Cuộc đua “zero fee” bào mòn lợi nhuận mảng môi giới, công ty chứng khoán thu 10 đồng phí lãi không nổi 1 đồng

Sau 2 quý hồi phục mạnh mẽ, hoạt động môi giới chứng khoán đã bất ngờ đi xuống rõ rệt trong quý 4/2023. Theo thống kê, tổng doanh thu môi giới của các công ty chứng khoán quý cuối năm ước đạt 3.300 tỷ đồng, giảm khoảng 900 tỷ (tương đương hơn 21%) so với quý 3 trước đó.

Tuy nhiên, chi phí cho mảng hoạt động này chỉ giảm khoảng 6% so với quý trước. Lợi nhuận gộp mảng môi giới giảm đến 70% so với quý, xuống còn hơn 300 tỷ. Biên lãi gộp bị thu hẹp đáng kể từ mức 25,5% trong quý 3 xuống còn 9,6%. Điều này đồng nghĩa với việc công ty chứng khoán thu 10 đồng phí chỉ lãi chưa đến 1 đồng.

Đây là lần thứ 2 trong nhiều năm qua, biên lợi nhuận gộp của mảng môi giới chứng khoán xuống dưới 10%. Mức thấp kỷ lục là 8,7% ghi nhận vào quý 1/2023. Biên lãi gộp rất mỏng cho thấy mức độ cạnh tranh trong ngành chứng khoán đang ngày càng trở nên khốc liệt khi các công ty chứng khoán lao vào cuộc đua miễn, giảm phí để giành thị phần.

Không phải tất cả nhưng hầu hết các công ty chứng khoán đều đã ít nhiều giảm phí giao dịch để thu hút thêm nhà đầu tư và giữ chân khách hàng. Một số công ty thậm chí còn chơi lớn với chính sách "zero fee" trọn đời.

Cái tên mới nhất là MBS, trước đó, TCBS, Pinetree, DNSE, JBSV cũng đều đã miễn phí giao dịch trọn đời cho nhà đầu tư, ít nhất đối với tài khoản thường. Phần lớn các công ty chứng khoán khác đang áp dụng mức phí khoảng 0,1-0,15% (đã bao gồm phí trả về Sở Giao dịch Chứng khoán).

Cuộc đua miễn, giảm phí ảnh hưởng đáng kể đến nguồn thu mảng môi giới đặc biệt trong bối cảnh miếng bánh thị phần bị thu hẹp trong quý 4/2023 khi thanh khoản thị trường sụt giảm mạnh so với quý trước đó.

Doanh thu giảm mạnh nhưng các công ty chứng khoán vẫn phải gánh nhiều khoản chi phí cho hoạt động này, dẫn đến lợi nhuận bị bào mòn. Thực tế, đa phần các công ty chứng khoán vẫn đang duy trì một hình thức môi giới truyền thống và các khoản hoa hồng cho đội ngũ này là không hề nhỏ.

Bên cạnh đó, những công ty đã chuyển đổi sang mô hình không môi giới đa phần lại theo đuổi chính sách zero fee. Điển hình như TCBS, lợi nhuận gộp mảng này đã giảm 13% so với quý trước. Hay như Pinetree cũng đã nhiều năm chịu lỗ mảng môi giới.

Ngoài ra, việc tập trung làm "deal" cho vay các tổ chức (một phần nguyên nhân đẩy dư nợ margin tăng mạnh trong quý 4/2023) cũng làm chi phí môi giới của nhiều công ty chứng khoán bị "phình to". Theo một số nguồn tin trong ngành, công ty chứng khoán thường phải "back" lại một khoản phí giao dịch nhất định cho những khách hàng lớn của mình.

Những giá trị mảng môi giới mang lại

Nhìn chung, zero fee sẽ là xu hướng trong tương lai và biên lợi nhuận mảng môi giới được dự báo sẽ còn "mỏng manh". Nhận định về xu hướng này, báo cáo mới đây của Chứng khoán DSC cho rằng việc hy sinh một phần lợi nhuận mảng môi giới sẽ còn tiếp tục trong năm 2024.

Dù vậy, hoạt động môi giới vẫn đóng vai trò rất quan trọng đối với các công ty chứng khoán, đem về nhiều giá trị lớn không chỉ gói gọn trong con số lãi gộp. Môi giới góp phần xây dựng tệp khách hàng qua đó bán chéo các sản phẩm, dịch vụ như tư vấn, bảo lãnh phát hành, cho vay,…

Các công ty chứng khoán sẽ phải cạnh tranh bằng các biện pháp cung cấp dịch vụ tốt hơn, đào tạo nhà đầu tư tự giao dịch… hướng tới các nguồn thu ngoài phí giao dịch. 5 năm gần đây, lợi nhuận từ mảng margin luôn đóng góp 35-45% vào lợi nhuận gộp của các các công ty chứng khoán. Vì vậy, DSC kỳ vọng mảng này sẽ tiếp tục là động lực tăng trưởng lợi nhuận của nhóm chứng khoán.

Bên cạnh mảng cho vay, hoạt động tư vấn cũng được kỳ vọng sẽ phát triển mạnh mẽ hơn khi chất lượng tệp khách hàng ngày càng được cải thiện và hàng hoá trên thị trường đa dạng hơn. Nhu cầu tư vấn chắc chắn sẽ gia tăng khi nhà đầu tư có xu hướng tìm kiếm kênh tích sản, tạo ra thu nhập thụ động nhiều hơn thay vì lao vào "trading" theo guồng quay thị trường đầy rủi ro.

Vì thế, để đón đầu được xu hướng này, nhân viên môi giới cũng phải tự nâng cao kiến thức, đầu tư nhiều chất xám hơn cho hoạt động tư vấn vì cần hiểu rõ về kinh tế vĩ mô, biến động các thị trường, kiến thức đầu tư các loại tài sản. Đội ngũ môi giới sẽ tập trung vào nâng cao chất lượng tư vấn, đồng hành cùng nhà đầu tư sẽ thúc đẩy thị trường chứng khoán phát triển bền vững hơn.