mối đe doạ cho tương lai của nghề môi giới. Hiện tại, dù cuộc đua giành thị phần vẫn diễn ra rất khốc liệt, song đã xuất hiện những công ty chứng khoán đi theo xu hướng miễn phí giao dịch. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đội ngũ môi giới chứng khoán- những người đang phụ thuộc lớn vào phí giao dịch của khách hàng.

Hiện một số Công ty chứng khoán sử dụng đông môi giới truyền thống đang có xu hướng "nâng cấp" những môi giới truyền thống lên làm quản lý tài sản cho khách hàng qua nhiều hình thức, nổi bật trong đó là Copy trade - sao chép giao dịch của các nhà đầu tư chuyên nghiệp. Mặc dù mô hình này hướng đến việc tìm kiếm tài khoản chất lượng và quản lý tài sản cho nhà đầu tư, nhưng còn khá nhiều điểm bất cập và tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Trong đó, chất lượng của các môi giới đóng vai trò là người được sao chép vị thế cũng là vấn đề đáng bàn. Tuy nhiên, rất nhiều người trong số này không thực sự có đủ chuyên môn và kinh nghiệm để đảm bảo tài sản cho khách hàng. Thậm chí, nhiều người non kinh nghiệm vẫn có thể khiến khách hàng gặp rủi ro “cháy tài khoản” nếu thị trường biến động mạnh.

Uỷ ban Chứng khoán mới đây đã có công văn yêu cầu các công ty chứng khoán tăng cường quản lý người hành nghề chứng khoán, khi tư vấn phải công bố số chứng chỉ hành nghề chứng khoán, các môi giới không được tham gia diễn đàn, hội nhóm trên không gian mạng để tư vấn đầu tư, lôi kéo nhà đầu tư mua – bán chứng khoán.

Ông Nghiêm Xuân Huy - Chủ tịch VNSC by Finhay cho rằng, với nhiều công ty chứng khoán, môi giới bằng con người vẫn đóng vai trò nhất định, nhưng sự xuất hiện của nhóm công ty không sử dụng môi giới sẽ cơn gió tươi mát trên thị trường. Nghề môi giới theo đó cũng sẽ có cuộc thanh lọc, chỉ những môi giới thật sự, có chứng chỉ hành nghề, có trình độ chuyên môn và tích cực trau dồi mới tiếp tục đồng hành cùng cộng đồng nhà đầu tư.