Ngân hàng Thế giới: Nhiều trợ cấp, ưu đãi nên Lọc dầu Dung Quất hiệu quả thấp là điều “khó hiểu”

Theo bà Masami Kojima - đại diện Ngân hàng Thế giới (World Bank), mức thuế nhập khẩu xăng dầu từ các thị trường khác nhau là một trong những vấn đề đặt ra với các nhà máy lọc dầu.

"Cụ thể, thuế nhập khẩu xăng dầu từ Hàn Quốc, ASEAN rất thấp làm cho ngành lọc dầu không còn hấp dẫn nữa. Đây là vấn đề khá phức tạp với các nhà máy lọc dầu", bà Kojima cho biết.

Dẫn chứng từ Nhà máy lọc dầu Dung Quất do Công ty TNHH Lọc hoá dầu Bình Sơn (BSR) vận hành, vị chuyên gia WB phân tích: Dựa trên quy mô, nhà máy này hoàn toàn có đủ khả năng cạnh tranh tốt và có hiệu quả sản xuất. Chưa kể, BSR còn có rất nhiều ưu đãi về thuế, tài chính bên cạnh vị trí thuận lợi, nên kết quả hoạt động rất thấp theo WB là “diễn biến hơi khó hiểu”.

Việc Chính phủ trợ cấp cho năng lượng không phải lúc nào cũng tiêu cực theo đánh giá của WB. Bởi ngay cả ở những nước có thị trường năng lượng lớn mạnh thì chính sách trợ cấp chéo vẫn được duy trì để nhằm mục tiêu khác nhau về kinh tế, xã hội, nâng cao sử dụng năng lượng mới…

Tuy nhiên, vấn đề được chuyên gia WB đặt ra là “Các chính sách của Chính phủ liệu có thu được những lợi ích lớn hơn chi phí hay không và làm thế nào để đảm bảo rằng những khoản trợ cấp không làm méo mó thị trường?”.

Trở lại với câu chuyện của Nhà máy lọc dầu Dung Quất, không những được ưu đãi về thuế, tài chính mà nhà máy này còn sử dụng nguồn dầu thô ngay trong nước. Do đó, lẽ ra chi phí để sản xuất và phân phối phải thấp hơn các nước khác.

“Nếu so sánh với sản phẩm lọc dầu của Singapore, họ phải mất chi phí vận chuyển 2 lần để nhập dầu thô đến nhà máy của họ và sau đấy phải xuất khẩu sang các thị trường tiêu thụ. Trong khi đó, BSR đang hưởng 2 ưu đãi về thuế quan trọng bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp và có thể giữ lại số tiền thuế tương đương với ưu đãi. Tại sao có những lợi thế như vậy mà nhà máy không có hiệu quả?", bà Kojima so sánh và đặt câu hỏi.

Với thực trạng hoạt động như trên, đại diện WB cũng bày tỏ lo ngại rằng khi Bình Sơn đang có kế hoạch đưa nhà máy lọc dầu thứ 2 vào hoạt động thì cần phải đánh giá lại, tránh những tác động không tích cực đến khả năng tài chính của BSR.

Theo bà Phạm Kim Quyên - Ban Quy hoạch thị trường, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), mặc dù BSR có nhiều ưu đãi nhưng một trong những khó khăn đó là không được tự quyết giá vận chuyển.

Bên cạnh đó, Nhà máy Lọc dầu Dung Quất sẽ tiêu thụ dầu thô ngọt từ mỏ Bạch Hổ nên khi bán ra thị trường giá rất cao bởi ngay cả khi giá dầu xuống, do buộc phải mua giá dầu ngọt của Bạch Hổ có mức chênh nhiều với giá dầu chua.

"Nhìn chung, thị trường Việt Nam rất phức tạp, các chính sách trợ cấp cần phải đặt trong tổng thể lớn dựa trên các tiêu chí về kinh tế, an ninh năng lượng, phát triển về môi trường….", bà Quyên nói.

Chênh lệch thuế nhập khẩu xăng dầu được xem là nguyên nhân khiến cho Lọc dầu Dung Quất không thể cạnh tranh. Do đó, sau nhiều lần kêu cứu thì mới đây Thủ tướng đã đồng ý cho Lọc dầu Dung Quất được điều chỉnh thu điều tiết ngân sách tương đương với thuế nhập khẩu để có khả năng cạnh tranh hơn. Đồng thời, từ ngày 1/1/2017 sẽ cho công ty này thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, không nhận trợ cấp mà theo thị trường.

Trước quyết định của Thủ tướng, trao đổi với chúng tôi ông Trần Ngọc Nguyên, Tổng giám đốc BSR cho rằng với cơ chế này thì Lọc hóa dầu Bình Sơn có nhiều lợi thế hơn trên thị trường như vận chuyển, bảo hiểm, thanh toán bằng tiền VND, thời gian đóng thuế...

“Do đó khi cơ chế cho Bình Sơn được tự chủ thì chắc chắn các đầu mối sẽ quay lại mua tại nhà máy lọc dầu. Khi Dung Quất bán được nhiều thì nhà máy lọc dầu vận hành với công suất tối ưu và theo đó, mức nộp ngân sách cũng tăng thêm là 2.200 tỷ ...” – ông Nguyên tính toán.

Kế hoạch về mở rộng nhà máy, ông Nguyên cho biết đến năm 2021 sẽ hoàn thành với tổng vốn đầu tư là 1,8 tỷ USD và công suất nâng lên 30%, chế biến nhiều sản phẩm dầu thô. Đồng thời, theo lộ trình của Chính phủ thì cuối năm 2017 BSR bắt đầu IPO và hiện đang mời tư vấn xác định giá trị doanh nghiệp, phương thức cổ phần hóa để báo cáo Chính phủ.