Giáo sư từng đạt giải Nobel kinh tế nói gì về tác động của Coronavirus và thời gian dự báo phục hồi?

Dịch Covid-19 xuất phát từ Vũ Hán (Trung Quốc) đến thời điểm hiện tại đã giết chết hàng ngàn người và làm đảo lộn đời sống của hàng trăm triệu người khác, tạo ra sự bấp bênh cho thế giới. 

Các nhà dịch tễ học vẫn chưa phát hiện đầy đủ cơ chế lây lan của virus corona, vì vậy không ai có thể chắc chắn khi nào dịch bệnh được ngăn chặn chứ đừng nói đến tình hình kinh tế sẽ như thế nào.

Dù vậy, điều này không có nghĩa là không thể dự báo được gì. Kinh nghiệm trong lịch sử với những cú sốc tương tự cho thấy thiệt hại kinh tế có thể đáng kể trong ngắn hạn. Các nhà đầu tư giảm bớt rủi ro trong danh mục, thị trường có thể biến động mạnh, nhất là ở các lĩnh vực được cho là ảnh hưởng trực tiếp nhất bao gồm vận tải, du lịch, hàng xa xỉ, và xe hơi.

Một ước tính đáng tin cậy cho thấy GDP Trung Quốc có thể giảm từ 2 – 4 điểm % mỗi quý cho đến khi dịch Covid-19 đạt đỉnh. Sản lượng đầu ra và tiêu thụ sẽ bị ảnh hưởng vì hạn chế vận chuyển cả tự nguyện lẫn bắt buộc. Các động lực từ thường có từ kỳ nghỉ Tết Nguyên đán thường năm nay đã không còn.

Câu hỏi đặt ra là khi nào dịch bệnh sẽ đạt đỉnh. Dự báo lạc quan cho thấy sự phục hồi một phần sẽ diễn ra trong quý II năm nay. Tôi tin rằng sẽ thực tế hơn khi mong đợi sự phục hồi trong quý III/2020.

Tuy nhiên, người ta cũng không thể loại trừ khả năng đại dịch này sẽ kéo dài, gây thiệt hại lớn hơn nhiều cho các nền kinh tế vì nhiều doanh nghiệp bị phá sản, việc làm giảm, các nhà đầu tư chùn bước cũng như các chính sách đưa ra hoặc yếu kém, hoặc chậm trễ.

Dù vậy, lịch sử cho thấy với những sự kiện thiên nga đen, tác động dài hạn có thể là khá nhỏ, thậm chí không đáng kể. Điều này có khả năng xảy ra vì nền kinh tế Trung Quốc đã không còn mong manh. Trung Quốc đã ít phụ thuộc vào xuất khẩu hơn so với năm 2003, thời điểm bùng phát dịch SARS. Trung Quốc cũng có điều kiện hơn để phục hồi nhanh sau những cú sốc lớn.

Một nguồn sức mạnh thường được đánh giá thấp là sự phát triển nhanh chóng của kinh tế kỹ thuật số ở nước này. Có đến 35,3%, hoặc một ghi nhận khác là 25%, doanh số bán lẻ của đất nước này đến từ thương mại trực tuyến; mức độ thâm nhập Internet di động rất cao và không ngừng tăng lên; hệ thống thanh toán di động có thể xem là hiện đại nhất thế giới.

Người dân và doanh nghiệp được kết nối với Internet và hoạt động trực tuyến, do đó sẽ dễ dàng tạo ra một lượng lớn dữ liệu. Qua đó, nhờ AI, quy mô và hiệu quả từ hệ sinh thái kỹ thuật số sẽ gia tăng.

Điều này sẽ hỗ trợ đáng kể cho sự phục hồi kinh tế của Trung Quốc nhất là khi đối diện với cuộc khủng hoảng làm hạn chế khả năng di chuyển. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số tiến tiến có nghĩa là người lao động trong nhiều ngành nghề có thể làm việc tại nhà, ngay cả khi họ đang bị cách ly. Tương tự, các nền tảng học trực tuyến có thể bù đắp một số tác động do trường học phải đóng cửa.

Hơn nữa, với các doanh nghiệp gặp phải thách thức về dòng tiền và vốn lưu động, tín dụng có thể được gia hạn và cung cấp từ xa. Nó sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại lâu dài cho ngành dịch vụ, nhất là với các DNNVV. Các sản phẩm bảo hiểm trực tuyến cũng có thể được mở rộng trong một số lĩnh vực, bao gồm cả sức khoẻ. Hoạt động đặt hàng vật tư y tế trực tuyến cũng có thể tránh được tình trạng thiếu hụt do khủng hoảng vì các thuật toán nhanh chóng phát hiện và ứng phó với tắc nghẽn.

Các nền tảng trực tuyến cũng có thể chống lại tình trạng lợi dụng tăng giá hàng. Amazon đã cảnh báo người bán không được tính giá cắt cổ cho khẩu trang, nếu không, cửa hàng của họ sẽ bị đóng cửa trên nền tảng này.

Khi phần lớn nền kinh tế được đưa lên trực tuyến, việc theo dõi hiệu suất trở nên dễ dàng, nhanh và chính xác hơn. Dữ liệu này có thể được sử dụng để điều chỉnh các phản ứng chính sách và cải thiện tính chính xác của dự báo, từ đó nâng cao niềm tin kinh doanh, khuyến khích đầu tư và đẩy nhanh quá trình phục hồi.

Đối với phần còn lại của thế giới, du lịch đang phải đối mặt với một cú sốc đặc biệt lớn, ngay cả ở những quốc gia không bị ảnh hưởng nặng nề. Các công ty có hoạt động mạnh ở Trung Quốc, ví dụ như trong ngành ô tô và hàng xa xỉ, cũng có khả năng bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, những doanh nghiệp này có thể sẽ phục hồi cùng với nền kinh tế Trung Quốc.

Tuy nhiên ngay cả khi Covid-19 được ngăn chặn sớm, cuộc khủng hoảng này cũng có thể đẩy nhanh nỗ lực di chuyển các yếu tố chính của chuỗi cung ứng toàn cầu ra khỏi Trung Quốc. Quá trình này đã diễn ra trong vài năm qua khi lợi thế so sánh của Trung Quốc thay đổi từ sản xuất thâm dụng lao động giá rẻ sang các hoạt động có giá trị gia tăng cao hơn. Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung cũng phần nào củng cố cho xu hướng này. Virus Corona có thể là một cú sút, bồi thêm cho quá trình này.

Nhưng quan trọng hơn cả là sự nhận biết về chuỗi cung ứng toàn cầu đang quá chặt chẽ và thiếu khả năng phục hồi, dù không biết dịch Covid-19 có thể thúc đẩy thay đổi được điều này hay không. Đây cũng là bài học tương tự trận động đất và sóng thần Tohoku năm 2011 tại Nhật Bản, gây ra khủng hoảng ở nhà máy đện hạt nhân Fukushima và phá vỡ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Rủi ro từ dịch Covid-19 rất đáng kể và đáng sợ, nhưng có thể nó sẽ không có khả năng thành hiện thực vì toàn thế giới đang có những biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt. Hậu quả kinh tế có thể bùng phát rất lớn nhưng sẽ là nhất thời. Điều không vượt qua được, không may, là tổn thất về con người.