Chặn rửa tiền qua bất động sản

Bộ Xây dựng vừa có công văn gửi các sở xây dựng về công tác phòng chống rửa tiền trong kinh doanh bất động sản (BĐS). Theo đó, các sở phải yêu cầu doanh nghiệp (DN) kinh doanh dịch vụ quản lý, môi giới BĐS, sàn giao dịch thực hiện các quy định về nhận biết, cập nhật thông tin khách hàng, rà soát các giao dịch.

Báo cáo giao dịch đáng ngờ

Các sở xây dựng phải yêu cầu các sàn, môi giới lập và gửi báo cáo các giao dịch đáng ngờ hoặc giao dịch tiền mặt có giá trị từ 300 triệu đồng trở lên về Cục Quản lý nhà và Thị trường BĐS (Bộ Xây dựng) và Cục Phòng chống rửa tiền (Ngân hàng Nhà nước - NHNN). Theo Bộ Xây dựng, môi giới, sàn BĐS có thể liên hệ với Cục Phòng chống rửa tiền để có thông tin và hướng dẫn về các danh sách đen, cảnh báo hoặc những cá nhân có ảnh hưởng chính trị để tránh các rủi ro trong giao dịch.

Các khách hàng tìm hiểu tại một dự án bất động sản Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Báo cáo kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền của NHNN cho thấy nguy cơ rửa tiền trong lĩnh vực BĐS là cao do các giao dịch mua bán, chuyển nhượng BĐS có thể thực hiện bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch BĐS nên rất khó cho các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền. Theo NHNN, các vụ đại án về tham ô thời gian qua cũng như vụ đánh bạc ngàn tỉ đồng đang bị điều tra về rửa tiền, trong số các tài sản thu được từ các vụ án đều liên quan đến tài sản là các BĐS. Để rửa tiền, các đối tượng phạm tội nhờ người thân mua, chuyển nhượng, cho tặng BĐS. Cụ thể, trong đường dây đánh bạc qua mạng do Bộ Công an phối hợp Công an tỉnh Phú Thọ triệt phá, đối tượng cầm đầu Phan Sào Nam đã chuyển cho dì ruột là Phan Thu Hương (ngụ quận Tây Hồ, TP Hà Nội) đứng ra giao dịch, mua bán nhiều căn hộ chung cư cao cấp, biệt thự tại Hà Nội và TP HCM. Trong đó, bà Hương đã mua 1 bất động sản tại quận 3, TP HCM có giá tới 270 tỉ đồng. Ngoài ra, Nam còn sử dụng hàng chục tỉ đồng nhờ bạn bè đứng tên để mua BĐS nhằm "rửa tiền".

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng, cho biết BĐS là kênh đầu tư hợp pháp tại Việt Nam nên nhiều đối tượng lợi dụng để biến tiền "bẩn" từ các hoạt động tội phạm, tham nhũng thành tiền "sạch". "Các giao dịch mua bán tài sản có giá trị lớn ở Việt Nam vẫn được thực hiện bằng tiền mặt, trong khi cơ chế giám sát còn chưa chặt chẽ nên tạo điều kiện cho các hoạt động rửa tiền" - ông Hiếu nói.

GS-TS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi trường, nhấn mạnh các đối tượng thường thông qua mua BĐS để rửa tiền, nên các giao dịch bằng tiền mặt từ 300 triệu đồng trở lên phải báo cáo đến Cục Quản lý nhà và thị trường BĐS (Bộ Xây dựng) và NHNN để rà soát, phát hiện các giao dịch đáng ngờ. Ông Võ cho rằng quy định này sẽ khuyến khích người dân giao dịch thông qua ngân hàng thay vì mang tiền mặt đến sàn BĐS.

Chưa quyết liệt xử lý

Luật sư (LS) Vũ Văn Biên (Đoàn LS TP Hà Nội) cho biết các quy định về phòng chống rửa tiền đều đã có đầy đủ trong Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2012, Nghị định 116 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng chống rửa tiền và Thông tư 32 năm 2014 của NHNN. Trong đó có cả hạn mức giao dịch từ 300 triệu đồng trở lên phải báo cáo NHNN. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước gặp khó. "Đặc biệt trong các giao dịch đặt cọc hay thỏa thuận góp vốn, những người mua BĐS dạng đầu tư "lướt sóng" muốn giao dịch bằng tiền mặt với lượng tiền rất lớn, cơ quan quản lý nhà nước khó kiểm soát" - LS Biên phân tích. Theo LS Biên, hiện các sàn giao dịch BĐS có tâm lý giấu thông tin khách hàng hoặc sợ ảnh hưởng tâm lý khách hàng nên không tuân thủ các quy định về báo cáo các giao dịch tiền mặt từ 300 triệu đồng trở lên. "Theo quy định, DN phải tuân thủ nếu họ phớt lờ, cơ quan nhà nước phải kiểm tra, giám sát và xử lý theo chế tài. Tuy nhiên, thời gian qua, việc này chưa quyết liệt" - LS Biên nói.

Tổng giám đốc một DN BĐS cho rằng hiện các giao dịch BĐS thường lớn hơn con số 300 triệu đồng rất nhiều; người mua, người bán đều không muốn công khai nên rất khó kiểm soát. Vì vậy, luật đưa ra chỉ để "siết" người nghèo phải thực thi các thủ tục thêm rắc rối. Trong khi đối tượng cần kiểm soát là những người có tiền, những giao dịch hàng chục, hàng trăm tỉ đồng.

Theo TS Nguyễn Trí Hiếu, kỳ vọng DN báo cáo sẽ không có hiệu quả vì rất ít DN tuân thủ và thực hiện. Các quy định đã có từ rất lâu nhưng chưa thấy trường hợp nào bị xử lý nếu không báo cáo. Theo ông Hiếu, các tổ chức ngân hàng cũng thuộc diện phải báo cáo các giao dịch lớn nhưng nhiều trường hợp còn lơ là nên không thể trông chờ vào kết quả báo cáo của DN. Để ngăn ngừa nguy cơ rửa tiền, ông Hiếu cho rằng nên quy định các giao dịch BĐS đều phải thông qua ngân hàng để hạn chế tiền mặt, khi nguồn tiền đã qua ngân hàng thì ngân hàng có trách nhiệm phải báo cáo và xác minh.