Khắc phục tình trạng trì trệ để kinh tế vượt qua khó khăn: Kích cầu thị trường trong nước

Phóng viên Báo SGGP có cuộc trao đổi với TS Vũ Tiến Lộc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, nguyên Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), về giải pháp tạo thêm điểm sáng trong bức tranh kinh tế hiện nay.

- Phóng viên: Ông có nhận định gì về tình hình kinh tế Việt Nam và nhất là về hoạt động chung của doanh nghiệp (DN) hiện nay?

- TS VŨ TIẾN LỘC : Bức tranh nền kinh tế nước ta với hai màu sáng - tối. Dù năm 2022, nền kinh tế nước ta là một điểm sáng hiếm hoi trong nền kinh tế toàn cầu, nhưng trong 5 tháng đầu năm 2023, kinh tế Việt Nam rất khó khăn, tốc độ tăng trưởng giảm và niềm tin kinh doanh của DN, người dân xuống mức thấp.

Qua thống kê, trong 5 tháng đầu năm, số DN thành lập mới và quay lại hoạt động chỉ đạt khoảng 95.000 DN, giảm 3,7% so với cùng kỳ. Trong khi đó, có 88.000 DN rút khỏi thị trường, tăng đến 22,6% so với cùng kỳ. Có một thực tế rằng, số DN rút khỏi thị trường mà chúng ta thống kê được chỉ là phần nổi của tảng băng. Tình trạng chung là các DN đang gặp khó khăn chồng chất, phải thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh. Nhiều DN đã “chết lâm sàng”, khu vực kinh tế tư nhân đang suy yếu và đây chính là phần chìm của tảng băng.

Nguyên nhân chính của tình trạng ảm đạm nói trên, một phần do thị trường xuất khẩu chủ yếu của DN nước ta bị thu hẹp. Thị trường bất động sản, thị trường trái phiếu DN bị đóng băng, gây tác động dây chuyền. Hệ lụy là tình trạng nợ nần gia tăng, sản xuất bị đình trệ, thu nhập của người dân giảm sút.

- Về các giải pháp hỗ trợ DN trong thời gian qua, ông có đánh giá thế nào?

Khó khăn của cộng đồng DN cũng là khó khăn của hàng chục triệu người lao động và gia đình họ. Trong bối cảnh đó, giải pháp tác động và kích cầu thị trường trong nước là một giải pháp vô cùng quan trọng. Chúng ta đã giảm thuế giá trị gia tăng - một giải pháp nhằm khoan sức dân, làm cho người dân bớt khó khăn và tác động ngay vào thị trường của các DN.

Vì vậy, tôi đồng tình tiếp tục giảm thuế giá trị gia tăng 2% nhưng giảm cho tất cả các loại hàng hóa, dịch vụ và kéo dài ít nhất đến hết năm 2024. Sau đó, chúng ta quy định một số điều kiện để có thể có tự động gia hạn mà không cần phải trình Quốc hội. Song, các giải pháp này cũng chỉ là biện pháp cấp thời nhằm giảm chi phí, bớt khó khăn về thanh khoản, giúp các DN cầm cự được trong một thời gian ngắn mà chưa đủ để nền kinh tế phục hồi bền vững trong dài hạn.

“Kỷ luật thép” trong phân định trách nhiệm

- Ông quan sát và nhận thấy thế nào trước việc Thủ tướng Chính phủ thị sát, đốc thúc tiến độ của các dự án, công trình?

Những nỗ lực của Chính phủ và Thủ tướng như một vị đốc công tìm cách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và thúc đẩy đầu tư công, trong đó có việc đột phá vào tảng băng “né tránh trách nhiệm, lo sợ oan sai” của chính quyền các cấp. Nhưng thực tế, việc Quốc hội phải ban hành nhiều cơ chế ngoại lệ, đặc biệt, đặc thù… cho thấy thể chế, chính sách chung của chúng ta đang có vấn đề. Những tồn tại này cần phải được tập trung khắc phục hiệu quả.

- Vậy những giải pháp nào sẽ góp phần để nền kinh tế vượt qua khó khăn, phục hồi bền vững?

Qua phản ánh ghi nhận có đến 70% các dự án đầu tư xây dựng cơ bản đang gặp khó khăn về pháp lý, đây là sự cảnh báo về tình trạng trì trệ nghiêm trọng. Vì vậy, các vướng mắc về pháp lý và thủ tục hành chính rất cần được giải quyết nhanh chóng hơn. Điều này sẽ giúp các dự án bất động sản và các dự án sản xuất, kinh doanh khác được triển khai, tạo việc làm cho người lao động, đem về doanh thu và tăng khả năng trả nợ cho DN.

Ngoài ra, để kinh tế Việt Nam có thể vượt qua những khó khăn hiện nay, Chính phủ cần có những quyết sách mạnh mẽ hơn, xác định trách nhiệm của các cấp, các ngành phải được phân định rõ và xem đây là một “kỷ luật thép”. Điều này sẽ góp phần đẩy mạnh giải ngân đầu tư công hơn nữa, từ đó tăng được tổng cầu và tạo được tác động lan tỏa trong nền kinh tế. Chính phủ cũng cần khôi phục lại việc hàng năm ban hành nghị quyết riêng về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để tạo áp lực và động lực cho chương trình cải cách của bộ ngành, địa phương trong bối cảnh mới.

- Đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội:

Cần giải pháp vượt tiền lệ cứu nguy DN

Chính phủ cần phải có những giải pháp cấp bách, thậm chí là vượt tiền lệ để cứu nguy, hỗ trợ cho DN. Cùng với tín dụng, cần tiếp tục khơi thông các kênh dẫn vốn khác như trái phiếu, chứng khoán, đồng thời cần tiếp tục rà soát để đơn giản thủ tục hành chính một cách thực chất hơn.

Đặc biệt, cần phải thay đổi văn hóa DN phải “đi xin, đi chạy”. Chính quyền và nhà quản lý cần thể hiện thái độ phụng sự DN, chủ động, thực tâm, thực lòng đến với DN để gỡ khó.

- Đại biểu Quốc hội Lê Hữu Trí, Phó Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách tỉnh Khánh Hòa:

Chấn chỉnh ngay lề lối làm việc của cán bộ

Tình trạng trì trệ trong hoạt động điều hành của bộ máy hành chính ở nhiều cấp, nhiều nơi đã gây khó khăn, ách tắc trong giải quyết các thủ tục hành chính. Điều này làm cho DN và người dân đã và đang khó khăn lại càng khó khăn hơn, làm mất nhiều thời gian, tăng chi phí không chính thức, làm mất cơ hội.

Vì vậy, lúc này rất cần biện pháp chấn chỉnh ngay lề lối làm việc của cán bộ, nhất là tình trạng cán bộ né tránh, sợ trách nhiệm hoặc gây ách tắc kéo dài khi giải quyết các thủ tục hành chính của người dân và DN.