Giá vàng liên tục nhảy múa: Nên bỏ độc quyền kinh doanh để thị trường hạ 'sốt'?

PGS.TS Ngô Trí Long

89 bài viết

• “Việc đầu tư tài chính hiện nay càng phải thận trọng hơn bao giờ hết. Nhà đầu tư chưa am hiểu chứng khoán, còn trái phiếu doanh nghiệp chỉ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp, bất động sản đóng băng; nếu lựa chọn an toàn, nhà đầu tư có thể chọn gửi tiết kiệm ngân hàng
  Tại: Có tiền tỷ lúc này nên mua đất hay gửi tiết kiệm?
• Sau thời gian dài áp dụng nhằm chống vàng hoá nền kinh tế, Nghị định 24 đã đến lúc cần sửa đổi cho phù hợp với điều kiện trong nước và hội nhập thế giới.
  Tại: Kiến nghị bỏ độc quyền vàng miếng SJC

Từ giữa tháng 12, giá vàng liên tục gây bất ngờ khi xô đổ hết kỷ lục này đến kỷ lục khác. Đáng nói là khi giá vàng thế giới tăng thì giá trong nước lập tức tăng theo. Nhưng khi giá thế giới giảm hoặc đứng im thì giá vàng SJC vẫn không ngừng "nhảy múa".

Điều này khiến giá vàng trong nước đang cao hơn thế giới khoảng 18 triệu đồng/lượng. Khoảng cách giữa giá mua và bán cũng rất cao, có thời điểm lên tới 1,8 triệu đồng/lượng, đẩy rủi ro về phía người dân.

Phân tích về thực trạng này, ông Huỳnh Trung Khánh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA), cố vấn Hội đồng Vàng thế giới tại Việt Nam lý giải, giá vàng SJC tăng giảm không theo giá thế giới mà theo cung cầu trong nước. Thị trường vàng thời gian qua đang trong tình cảnh có cầu nhưng nguồn cung yếu nên giá diễn biến bất thường như vậy.

“ Vàng SJC bây giờ chỉ lưu thông trong nước. Theo tôi được biết, 10 năm nay Nhà nước không sản xuất thêm vàng. Vàng SJC là thương hiệu quốc gia. Dù vậy, Công ty SJC không được dập thêm vàng nếu không có sự đồng ý của Ngân hàng Nhà nước. Trong khi đó người dân không muốn bán nên các doanh nghiệp phải đưa ra giá cao để khuyến khích người bán ”, ông Khánh nói.

Đồng quan điểm, ông Đinh Nho Bảng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Kinh doanh Vàng Việt Nam (VGTA) cũng cho rằng, giá vàng tăng không phải do người dân mua quá nhiều mà chủ yếu do khan hiếm vàng SJC.

Nguyên nhân xuất phát từ các quy định quản lý thị trường vàng tại Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng không cho phép các doanh nghiệp nhập khẩu vàng nguyên liệu, trong khi Ngân hàng Nhà nước độc quyền nhập khẩu nhưng nhiều năm nay lại không nhập khẩu vàng.

Thiếu nguồn cung, một số doanh nghiệp phải dùng vàng SJC để sản xuất vàng trang sức, làm cho vàng SJC càng khan hiếm.

Cần bỏ cơ chế độc quyền

Trong bối cảnh hiện nay, theo các chuyên gia để ổn định thị trường thì Nghị định 24 không còn phù hợp và cần thay đổi để cả người dân, doanh nghiệp, thị trường và nền kinh tế cùng hưởng lợi.

Ông Đinh Nho Bảng đặt vấn đề là có nên duy trì vàng SJC làm vàng chuẩn quốc gia hay không, vì cùng chất lượng như nhau, trọng lượng như nhau, nhưng hiện nay, chênh lệch giữa vàng SJC và các loại vàng khác lên tới hơn 10 - 18 triệu đồng/lượng là vô lý.

Không thể phủ nhận tác động hiệu quả từ Nghị định 24 giúp Ngân hàng Nhà nước thực hiện mục tiêu chống "đô la hóa, vàng hóa", thị trường tự điều tiết được cung - cầu. Đặc biệt, không còn tình trạng người dân đổ xô đi mua vàng, tình trạng vàng hóa trong nền kinh tế được ngăn chặn, vàng miếng không còn được sử dụng làm phương tiện thanh toán...

Tuy nhiên, khi thị trường đã bình ổn thì cũng cần phải thay đổi cho phù hợp.

“ Tôi nghĩ các quy định tại Nghị định 24 phải thay đổi. Còn sửa hay làm mới thì sẽ phụ thuộc Ngân hàng Nhà nước, nhưng theo tôi là nên làm mới, thay thế bằng một Nghị định khác để người dân, doanh nghiệp dễ đọc, dễ hiểu ”, đại diện VGTA nói.

PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế nêu nhận định, việc Ngân hàng Nhà nước vừa thực hiện chức năng sản xuất và kinh doanh vàng, vừa thực hiện chức năng bình ổn thị trường vàng dẫn tới mâu thuẫn về mục tiêu và vai trò quản lý Nhà nước.

Hơn nữa, việc độc quyền cho SJC làm thương hiệu vàng quốc gia dẫn đến thiếu sự bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh vàng miếng. Cụ thể, người dân phải bán vàng miếng các thương hiệu vàng khác mà họ đã mua nắm giữ từ bao lâu với giá rẻ hơn vàng SJC, mặc dù chất lượng như nhau.

“ Chính sách độc quyền vàng cũng gây thiếu nguồn cung, làm cho thị trường bị đẩy nóng lên, gây bất lợi cho người tiêu dùng và nền kinh tế” , ông Long nêu quan điểm.

Theo chuyên gia này, Ngân hàng Nhà nước chỉ thực hiện chức năng quản lý và hoạch định chính sách điều tiết dự trữ ngoại hối bằng vàng theo Pháp lệnh Ngoại hối, Luật Ngân hàng Nhà nước, Luật Các tổ chức tín dụng mà không nên tham gia sản xuất kinh doanh hoặc điều tiết thị trường bằng các biện pháp hành chính, không trực tiếp can dự việc kinh doanh của các doanh nghiệp.

Do đó, ông Long đặt vấn đề trước hết cần cho phép các doanh nghiệp được nhập khẩu vàng nguyên vật liệu để sản xuất vàng.

“ Nếu để doanh nghiệp tự xuất và nhập khẩu vàng thì luồng vàng ra - vào Việt Nam sẽ nhanh hơn, cân bằng được giá trong nước với giá thế giới ”, chuyên gia này nói.

Từng trao đổi về vấn đề kinh doanh độc quyền vàng trước Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng lý giải, trước đây thị trường vàng gây nhiều hệ lụy, bất ổn nền kinh tế nên Chính phủ đã ban hành Nghị định 24 với chủ trương chống vàng hóa.

Trong đó, Nghị định 24 có chính sách quan trọng là Ngân hàng Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng. Thời điểm đó, Ngân hàng Nhà nước đã đánh giá tình hình sản xuất vàng miếng, có rất nhiều thương hiệu khác nhau song SJC chiếm trên 90% trên thị trường.

Ngân hàng Nhà nước đã cân nhắc lựa chọn thương hiệu nào để sản xuất, lựa chọn thương hiệu riêng hay chọn thương hiệu khác. Tuy nhiên, sau khi phân tích đánh giá lợi ích, chi phí, nếu chọn một thương hiệu riêng của Ngân hàng Nhà nước hoặc một thương hiệu khác thì người dân sẽ chuyển đổi vàng đang chiếm 90% trên thị trường sang thương hiệu khác.

Việc này mất rất nhiều chi phí của xã hội vào việc không cần thiết. Chính vì vậy, sau Nghị định 24, Ngân hàng Nhà nước sản xuất vàng miếng nhưng thuê SJC gia công, dưới sự quản lý chặt chẽ của đơn vị này.

Bà Hồng cũng khẳng định, với vai trò quản lý nhà nước, Ngân hàng Nhà nước sẽ sẵn sàng điều tiết giá vàng nếu thấy cần thiết, tuy nhiên chỉ trong trường hợp cần thiết mới tiến hành nhập khẩu vàng để can thiệp.