Doanh nhân hóa nông dân đồng bằng sông Cửu Long

Theo ông Hiệp, ĐBSCL được nhận diện là 1 trong 3 đồng bằng trên thế giới bị ảnh hưởng nặng nề bởi BĐKH với những biểu hiện ngày càng rõ nét ngay trước mắt.

Cùng với chuỗi đập thủy điện “treo túi nước” và các kiểu “trích máu dòng sông” bằng các dự án chuyển nước dòng chính - đã và đang làm suy thoái nghiêm trọng tài nguyên nước, tác động trực tiếp đến toàn bộ nền kinh tế nông nghiệp của vùng.

Ông Trần Hữu Hiệp. Ảnh: TTXVN

Trong khi đó, những bất cập nội tại chưa được giải quyết, đó là mô hình phát triển nặng khai thác tài nguyên, nền nông nghiệp với đầu vào nặng về lượng và nhẹ về chất, chậm chuyển đổi theo hướng phát triển bền vững.

Người dân Kiên Giang lao dao vì ruộng lúa bị nhiễm mặn vào năm 2016. Ảnh: Đinh Tuấn

Tìm giải pháp phát triển bền vững cho vùng không thể lắt nhắt một ít chính sách trợ giúp tạm trữ lúa, muối, một ít chính sách hỗ trợ vốn, một vài dự án hỗ trợ khoa học kỹ thuật có tính đối phó ngắn hạn. Xa hơn, cần tầm nhìn tổng quan, tư duy hệ thống, định ra các giải pháp chuyển đổi mô hình phát triển.

Tư duy thị trường phải được định hình ngay trong tư duy quy hoạch và định hình cơ chế chính sách. Chính thị trường mới quyết định nuôi trồng, sản xuất cái gì, như thế nào và bán cho ai. Không thể duy ý chí, áp đặt chủ quan từ bên trên để đặt chỉ tiêu phải sản xuất bao nhiêu, kim ngạch xuất khẩu đạt bao nhiêu.

Nông nghiệp “4 đúng”

Theo ông Hiệp, nông thôn ĐBSCL đang trong tình trạng “4 nhất”: Nghèo nhất, lạc hậu nhất, hưởng phúc lợi xã hội thấp nhất và dễ bị tổn thương nhất.

Trước thách thức sống còn của những thay đổi về điều kiện tự nhiên, tài nguyên đất, nước và thị trường, nông thôn ĐBSCL cần thay đổi căn bản; nông nghiệp chuyển đổi theo “4 đúng” là đúng lượng, đúng chất, đúng thời điểm, đúng giá trị nông sản.

Nông dân trên cánh đồng mẫu ở huyện Hòn Đất, Kiên Giang. Ảnh: Đinh Tuấn

Cần những nghiên cứu căn cơ, thiết thực, đề xuất cải tiến cơ chế, chính sách liên kết vùng, thực hiện “tam nông” trong điều kiện và đặc thù riêng của vùng.

Chuyển đổi mô hình phát triển phải được tiến hành bằng tư duy, chính sách dài hạn hơn là những đối phó ngắn hạn.

3 vấn đề mang tính xương sống

Theo ông Hiệp, kế hoạch ĐBSCL, tầm nhìn dài hạn đến năm 2100 được các chuyên gia Hà Lan cùng các nhà khoa học trong nước khuyến nghị Chính phủ xem xét qua 4 kịch bản và khuyến nghị mô hình công nghiệp hóa kinh doanh nông nghiệp. Cần tập trung 3 vấn đề mang tính xương sống.

Thứ nhất: quy hoạch lại sản xuất nông nghiệp theo vùng, theo quy mô liên kết vùng trên cơ sở gắn với cung - cầu thị trường.

Thứ hai: tái cấu trúc nông nghiệp phải theo hướng sản xuất hàng hóa lớn. Quá trình tái cơ cấu phải chú trọng đến việc đổi mới cơ chế, chính sách nhằm đảm bảo tính hài hòa trong việc phân chia lợi ích giữa các khâu trong chuỗi sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.

Thứ ba: tập trung cải tạo giống cây trồng, vật nuôi, tạo các giống có năng suất, chất lượng và giá trị cao. Đưa nhanh các công nghệ mới vào tất cả các khâu: sản xuất, thu hoạch, bảo quản, chế biến, vận chuyển và tiêu thụ sản phẩm, gắn với đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp, khuyến khích nông dân khởi nghiệp cùng với nâng cao tri thức kinh doanh nông nghiệp cho nông dân.

Yêu cầu khắc nghiệt của hội nhập, cạnh tranh quốc tế đòi hỏi người nông dân phải vượt khỏi không gian ruộng đồng, phải chuyển đổi tư duy “làm ra nhiều nông sản” sang tư duy “làm ra nhiều giá trị từ nông sản”.

Thách thức gay gắt của hội nhập, cạnh tranh đòi hỏi “tam nông” ĐBSCL phải khắc phục những yếu kém nội tại và tận dụng lợi thế. Doanh nhân hóa nông dân, nông dân làm giàu được từ kinh doanh nông nghiệp và môi trường nông thôn mới đáng sống là những kỳ vọng cho một giai đoạn mới.