"Sẽ khó có thể lý tưởng hơn" cho đầu tàu vay vốn

Đầu 2017, báo cáo của Ngân hàng Nhà nước tại hội nghị toàn ngành có một ý: việc điều hành chính sách tiền tệ đã phối hợp tốt hơn với chính sách tài khóa, lãi suất giảm mạnh góp phần đỡ đi chi phí đi vay của ngân sách.

Thực tế, trong suốt 2017 đến đầu 2018, lãi suất trái phiếu Chính phủ phát hành để huy động vốn liên tục giảm mạnh và sâu.

Diễn biến trên gắn chặt với các dòng chảy và trạng thái các kênh vốn trong nước, kết nối với những chuyển động thị trường bên ngoài, cũng như tiềm ẩn dáng dấp những thay đổi trong tương lai gần.

Bớt gánh nặng chi phí ngân sách

Trong khoảng ba tháng trở lại đây, xu hướng giảm đó tiếp tục thể hiện, cùng lượng cầu lớn trên thị trường.

Hàng chục ngân hàng thương mại vẫn có mặt đều đặn, khối lượng đặt thầu luôn vượt xa lượng chào những phiên vừa qua.

Gần nhất, như phiên 7/3/2018, Kho bạc Nhà nước gọi thầu 5.200 tỷ đồng trái phiếu Chính phủ, chia đều cho hai kỳ hạn 20 năm và 30 năm. Khối lượng đặt thầu gấp gần hai lần khối lượng cần huy động. Tỷ lệ trúng thầu đạt 98% với lãi suất tiếp tục giảm, kỳ hạn 20 năm giao dịch tại 5,1%/năm và 30 năm tại 5,39%/năm.

Chỉ mới hơn một năm trước, ngân sách từng phải gánh chi phí với lãi suất huy động trái phiếu có từ 6,4% - 7,5%/năm, tùy kỳ hạn.

Trong báo cáo cập nhật hàng tháng của Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia, xu hướng giảm của lãi suất trúng thầu trái phiếu Chính phủ đều đặn được thống kê, và đến cuối tháng 2 vừa qua tiếp tục giảm mạnh từ 0,5 - 1,25%/năm so với cuối 2017.

Còn theo so sánh trong báo cáo chuyên đề trái phiếu của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Maritime Bank cuối tháng 2 vừa qua cho thấy: "Lợi suất trái phiếu Chính phủ Việt Nam kỳ hạn 5 năm, 10 năm đã thấp hơn khá nhiều so với Philippines, Indonesia và thậm chí tiến gần với mức lợi suất của các nước như Mỹ, Trung Quốc, Hàn Quốc. Trong khi đó, CDS của tất cả các nước kể trên đều thấp hơn nhiều của Việt Nam".

Nhiều yếu tố cộng hưởng

Phải sau hơn một tuần đầu tháng 2 vừa rồi, thị trường mới chính thức đón thông tin kế hoạch về lượng phát hành trái phiếu Chính phủ quý 1/2018, giảm mạnh so với cùng kỳ 2017 (45.000 tỷ so với 65.000 tỷ).

Lượng cung giảm cũng là một yếu tố tác động đến giá, lãi suất trúng thầu giảm.

Áp lực huy động vốn của Bộ Tài chính vừa qua và trước mắt đã nhẹ bớt. Nguyên do, các khoản đầu tư công bị chậm giải ngân trong năm qua (chủ yếu do Luật Đầu tư công sửa đổi được xiết chặt hơn) trong khi việc thoái vốn tại các doanh nghiệp có vốn Nhà nước cũng đang diễn ra khá thuận lợi; và vẫn luôn đó, nợ công/GDP đã mấp mé trần cho phép.

Trong khi đó, cầu tăng cao. Hệ thống ngân hàng vốn dồi dào, tín dụng hai tháng đầu năm mới tăng khoảng 1,4 - 1,5%, trong khi với lượng lớn tiền đồng đưa ra mua ngoại tệ cao điểm cuối 2017 đầu 2018, đã có hiện tượng ứ đọng, dù Ngân hàng Nhà nước phải cật lực liên tục hút về, do vậy trái phiếu vẫn là một cửa quan trọng để tiêu vốn.

Không chỉ các ngân hàng thương mại, năm qua và đến nay, sự phát triển mạnh của các định chế tài chính phi ngân hàng, đặc biệt là các công ty bảo hiểm, khiến nhu cầu đầu tư vào các loại trái phiếu Chính phủ kỳ hạn dài tăng cao, từ đó cũng khiến thanh khoản các loại trái phiếu Chính phủ kỳ hạn dài tăng lên, tạo ra sự thay đổi tâm lý thị trường.

Chưa hết, nhà đầu tư nước ngoài quan tâm trở lại với thị trường trái phiếu Chính phủ Việt Nam và mua ròng liên tục trong hai năm vừa qua. Lạm phát thấp, tỷ giá ổn định, lợi suất hấp dẫn và một thị trường trái phiếu sơ khai còn nhiều dư địa phát triển có thể là những yếu tố kích thích sự quan tâm của các nhà đầu tư lẫn giới đầu cơ nước ngoài.

Và còn một yếu tố đáng chú ý khác, kết nối có phần trực tiếp hơn với chính sách tiền tệ. Sau năm 2017, hiện chưa có cập nhật mới tình hình ứ đọng vốn ngân sách trong hệ thống ngân hàng dưới dạng tiền gửi.

Nếu ứ đọng này tiếp tục ở mức cao, sẽ là một yếu tố khiến giá vốn trên liên ngân hàng xuống thấp, mà một cấu phần ở đây có thể lại chạy vào kênh trái phiếu Chính phủ và tăng thêm sức cầu.

Đây cũng là một tình huống khiến Ngân hàng Nhà nước phải dè chừng trong cân đối.

"Sẽ khó có thể lý tưởng hơn"

Như so sánh ở trên, lợi suất trái phiếu Chính phủ Việt Nam kỳ hạn 5 năm, 10 năm tiến gần tới cả mức lợi suất của Mỹ thời gian qua.

Theo Trung tâm Nghiên cứu kinh tế Maritime Bank, có thể nói, nếu so sánh với mức lợi suất trái phiếu chính phủ của nhiều nước thì mức lợi suất trái phiếu Chính phủ Việt Nam hiện nay đang ở mức không hợp lý với các nguyên nhân chính nói trên.

"Chúng tôi cho rằng khi mức lợi suất không hợp lý thì cũng đồng nghĩa nó sẽ có xu hướng quay về mức hợp lý và càng xa mức không hợp lý thì áp lực điều chỉnh quay về mức cân bằng càng lớn", báo cáo chuyên đề của trung tâm nghiên cứu trên nhận định.

Cũng như dẫn giải thêm: "Nếu lấy mức lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ làm tham chiếu thì mức lợi suất hợp lý của trái phiếu Chính phủ Việt Nam 5 năm ở vào khoảng 3,5%. Chúng tôi cho rằng để đạt được mức lợi suất như vậy, các điều kiện thị trường Việt Nam đã phải rất lý tưởng và điều kiện thị trường có lẽ đã đạt được điều đó".

Như vậy, nếu điều kiện thị trường tiếp tục duy trì thì mức lợi suất tiếp tục duy trì quanh mức này; nếu điều kiện thị trường tốt hơn thì mức lợi suất có thể giảm thêm; và ngược lại, nếu tình trạng thuận lợi của thị trường không được duy trì thì mức lợi suất sẽ điều chỉnh tăng trở lại.

Hướng đến tương lai gần, dự báo được đưa ra, điều kiện thị trường sẽ khó có thể lý tưởng hơn nữa, tức là mức lợi suất trái phiếu Chính phủ sẽ ít có khả năng tiếp tục giảm; thay vào đó, điều kiện thị trường hiện tại tiếp tục duy trì trong một khoảng thời gian ngắn tới trước khi các yếu tố tích cực giảm dần.

Đó là lạm phát có thể sẽ bộc lộ một số lo ngại; lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ đang và sẽ tăng theo lộ trình điều chỉnh lãi suất của FED, tức là mức tham chiếu sẽ có xu hướng tăng lên. Mức tham chiếu tăng sẽ kéo mức lợi suất trái phiếu Chính phủ trong nước tăng theo. Nếu không, mức vênh về lợi suất không hợp lý có thể dẫn tới sự thay đổi hướng đầu tư của khối nhà đầu tư nước ngoài.

Về phía cầu, sự sụt giảm mạnh của lợi suất thời gian qua diễn ra ở tất cả các kỳ hạn. Trong khi các tổ chức tín dụng vẫn cân đối nguồn để tham gia thị trường thì các công ty bảo hiểm nhân thọ bắt đầu tham gia một cách hạn chế, khi tìm được những kênh đầu tư khác hấp dẫn hơn như gửi tiền trên thị trường 1.

"Tóm lại, như những phân tích trên, chúng tôi cho rằng trong thời gian tới, lợi suất trái phiếu Chính phủ ít có khả năng giảm thêm, thay vào đó có thể đi ngang một thời gian trước khi tăng trở lại khi mà các điều kiện lý tưởng của thị trường giảm đi", báo cáo chuyên đề trên đưa ra dự báo.