Dự án BOT: Rủi ro tham nhũng rất lớn nếu DN làm hết

Tại cuộc tọa đàm trực tuyến “Giảm gánh nặng chi phí, thúc đẩy DN tư nhân phát triển” hôm nay, Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Đặng Huy Đông nêu lại cảnh báo của thế giới cho rằng: “Rủi ro xảy ra tham nhũng trong BOT luôn là lớn nhất”.

“Nếu làm đúng, làm tốt, chặt chẽ thì BOT sẽ đem lại lợi ích cho mọi quốc gia, ngược lại nới lỏng sẽ nảy sinh tham nhũng rất lớn”, ông Đông nhấn mạnh.

Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Đặng Huy Đông

Nhiều thứ còn tù mù

Theo Thứ trưởng KH-ĐT, để ngăn chặn việc này, lẽ ra nhà nước phải bỏ tiền ra thiết kế xây dựng các đề án, dự án BOT. Nhà nước phải đứng ra thuê các chuyên gia, tư vấn hàng đầu, thậm chí là 2-3 đơn vị tư vấn độc lập để tính toán dự án, lưu lượng phương tiện khách quan, độc lập.

Sau đó, Nhà nước sẽ kêu gọi đầu tư, tổ chức đấu thầu. Ai có năng lực, kinh nghiệm, có tiền tươi thóc thật mới được làm.

“Có như thế Nhà nước mới chủ động tính toán chi phí, chủ động với con số lưu lượng xe, cũng như đầu vào, đầu ra của dự án để quyết định mức phí hợp lý, hài hoà lợi ích giữa Nhà nước - DN và người dân.

Còn để DN làm hết và nhà nước chỉ đứng ở vị trí thụ động xem xét thì dễ dẫn đến nguy cơ chi phí đầu vào bị đẩy lên gấp đôi, lưu lượng phương tiện bị hạ xuống thấp… nhiều thứ “tù mù” tính toán khác, cuối cùng phí BOT bị đẩy lên mức cao nhất, dài nhất, có lợi nhất cho DN”, ông Đông cảnh báo.

Thứ trưởng KH-ĐT cho rằng chúng ta làm BOT không theo một quy định nào cả để rồi BOT đang trở thành một thứ chi phí không hợp lý mà cả xã hội phải chịu.

Ông phân tích, phí BOT thực chất cũng là một dạng thuế. Bình thường nếu Nhà nước làm đường thì thu thuế trước, để vào ngân sách rồi đi làm.

Còn bây giờ ngân sách không đủ, thì để DN làm, người sử dụng giao thông trả tiền.

“Người dân đòi hỏi sự công khai, minh bạch ở các dự án BOT là hoàn toàn chính xác. Từ năm 2009, Bộ KH-ĐT đã cảnh báo về điều này nhưng cơ quan quản lý không nghe. Đến bây giờ những gì chúng tôi chứng minh ở thời điểm đó đã bộc lộ ra hết”, ông Đông lấy làm tiếc.

Cứ để như thế sẽ phải trả giá

Thứ trưởng Bộ KH-ĐT kể lại thời điểm xây dựng các quy định về PPP (đối tác công tư) có những ý kiến liên tục, thậm chí cho đến bây giờ vẫn còn yêu cầu bỏ đấu thầu.

“Họ bảo đấu thầu rất mất thời gian. Để tôi chỉ ông này làm thế là chúng ta có đường. Nhưng nếu cứ để tình trạng như thế thì chúng ta sẽ trả giá”, Thứ trưởng KH-ĐT kể.

Ông Đông cũng nêu thực tế, khi triển khai các dự án BOT giao thông, cơ quan thường nói chung chung là hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân và DN.

Tuy nhiên, ông đặt ra 1 loạt băn khoăn: "Nếu hài hòa thì tại sao khi triển khai những dự án đầu tư theo hình thức BOT các cơ quan chức năng lại không công khai, minh bạch? Tại sao không tổ chức đấu thầu các dự án BOT, không công khai số lượng xe, nguồn vốn đầu tư?”.

Rồi ông nhấn mạnh: "Để “tù mù” các dự án BOT như hiện nay là không chấp nhận được".

Theo ông Đông, để giải quyết những bức xúc về BOT hiện nay, cần giảm chi phí không hợp lý cho DN và người dân, phải làm quyết liệt. Các bộ, ngành và các đơn vị liên quan cần đối thoại trực tiếp với nhau. Đặc biệt cần phải công khai hóa các chi phí đầu vào, đầu ra.