Khối ngoại thẳng tay bán ròng gần 21.000 tỷ đồng trên sàn HoSE từ đầu năm 2023

Nhà đầu tư nước ngoài đang là điểm trừ trong bức tranh thị trường chứng khoán Việt Nam năm 2023. Động thái “xả hàng” đã diễn ra xuyên suốt hơn 9 tháng, từ đầu quý 2/2023 cho tới hiện tại. Đà bán ròng trở nên mạnh mẽ trong tháng cuối năm khi chưa qua hết nửa đầu tháng 12, khối ngoại đã bán ròng hơn 5.900 tỷ đồng trên sàn HoSE. Lũy kế từ đầu tháng 4 tới hết phiên 13/12, tổng giá trị bán ròng lên đến 26.700 tỷ đồng (~ 1,1 tỷ USD).

Nếu tính từ đầu năm 2023, giá trị bán ròng của NĐTNN trên sàn HoSE xấp xỉ 21.000 tỷ đồng, vượt giá trị bán ròng trong cả năm 2020 (-15.741 tỷ đồng). Xu hướng bán ra của dòng vốn ngoại vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại và chỉ còn cách không đầy 6.000 tỷ sẽ xoá tan mọi thành quả mua ròng trong cả năm 2022 liền trước.

Đà bán miệt mài của nhà đầu tư ngoại khiến thị trường mất đi lực đỡ quan trọng. Ngay cả trong những nhịp điều chỉnh mạnh, sức mua của nhà đầu tư ngoại tương đối yếu ớt và nhanh chóng quay trở lại bán ròng ngay khi thị trường có dấu hiệu hồi phục. Điều này càng gia tăng áp lực cho chỉ số VN-Index. Chỉ số chính vì thế luôn tỏ ra hụt hơi trước những ngưỡng cản mạnh, hiện vẫn loanh quanh vùng 1.120 điểm.

Danh sách cổ phiếu bị bán ròng mạnh nhất từ đầu năm 2023 đến hiện tại gồm EIB (-4.336 tỷ), MWG (-3.254 tỷ), VPB (-3.226 tỷ đồng), VHM (-2.563 tỷ), STB (-1.981 tỷ), MSN (-1.907 tỷ)... Bên cạnh đó, một số chứng chỉ quỹ cũng bị xả hàng nghìn tỷ như FUEVFVND (-2.209 tỷ) hay FUESSVFL (-1.925 tỷ đồng).

Việc các cổ phiếu lọt top bán ròng xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Một phần đến từ hoạt động thoái vốn của những tổ chức ngoại là cổ đông lớn/cổ đông chiến lược tại doanh nghiệp như tại EIB với hoạt động thoái vốn từ Sumitomo Mitsui Banking Corporation (SMBC) - cổ đông chiến lược từ năm 2007. Trong khi đó, các nhóm quỹ chủ động thực hiện bán ra/ chốt lời một phần lượng cổ phiếu nắm giữ, như Dragon Capital, Arisaig Partners bán ròng MWG.

Mặt khác, áp lực bán ròng một phần đến từ xu hướng rút vốn đang diễn ra trên một số quỹ ETF lớn. Điển hình là bộ đôi DCVFM VNDiamond ETF (FUEVFVND) và DCVFM VN30 ETF (E1VFVN30) của Dragon Capital đều bị nhà đầu tư Thái Lan xả hàng mạnh trong năm 2023. Ngoài ra, SSIAM VNFinlead ETF cũng bị rút vốn khá mạnh những tháng gần đây.

Dòng vốn ngoại vẫn “phập phù” xuyên suốt nhiều năm do nhiều nút thắt

Mặc dù chỉ chiếm chưa tới 10% giá trị giao dịch toàn thị trường song động thái bán ròng liên tục của khối ngoại vẫn có những tác động tương đối tới tâm lý chung của nhà đầu tư. Định giá chưa thực sự hấp dẫn là một trong những nguyên nhân khiến khối ngoại chưa “mặn mà” gom hàng. P/E của VN-Index ghi nhận gần 14 lần, cao hơn nhiều so với thời điểm xuống đáy hồi cuối năm ngoái (P/E khoảng 9,x lần). Do đó, rất khó kỳ vọng vào một đợt mua ròng dồn dập của khối ngoại như giai đoạn năm trước.

Ngoài ra, nhà đầu tư ngoại bán cổ phiếu có thể xuất phát từ những lo ngại về sự ảnh hưởng của các sự kiện quốc tế như chính sách của Fed, biến động của lãi suất, tỷ giá leo thang, giá dầu.. Áp lực rút vốn được dự báo sẽ mạnh hơn trên các thị trường cận biên (frontier) như chứng khoán Việt Nam và khó có thể kỳ vọng các quỹ cận biên giải ngân thêm vào trong giai đoạn hiện nay. Trong khi đó, câu chuyện nâng hạng thị trường hiện vẫn chỉ dừng ở việc kỳ vọng. Tại kỳ đánh giá gần nhất vào tháng 9/2023 của tổ chức FTSE Russell, Việt Nam vẫn chưa được nâng hạng lên thị trường mới nổi hạng 2 (Secondary Emerging market) dù đã được thêm vào danh sách theo dõi từ năm 2018.

Song, nâng hạng chưa chắc đã quan trọng bằng nâng chất lượng thị trường. Hiện tại, cơ cấu thị trường Việt Nam đang tương đối mất cân bằng giữa các nhóm ngành. Tỷ trọng nghiêng hẳn về nhóm tài chính (ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm) và bất động sản, trong khi các lĩnh vực công nghệ, dược phẩm, sản xuất, dịch vụ,… lại hiện diện tương đối ít, không có nhiều cái tên tiêu biểu. ây là những nhóm ngành thu hút sự quan tâm lớn của khối ngoại và thường được nhà đầu tư chấp nhận mức định giá cao. Sự thiếu hụt này là một trong những rào cản khiến nhà đầu tư ngoại khó tiếp cận với chứng khoán Việt Nam. Dòng vốn ngoại không có nhiều lựa chọn, dẫn tới tình trạng "phập phù" suốt nhiều năm qua.

Đánh giá về động thái bán mạnh của khối ngoại, ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc Phân tích Chứng khoán Yuanta Việt Nam cho rằng thị trường xuất hiện tin đồn các nhóm quỹ ngoại lớn bán dẫn đến áp lực xả hàng mạnh, song chủ yếu vẫn là do xu hướng cơ cấu danh mục của các nhóm quỹ.

Chuyên gia cho rằng động thái mặc dù có thể ảnh hưởng đến tâm lý thị trường trong ngắn hạn, nhưng sẽ không tác động nhiều đến thị trường chung, vì giá trị giao dịch của khối ngoại trên toàn thị trường chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ. Đơn cử như giai đoạn năm 2020-2021 khối ngoại liên tục bán ròng nhưng thị trường vẫn đi lên mạnh mẽ.

Đồng quan điểm, trong báo cáo mới cập nhật, SGI Capital đánh giá động thái bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài đã tạo áp lực lên chỉ số khi giá trị bán ròng chủ yếu tại các cổ phiếu vốn hoá lớn. Tuy nhiên, áp lực bán chỉ tập trung cục bộ, chủ yếu là hoạt động cơ cấu danh mục do những nhìn nhận về rủi ro ở từng cổ phiếu hơn là rủi ro chung của toàn thị trường. Trong khi đó, những chỉ báo như Hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng (CDS), lợi suất trái phiếu của Chính phủ Việt Nam hiện đều ổn định và tích cực, không thể hiện những rủi ro mang tính hệ thống của Việt Nam. Do đó, điều này mở ra cơ hội đầu tư tốt ở một số cổ phiếu vốn hóa lớn đã giảm giá sâu dưới áp lực bán ròng của khối ngoại.

Thêm nữa, tác động của lãi suất trong nước giảm mạnh đang là bệ đỡ vững vàng kích hoạt dòng tiền của nhà đầu tư nội mua vào khi khối ngoại bán ròng. Dù vậy, tỷ lệ vay margin ở nhiều CTCK vẫn liên tục giảm trong các tuần gần đây. SGI Capital tự tin với dữ liệu quá khứ, trong giai đoạn 2020-2021 khi lãi suất giảm mạnh tương tự như hiện nay, khối ngoại cũng liên tục bán ròng nhưng sự tham gia tích cực từ dòng tiền nội đã đưa VN-Index lên những đỉnh cao mới.