Cạnh tranh khốc liệt trong thị trường lao động khiến cử nhân, thạc sĩ phải đi làm nghề phân loại rác

Tình trạng thất nghiệp

Ở tuổi 25, Liu Maomao không còn được coi là trẻ theo tiêu chuẩn nhân khẩu học lao động. Và điều đó có nghĩa là tình trạng thất nghiệp của cô không được phản ánh trong thị trường việc làm ngày càng tồi tệ trong giới "thanh niên" từ 16-24 tuổi.

Thay vào đó, tình trạng thiếu việc làm của Liu - cũng như những người trưởng thành đang gặp khó khăn khác ở độ tuổi giữa hai mươi - hiện đang được phản ánh trong tỷ lệ thất nghiệp lớn hơn.

"Tôi hy vọng rằng cuối cùng tôi sẽ kiếm được một công việc đòi hỏi nhiều hơn năng lực của cử nhân để làm - chẳng hạn như bán hàng - một công việc đòi hỏi nhiều tư duy và đổi mới hơn", cô nói. "Nếu không, tôi dành thêm ba năm cho việc học để làm gì?".

Đã khoảng một tháng kể từ khi Liu hoàn thành khóa học sau đại học tại một trường đại học ở tỉnh Hà Nam, miền trung, Trung Quốc. Cô đã có những công việc lý tưởng trong đầu, nhưng cô  nghi ngờ rằng có thể mất vài tháng để đạt được điều mình mong muốn.

"Sự cạnh tranh hóa ra khốc liệt hơn tôi tưởng tượng. Có rất nhiều ứng viên, thậm chí họ ứng tuyển những vị trí mà vài năm trước không ai quan tâm", Liu, người có bằng thạc sĩ quản lý du lịch và muốn làm việc cho một công ty nhà nước, cho biết.

Nếu xin làm việc nhà nước không thành công, cô muốn giảng dạy tại một trường cao đẳng công lập, nơi thường có đãi ngộ tốt hơn và ổn định hơn so với các cơ sở giáo dục đại học tư nhân ở Trung Quốc. Tuy nhiên, cô lưu ý rằng việc cô ấy không có bằng tiến sĩ có thể khiến việc làm việc tại một trường đại học công lập trở nên khó khăn hơn nhiều.

Nhưng Liu tiếp tục đặt mục tiêu cao cho điều mình yêu thích, ngay cả khi điều đó có nghĩa là phải từ bỏ công việc và không ổn định cho đến khi cô khám phá kỹ lưỡng các lựa chọn của mình.

Cô cho biết một số bạn học đại học của cô – những người vừa mới kiếm được việc làm trước và ngay sau khi tốt nghiệp – hài lòng với việc "tìm kiếm cơ hội" khi số lượng ứng viên có trình độ tương tự tiếp tục tăng trong khi sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc cho thấy những dấu hiệu bị đình trệ.

Những yếu tố này đã dẫn đến việc nhiều thanh niên ưu tiên kiếm được việc làm, đảm nhận bất kỳ công việc nào họ có thể tìm thấy - bất kể công việc đó có đáp ứng được yêu cầu hay sử dụng kiến thức và chuyên môn mà họ đã tích lũy được trong lĩnh vực học tập đã chọn hay không.

Điều này có lẽ không có gì ngạc nhiên khi tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên thành thị (16-24 tuổi) của Trung Quốc tiếp tục chạm đỉnh mới, bao gồm kỷ lục mọi thời đại là 21,3% vào tháng 6, theo số liệu chính thức. Con số này từng chạm 20,8% vào tháng 5 và 20,4% vào tháng 4, làm tăng thêm nỗi lo lắng khi các kỳ tốt nghiệp đến gần.

Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp được khảo sát tổng thể ở thành thị không thay đổi ở mức 5,2% trong tháng 6.

"Những lời mời làm việc mà lớp tốt nghiệp năm 2023 nhận được thường tệ hơn những gì lớp trước nhận được", Liu nói.

Khi trình độ học vấn của người dân ngày càng được cải thiện, Trung Quốc tiếp tục cố gắng đề cao quan điểm về "lợi tức nhân tài" đang gia tăng – thể hiện tác động kinh tế của tầng lớp sinh viên tốt nghiệp đại học đối với một thành phố. Tuy nhiên, nhiều sinh viên tốt nghiệp cũng nhận thấy rằng tài năng của họ đang bị lãng phí khi họ cố gắng kết hợp bằng cấp của mình với một công việc phù hợp.

Câu chuyện về những người nhận công việc không liên quan đến bằng cấp và không đòi hỏi trình độ học vấn cao đã tạo ra một số bàn tán trong cư dân mạng Trung Quốc trong thời gian gần đây.

Cụ thể, chính quyền ở Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông, đã tuyển dụng hai người có bằng cử nhân và thạc sĩ vào tháng trước làm nhân viên phân loại và xử lý rác. Theo Đài phát thanh quốc gia Trung Quốc đưa tin, vị trí này chỉ yêu cầu bằng cao đẳng, nhưng những ứng viên có trình độ học vấn cao hơn đã nộp đơn.

"Không có lý do gì để từ chối" một người có bằng cấp cao hơn, một nhân viên cho biết.

Đầu tư cho giáo dục

Điều này đã trở thành một xu hướng khi Bắc Kinh thúc đẩy xây dựng đội ngũ nhân tài "chất lượng cao" cho sự phát triển trong tương lai trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm và dân số già. Các nhà lập pháp lập luận rằng Trung Quốc vẫn có lực lượng lao động 900 triệu người với trình độ học vấn tổng thể đang tăng lên để tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển kinh tế.

Mặc dù dân số Trung Quốc đạt đỉnh sớm hơn dự kiến, giảm 850.000 xuống còn 1,412 tỷ vào năm ngoái, những thanh niên mới tham gia thị trường việc làm đã nhận được trung bình 14 năm giáo dục - theo dữ liệu của chính phủ nước này.

Nhưng một số chuyên gia cảnh báo rằng Trung Quốc vẫn phải đối mặt với những thách thức lớn để đạt được "lợi tức nhân tài", bao gồm chất lượng giáo dục đại học kém, sự không phù hợp giữa chuyên ngành của sinh viên và việc làm sẵn có, và giảm lợi tức đầu tư giáo dục.

Chu Zhaohui, một nhà nghiên cứu cấp cao của Viện Khoa học Giáo dục Quốc gia, nói rằng thật vô nghĩa khi nói về lợi tức nhân tài "khi mọi người không thể tìm thấy đúng vị trí của họ".

Ông lưu ý rằng số lượng sinh viên tốt nghiệp đại học ngày càng tăng hàng năm – đạt mức cao kỷ lục 11,58 triệu trong năm nay – không có nghĩa là Trung Quốc đang đào tạo ra nguồn nhân lực mà nhiều công ty muốn.

Yuan Xin, giáo sư nhân khẩu học tại Trường Kinh tế của Đại học Nankai, cho biết Trung Quốc có đủ lực lượng lao động có trình độ cao, bất chấp sự suy giảm dân số của đất nước. Nhưng liệu Trung Quốc có thể sử dụng đầy đủ những bằng cấp và năng lực đó hay không vẫn là điều quan trọng, ông lưu ý.

"Một chỉ số chính của lợi tức nhân tài là việc làm", giáo sư Yuan nói. "Chúng ta đang chứng kiến những người có bằng thạc sĩ và tiến sĩ đi giao đồ ăn để kiếm sống - điều này cho thấy sự không phù hợp giữa những gì hệ thống giáo dục đang tạo ra và những gì thị trường cần. Cải cách giáo dục là điều cần thiết".