Suy thoái kinh tế đã "len lỏi" vào những ngõ ngách của nền kinh tế Mỹ, liệu ông Trump có cơ hội tái đắc cử?

Thất vọng vì lời hứa hẹn của ông Trump

Greg Petras thường nghe đài radio khi di chuyển qua những ngọn đồi và cánh đồng ngô phía nam Wisconsin. Ở đâu đó giữa nhà và nhà máy của ông bên rìa thị trấn nhỏ Brodhead, những dòng tin tức gần đây đều nói về những cuộc chiến thương mại và ông Trump một lần nữa tuyên bố rằng Trung Quốc đang phải chịu chi phí từ thuế quan. Nhưng, theo Petras thì chính những người như ông mới là người chịu thiệt.

Greg Petras.

Petras, 56 tuổi, là chủ tịch của nhà máy sản xuất thiết bị nông nghiệp Kuhn North America với 600 công nhân. Ông cho hay: "Đó hoàn toàn là những lời nói dối và ông ấy biết điều đó." Đối với Kuhn, cuộc chiến thương mại của ông Trump đã gây ra tác hại của tình trạng chi phí gia tăng và doanh thu sụt giảm.

Khoảng 250 nhân viên của Kuhn đã phải nghỉ lễ Lao động trong 2 tuần mà không có lương và họ tiếp tục đối mặt với việc này một lần nữa vào đầu tháng 10. Số lượng đơn hàng sụt giảm đồng nghĩa với việc Kuhn phải cắt giảm chi phí và sản lượng, khi Petras và các quản lý lo ngại về tương lai của nền kinh tế Mỹ hơn là Nhà Trắng và Phố Wall.

Chuyến dã ngoại của công ty vẫn được tổ chức, nhưng những ca làm việc vào cuối tuần đều không còn. Chỉ 4 năm trước, nhà máy này vẫn hoạt động liên tục với doanh thu kỷ lục là 400 triệu USD, cùng với một nhà máy đặt ở Kansas hoạt động với 50% công suất và Petras cũng ấp ủ nhiều dự án phát triển khác.

Dẫu vậy, "niềm vui ngắn chẳng tày gang". Với những cuộc tranh luận về việc Mỹ có đang rơi vào suy thoái hay không, thì có rất nhiều bằng chứng cho thấy dấu hiệu của suy thoái đã len lỏi vào những góc của nền kinh tế. Còn đối với Petras và nhân viên của ông thì suy thoái đang xảy ra.

Sau 2 năm bùng nổ, cục diện đối với những nhà máy ở Mỹ đã thay đổi. Hoạt động của họ gặp trắc trở vì những bất ổn gia tăng và họ phải bù đắp bằng chi tiêu vốn nhiều hơn, thị trường xuất khẩu không còn sôi nổi như trước, đồng USD mạnh lên và chi phí đầu vào tăng mạnh do thuế quan. Theo đó, các nhà sản xuất Mỹ phải cắt giảm sản lượng.

Chỉ số PMI của tháng 8 đã cho thấy sự co hẹp rõ rệt trong hoạt động sản xuất, lần đầu tiên xảy ra kể từ năm 2016. Số liệu mới về sản lượng nhà máy được Fed công bố hơn 3/9 cũng cho thấy sự sụt giảm trong quý thứ 2 liên tiếp.

Số lượng công việc của lĩnh vực công nghiệp tăng lên có thể thấy rõ trong 2 năm đầu nhiệm kỳ tổng thống của ông Trump, giờ đây mọi thứ đã đi ngược lại ở một số vùng. Trên toàn quốc, Mỹ đã tạo ra thêm 44.000 công việc ngành sản xuất trong năm nay, nhưng lại giảm xuống từ con số 170.000 ở cùng kỳ năm ngoái. Tại 22 bang, cả ở những bang quan trọng cho lá phiếu bầu cử của ông Trump như Winconsin và Pennsylvania, thì số lượng người làm việc trong các nhà máy đã thực sự giảm sút trong 7 tháng đầu năm nay.

Rõ ràng, đây không phải là những gì ông Trump đã hứa hẹn. Từ chính sách thương mại đến cắt giảm thuế và nới lỏng quy định giám sát, lời hứa về một nền kinh tế lớn mạnh của ông Trump là đưa các nhà máy về quê nhà. Thông qua việc tái đàm phán về NAFTA, "tấn công" Trung Quốc và áp thuế để làm vũ khí cho nền kinh tế, chương trình nghị sự "Nước Mỹ trước tiên" của ông Trump ban đầu mang mục đích thúc đẩy tăng trưởng trong một lĩnh vực mang tính biểu tượng của kinh tế Mỹ.

Ông Trump mất đi sự ủng hộ cho nhiệm kỳ tiếp theo

Cuộc tấn công vào thương mại và toàn cầu hoá mà ông Trump đề ra hồi năm 2016 luôn mang một chút toan tính chính trị, và điều này đã giúp ông giành chiến thắng ở những bang như Wisconsin. Dẫu vậy, khi bước vào cuộc tái tranh cử, có những dấu hiệu cho thấy ông có thể gặp thách thức lớn hơn khi ngành xuất đang lao đao vì chính những nỗ lực vực dậy của ông Trump.

Nhà máy của Kuhn từng hoạt động với công suất rất lớn.

Dẫu vậy, ông Trump vẫn kiên định cho rằng cuộc chiến thương mại với Trung Quốc là điều cần thiết để kìm hãm sự trỗi dậy của một nền kinh tế mới nổi. Ông nói hôm 4/9: "Đối với tôi, điều này còn quan trọng hơn là nền kinh tế. Ai đó phải làm điều này chứ."

Hơn nữa, ông còn đe doạ và yêu cầu các công ty Mỹ phải rời khỏi Trung Quốc. Các cố vấn của ông cho rằng nguyên nhân khiến nền kinh tế giảm tốc là Fed hồi năm ngoái đã tăng lãi suất quá nhanh và đồng USD mạnh khiến xuất khẩu của Mỹ bớt cạnh tranh. Ông Trump và các đồng minh cũng chỉ ra những thành tựu trong việc làm của ngành sản xuất ở nhiệm kỳ của ông. Tính đến cuối tháng 8 năm nay, Mỹ đã tạo thêm 485.000 việc làm ở các nhà máy kể từ khi ông Trump nhậm chức, theo số liệu của Cục Thống kê Lao động Mỹ.

Thế nhưng, một điều trớ trêu và không thể chối cãi là những cuộc chiến thương mại của ông Trump đã tạo ra kịch bản tương tự, từng giúp ông đắc cử vào năm 2016. Khi là một ứng viên tranh cử, ông Trump đã được hưởng lợi từ sự phục hồi chậm chạp và không đồng đều của cuộc suy thoái trước đó. Ông cũng nhận được sự thúc đẩy từ các công nhân do hoạt động sản xuất chậm lại và hứa hẹn sẽ mang đến một kỷ nguyên của chủ nghĩa bảo hộ mới.

Lần gần đây nhất lĩnh vực sản xuất công nghiệp Mỹ chứng kiến sự suy giảm trong 2 quý liên tiếp là nửa đầu năm 2016. Quốc gia này đã mất gần 30.000 việc làm trong năm đó khi giá dầu đi xuống gây ảnh hưởng đến ngành năng lượng và ngành sản xuất cũng không phải ngoại lệ. Những vùng chủ yếu sản xuất công nghiệp như phía tây Pennsylvania chứng kiến các dự án dầu đá phiến bị trì trệ và những ngành cung ứng tương ứng như sản xuất thép. Dẫu vậy, chưa có quý nào của năm 2016 có sự sụt giảm mạnh như quý II năm nay.

Chiến tranh thương mại khiến ông Trump mất đi một lá phiếu.

Trên toàn quốc, thì Mỹ chưa chứng kiến tình trạng số lượng việc làm tại các nhà máy đi xuống. Thế nhưng, trong lĩnh vực chính trị thì việc định lượng thời gian và địa lý lại có vai trò quan trọng. Phần lớn số lượng việc làm mới được tạo ra trong ngành sản xuất đều có được trong 2 năm đầu nhiệm kỳ của ông Trump và mọi thứ có diễn biến ngược lại ở các bang như Pennsylvania - nơi này đã mất hơn 8.000 việc làm tỏng 7 tháng đầu năm nay.

Ngoài ra, theo nghiên cứu của Brookings Insitution, ông Trump cũng phải chịu sự ảnh hưởng của ngành sản xuất nhiều hơn so với các đối thủ khác của đảng Dân chủ. Trên toàn nước Mỹ, ngành sản xuất chiếm gần 12% số việc làm tại các bang đã bỏ phiếu cho ông Trump năm 2016, những khu vực bầu cho bà Hillary Clinton là 7%.

Cuộc chiến thương mại đã khiến ông Trump mất đi một lá phiếu. Petras cho biết ông đã bỏ phiếu cho ông Trump vào 3 năm trước, nhưng sẽ không làm như vậy vào năm 2020 nữa. Ông dự định sẽ bầu cho một ứng viên đảng Dân chủ. Khi chi phí gia tăng, Kuhn cũng bị "bóp nghẹt" bởi tình trạng nhu cầu đi xuống từ ngành nông nghiệp, bởi xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc khó khăn hơn.

Giá hàng hoá bị ảnh hưởng nặng nề khi Trung Quốc tuyên bố ngừng mua đậu tương và nông sản từ Mỹ. Theo đó, chính quyền ông Trump đã tung ra gói viện trợ cho nông dân. Dẫu vậy, trong bối cảnh chiến tranh thương mại leo thang thì mọi thứ cũng chỉ trở nên tồi tệ hơn, Petras nói. Ông cho biết: "Ngày càng có nhiều bất ổn hơn. Điều này hoàn toàn không tốt cho nền kinh tế."