Cơ hội nào cho Việt Nam khi các cảng châu Á đang chìm trong tắc nghẽn?

Nhiều hãng tàu đưa tuyến vào Việt Nam để giải phóng hàng hoá

Cảng Cái Mép xếp thứ 11 cảng container hoạt động tốt nhất thế giới

Cho đến hiện tại, việc tắc nghẽn cảng biển không chỉ xảy ra ở Singapore mà còn đang lan rộng ra một số trung tâm thương mại sầm uất nhất khu vực châu Á, gây gián đoạn nghiêm trọng đối với hoạt động thương mại. Mới đây, Cơ quan Hàng hải & Cảng vụ Singapore (MPA), thay vì 1-2 ngày như trước, nhiều tàu phải chờ đợi lên tới 7 ngày để vào làm hàng bởi lượng tàu đến gia tăng vào cùng một thời điểm khiến cảng của Singapore bị dồn ứ.

Theo các chuyên gia, việc tắc nghẽn cảng biển gây ra không ít khó khăn cho hoạt động thương mại của doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam. Tuy nhiên cũng tạo ra rất hiều cơ hội cho ngành vận tải biển nước ta "nâng tầm" trên thị trường khu vực và quốc tế.

Trao đổi với phóng viên, Phó chủ tịch Hiệp hội Chủ tàu Việt Nam Phạm Quốc Long phân tích, cuộc khủng hoảng tại Biển Đỏ khiến các tàu phải chuyển hướng đi vòng qua Mũi Hảo Vọng, làm lịch trình của tàu thay đổi. Và chính sự thay đổi lịch trình này lại là cơ hội để chúng ta nắm bắt, phát huy lợi thế, tiềm năng chưa được khai thác bấy lâu. Sở dĩ nói như vậy là bởi vì, thực tế cho thấy, hiện một số hãng tàu chở hàng của nước ngoài đang tiến hành cơ cấu lại tuyến dịch vụ. Họ có xu hướng chuyển trung tâm trung chuyển hàng hóa từ Singapore sang một số nơi khác trong khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Trước mắt đã có khá nhiều hãng tàu đưa tuyến vào Việt Nam để giải phóng hàng hoá thông qua các cảng biển như cụm cảng Cái Mép - Thị Vải, cảng biển Bà Rịa - Vũng Tàu...Điển hình, theo thông báo từ Cảng vụ Hàng hải Vũng Tàu, trong 6 tháng đầu năm 2024, sản lượng hàng hoá thông qua các cảng trong khu vực tăng 30% so với cùng kỳ năm 2023, đạt hơn 66 triệu tấn. Trong đó, lượng hàng container đạt hơn 36 triệu tấn, tăng tới 37%. Sản lượng hàng hóa tính theo Teu đạt hơn 5 triệu Teu, tăng 39%. Riêng hàng quá cảnh có bốc dỡ đạt hơn 650.000 tấn, tăng 21% so với cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh đó, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải cũng đón nhiều hãng tàu đối tác đưa lượng hàng trung chuyển về. Bên cạnh 8 chuyến tàu định kỳ hàng tuần, cảng này đã nhận thêm hơn 10 chuyến tàu ngoài lịch trình cố định.

Chưa hết, tại Cảng container quốc tế Cái Mép, hãng tàu Zim đã triển khai một số tuyến dịch vụ mới được chuyển từ cảng biển của Malaysia qua. Theo thống kê, tính tới tháng 7, có 50 tuyến dịch vụ tại cảng biển này. Trong đó, có 13 tuyến Nội Á, 19 tuyến đi châu Mỹ, 4 tuyến đi châu Âu và 1 tuyến Âu - Mỹ. Dự kiến trong quý III, sẽ có thêm khoảng 2-3 tuyến dịch vụ đi châu Âu trực tiếp từ đây.

Làm gì để "giữ chân" khách hàng?

Nhiều chuyên gia phân tích, cảng Việt Nam đang có cơ hội tốt và những lợi thế cạnh tranh như giá dịch vụ xếp dỡ cảng biển thấp, nguồn nhân lực dồi dào...Ông Phạm Quốc Long nhấn mạnh, hiện trong tổng số 34 cảng biển của Việt Nam có 30 cảng đã tiếp nhận tàu có trọng tải lớn. Đáng chú ý, trong đó có 13 cảng có bến cảng được Bộ Giao thông Vận tải chấp thuận chủ trương cho phép tàu có trọng tải lớn vào, rời bến cảng.

Tuy nhiên, chuyên gia cũng lo ngại, cơ hội đến chỉ là tạm thời, khi các cảng Singapore, Malaysia hết tình trạng tắc nghẽn thì các hãng tàu sẽ ngừng đưa tuyến vào Việt Nam. Có một điều cần nhìn nhận thẳng thắn là với năng lực và bối cảnh hiện tại, các cảng Việt Nam khó trở thành một điểm trung chuyển mới theo hướng bền vững. 

Điểm yếu lớn nhất của các cảng biển Việt Nam so với Singapore, Malaysia là không chỉ nằm ở vị trí địa lý (không thuộc tuyến hàng hải quốc tế quan trọng) mà còn ở quy mô nhỏ hơn nhiều so với các cảng khác trong khu vực. Thêm vào đó, các hoạt động khai thác chưa chuyên nghiệp, còn manh mún, diện tích kho bãi ít, các cảng không liên thông, việc vận chuyển hàng hoá vào khu vực bên trong khó khăn...Đặc biệt, dịch vụ hải quan của nước ta được đánh giá là còn khá phức tạp.

Do đó, để để "giữ chân" khách hàng lâu dài thì Việt Nam cần đầu tư về hạ tầng cơ sở, cải cách thủ tục...làm sao để cung cấp cho các hãng tàu dịch vụ tốt nhất.

Mặc dù để các cảng biển phát triển hơn, năng lực tốt hơn là bài toán lâu dài, cần rất nhiều thời gian, nhưng trước mắt, để nắm bắt cơ hội, các cảng cần có phương án tổ chức khai thác hợp lý, ứng dụng công nghệ, tăng năng suất khai thác để đáp ứng nhu cầu của hãng tàu. 

Đáng chú ý, Văn phòng Chính phủ ngày 16/7/2024 đã phát đi thông báo truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái về việc khai thác các cảng biển Việt Nam. Trong đó nêu rõ, nhiệm vụ trước mặt là phải tăng cường duy tu nạo vét, bảo dưỡng các tuyến luồng trọng điểm quốc gia khu vực Hải Phòng và Bà Rịa - Vũng Tàu, sẵn sàng tiệp nhận tàu lớn ra vào. Đây là cơ hội hiếm có để các cảng biển Việt Nam hút thêm hãng tàu vào làm hàng, đón nguồn hàng có khả năng dịch chuyển mạnh mẽ về Việt Nam.

Đồng thời giao các bộ liên qua khẩn trương có giải pháp phù hợp theo thẩm quyền hoặc đề xuất giải pháp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, cấp có thẩm quyền để tận dụng cơ hội, phát huy lợi thế, tiềm lực đất nước, thu hút tối đa hàng trung chuyển khu vực qua Việt Nam, nâng cao năng lực cảng biển Việt Nam.../.