Nghịch lý lương thực dùng để nuôi ... ô tô

Những tác động của việc biến cây trồng thành nhiên liệu sinh học hoàn toàn dễ hiểu. Nếu thức ăn được dùng để tiếp nhiên liệu cho ô tô, tạo ra điện hoặc sưởi ấm các ngôi nhà, đến một ngày nào đó con người sẽ phải nhịn đói hoặc hệ sinh thái trên bề mặt hành tinh sẽ bị xoá sổ, vì đất canh tác được mở rộng để đáp ứng cho nhu cầu gia tăng.

Theo như những gì nhóm điều tra Giao thông và Môi trường đưa ra, đất dùng để trồng cây cho nhiên liệu sinh học ở châu Âu có diện tích 14 triệu ha. Con số này lớn hơn cả diện tích của Hy Lạp.

Trong tổng lượng dầu đậu nành được tiêu thụ ở châu Âu, 32% được dùng cho ô tô và xe tải. Những phương tiện này cũng ngốn 50% tổng lượng dầu cọ được sử dụng ở EU và 58% dầu hạt cải.

Nhìn chung, 18% dầu thực vật trên thế giới được chuyển thành dầu diesel sinh học và 10% ngũ cốc trên thế giới được chuyển hoá thành ethanol để trộn với xăng.

Nguồn: ePURE, Stratas Advisors, Oilworld 2021

Nguồn: ePURE, Stratas Advisors, Oilworld 2021

Một báo cáo mới của tổ chức nghiên cứu độc lập Green Alliance cho thấy, chỉ riêng lượng thực phẩm mà Vương quốc Anh sử dụng làm nhiên liệu sinh học cũng đủ để nuôi sống 3,5 triệu người.

Theo một ước tính khác, nếu việc sản xuất nhiên liệu sinh học trên toàn cầu ngừng lại, số cây trồng đó có thể nuôi sống được 1,9 tỷ người. Hậu quả duy nhất và rõ ràng nhất của công nghệ này chính là nạn đói.

Từ năm 2000, 10 triệu ha đất màu mỡ của châu Phi đã rơi vào tay các quỹ đầu tư quốc gia, các tập đoàn và các nhà đầu tư tư nhân. Họ thay thế việc sản xuất lương thực cho người dân địa phương bằng "cây trồng linh hoạt". Các mặt hàng như đậu nành và ngô có thể được chuyển đổi qua lại giữa các thị trường thực phẩm, thức ăn gia súc hoặc nhiên liệu sinh học. Điều đó tuỳ thuộc vào giá bán ở thị trường nào là cao nhất. 

Khi nhu cầu về nhiên liệu sinh học gia tăng, đất đai, rừng nhiệt đới, đầm lầy và thảo nguyên ở Indonesia, Malaysia, Brazil và châu Phi sẽ bị xóa sổ. Con người chỉ tiêu thụ được một lượng lương thực nhất định, nhưng nhiên liệu cần để đốt cháy thì không có điểm dừng.

Tất cả các nguồn cây trồng chính phục vụ cho nhiên liệu sinh học đều có tác động đến khí hậu cao hơn cả nhiên liệu hoá thạch mà chúng thay thế. Dầu hạt cải khiến trái đất nóng lên gấp 1,2 lần, dầu đậu nành thì gấp đôi, còn dầu cọ thì gấp 3 lần. Điều này cũng tương tự với ethanol làm từ lúa mì.

Bất cứ khi nào thị trường sinh học mới xuất hiện, nó sẽ tạo ra chất thải. Một ví dụ gần đây nhất đó là tuyên bố của công ty dầu khí BP nói rằng máy bay sẽ được tiếp "nhiên liệu bền vững như dầu ăn đã qua sử dụng hoặc rác thải sinh hoạt". Nhưng ngay khi thị trường này phát triển, các loại cây trồng chuyên dụng sẽ được trồng để cung cấp nhiên liệu cho máy móc.

Hiện tại, tất cả chất thải có thể chiết xuất trong thực tế đều đang được sử dụng, nhưng nó chỉ chiếm 17% lượng dầu diesel sinh học của EU và hầu như không thay thế được cồn sinh học.

Theo một nguồn thạo tin, ngay cả các loại dầu thải này cũng đang bị thổi phồng. Nhờ nhu cầu về dầu diesel sinh học "xanh", dầu cọ thải có thể có giá trị hơn dầu mới sản xuất. Như vậy, những nguồn dầu mới đã "thay tên đổi họ" hoá thành dầu thải.

Tại Anh, công ty năng lượng Ecotricity gần đây đã tái khởi động kế hoạch biến 6,4 triệu ha đất thành nguồn nguyên liệu cho các nhà máy khí sinh học.

Dale Vince, người sáng lập Ecotricity đã có tuyên bố gây sốc rằng "đó là một kế hoạch không có nhược điểm". Tuy nhiên, như các nhà phê bình đã cố gắng chỉ ra, kế hoạch này sẽ phát sinh rất nhiều chi phí sinh thái, carbon và thực phẩm.

Nói cách khác, đất có thể được dùng để trồng cây lương thực. Nếu đất không còn được dùng cho sản xuất thực phẩm, nó sẽ hấp thụ nhiều carbon hơn và trở thành nơi ẩn náu của nhiều loài động vật hơn, nếu môi trường hoang dã được khôi phục.

Việc sản xuất khí sinh học cũng gây ra các hiện tượng ô nhiễm nghiêm trọng khi các chất cặn bã bị thải trở lại đất hoặc bị rò rỉ và vỡ. Nhà báo George Monbiot cho rằng đó là phương án sử dụng đất sai lầm nhất của Vương quốc Anh.

Khi được hỏi về những vấn đề này, ông Vince nói: "Chúng tôi không phải là một tập đoàn xấu xa. Chúng tôi là những nhà bảo vệ môi trường luôn hoàn thành công việc. Thường khi bắt đầu một dự án mới, chúng tôi làm thay đổi mọi quan điểm".

Nhưng con người không thể sử dụng những cách chắp vá như vậy để giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu của mình. Để từ bỏ nhiên liệu hoá thạch trong lòng đất, con người nên thay đổi hệ thống năng lượng của mình. Ví dụ như nhu cầu đi lại, phương thức vận tải, tiết kiệm nhiên liệu cho các ngôi nhà.

Tham khảo: The Guardian