Phương pháp điều trị tiên tiến mang lại hy vọng chấm dứt AIDS vào năm 2030

Theo mạng tin châu Âu Euractiv, một loại thuốc mang tính đột phá được trình bày tại hội nghị quốc tế về AIDS Munich mới đây có thể sẽ mang lại bước đột phá, nhưng chi phí lại quá cao.

Tại Hội nghị quốc tế lần thứ 25 về AIDS (IAS), được tổ chức tại Munich (Đức) từ ngày 22 - 26/7, hơn 10.000 bác sĩ, chuyên gia y tế cộng đồng và nhà hoạt động từ 175 quốc gia đã tham dự cuộc họp thường niên lớn nhất thế giới về HIV và AIDS.

Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể trong việc phát triển thuốc phòng ngừa và giảm số ca nhiễm HIV mới mỗi năm từ 3,3 triệu ca cách đây gần 40 năm xuống còn 1,3 triệu ca hiện nay, nhưng vẫn còn nhiều thách thức.

Winnie Byanyima, Giám đốc điều hành Chương trình chung của Liên hợp quốc về HIV/AIDS (UNAIDS), cho biết: “Chúng tôi tại UNAIDS tiếp tục vận động chấm dứt mọi bất bình đẳng về HIV và sự chênh lệch về sức khỏe trên toàn cầu”.

Các yếu tố gây bệnh và sự chênh lệch bao gồm tình trạng thiếu kinh phí và khả năng tiếp cận, kỳ thị, phân biệt đối xử và phân phối dược phẩm không đồng đều giữa các quốc gia có thu nhập cao và thấp.

Thuốc mới khơi dậy sự lạc quan, nhưng cũng gây phản ứng

Đã có những tiến bộ đáng kể trong việc điều trị HIV, cho phép mọi người có cuộc sống chất lượng tốt với dịch vụ chăm sóc y tế phù hợp.

Thuốc tiêm Lenacapavir hai lần một năm của hãng dược phẩm khổng lồ Gilead của Mỹ đã cho thấy hiệu quả 100% trong thử nghiệm Giai đoạn 3 về phòng ngừa HIV trên hơn 5.000 phụ nữ chuyển giới ở Nam Phi và Uganda, cho thấy những tiến bộ đáng hứa hẹn trong điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP).

PrEP là phương pháp điều trị dự phòng cho những người có nguy cơ nhiễm HIV cao, là thuốc uống hàng ngày dưới dạng viên. Lenacapavir là phương pháp điều trị tiêm hai lần một năm, phù hợp hơn với các nhóm dễ bị tổn thương như gái mại dâm, đàn ông đồng tính, người chuyển giới và người sử dụng ma túy, những người thường tránh xét nghiệm và điều trị.

Một phân tích về chi phí sản xuất dược phẩm, được thực hiện bởi một số trường đại học và được Tiến sĩ Andrew Hill tại Đại học Liverpool (Anh) trình bày tại hội nghị, cho thấy giá thuốc tiêm Lenacapavir có thể giảm xuống còn khoảng 35-40 USD cho mỗi bệnh nhân mỗi năm.

Báo cáo lập luận rằng điều này sẽ đòi hỏi các thỏa thuận cấp phép tự nguyện cho sản xuất thuốc gốc và các thỏa thuận mua hàng có đảm bảo.

Lenacapavir hiện được cấp phép để điều trị chứ không phải phòng ngừa và tập đoàn Gilead ấn định chi phí là 42.250 USD cho năm đầu tiên.

Các nhà hoạt động của Tổ chức Bác sĩ không biên giới (MSF) tại hội nghị AIDS 2024 đã kêu gọi hành động toàn cầu ngay lập tức để phá vỡ thế độc quyền của Gilead đối với Lenacapavir.

“Hiệu quả 100% đòi hỏi phải được tiếp cận 100%. Lenacapavir để phòng ngừa HIV là một biện pháp can thiệp có khả năng đánh bại đại dịch. Gilead có thành tích lâu dài trong việc làm suy yếu khả năng tiếp cận toàn cầu bằng cách loại trừ các quốc gia có thu nhập trung bình khỏi các thỏa thuận cấp phép tự nguyện và hạn chế một cách giả tạo những người được cấp phép”, Asia Russell của Health GAP, một tổ chức hỗ trợ HIV toàn cầu, cho biết.

Các nhà hoạt động cũng đề cao khẩu hiệu “con người quan trọng hơn lợi nhuận” và “lòng tham của Gilead đang giết người”, kêu gọi công ty này cam kết các thỏa thuận cấp phép tự nguyện không độc quyền, minh bạch và cả đảm bảo về mặt địa lý thông qua Quỹ bằng sáng chế thuốc do Liên hợp quốc hậu thuẫn để đảm bảo khả năng tiếp cận với mức giá phải chăng.

Bên cạnh diễn biến trên, vẫn có nhiều sự lạc quan rằng vaccine chống HIV dựa trên mRNA – một công nghệ đang được ưa chuộng trong đại dịch COVID – sẽ có mặt trong tương lai không xa.

Theo báo cáo từ UNAIDS 2024, việc tăng kinh phí cho công tác phòng ngừa HIV đang dẫn đến sự suy giảm tỷ lệ mắc HIV, các khu vực có mức thiếu hụt kinh phí lớn nhất - Đông Âu, Trung Á, Trung Đông và Bắc Phi - đang đạt được ít tiến triển nhất.

Ngược lại, Trung và Tây Âu và Bắc Mỹ đã chứng kiến mức giảm 24% số ca nhiễm HIV mới và mức giảm 34% số ca tử vong liên quan đến AIDS kể từ năm 2010.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz, người phát biểu khai mạc hội nghị, cho biết các nỗ lực phải được tăng cường: “Tại sao [việc tài trợ] lại quan trọng đến vậy? Bởi vì các chương trình do Quỹ Toàn cầu tài trợ đã cứu sống 59 triệu người. 59 triệu! Con số này tự nói lên tất cả”.

Tương tự như vậy, Giám đốc điều hành Byanyima nhấn mạnh tính cấp thiết: “Các nhà lãnh đạo thế giới đã cam kết chấm dứt đại dịch AIDS như một mối đe dọa đối với sức khỏe cộng đồng vào năm 2030 và họ có thể thực hiện lời hứa của mình, nhưng chỉ khi họ đảm bảo rằng ứng phó với HIV cần có đủ nguồn lực cần thiết và quyền con người của mọi người được bảo vệ”.