Tham vọng soán ngôi số một thế giới của Mỹ, Trung Quốc dốc toàn lực vào “ba ngành công nghiệp mới”

Trung Quốc quyết tâm thúc đẩy hoạt động sản xuất để khởi động lại nền kinh tế sau một năm đầy biến động.

Số liệu cho thấy năm 2023, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới tăng trưởng với tốc độ ì ạch nhất trong nhiều thập kỷ, ngoại trừ 3 năm Trung Quốc đóng cửa với thế giới do Covid-19. Cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài khiến Bắc Kinh không còn có thể dựa vào đầu tư bất động sản để thúc đẩy nền kinh tế.

Kết quả là vốn đang đổ vào các nhà máy khi Trung Quốc cố gắng thúc đẩy nền kinh tế siêu cường của mình đi vào quỹ đạo lành mạnh hơn.

Trọng tâm của tham vọng đó là thống trị thị trường toàn cầu trong các ngành công nghiệp mới nổi, bao gồm xe điện, pin và thiết bị năng lượng tái tạo. Các công ty Trung Quốc như gã khổng lồ ô tô BYD, nhà sản xuất pin CATL và nhà sản xuất năng lượng mặt trời Longi Green Energy Technology hiện nằm trong số những gã khổng lồ trên thế giới trong các lĩnh vực này.

Trung Quốc kỳ vọng những lĩnh vực mà quan chức của họ gọi là “ba ngành công nghiệp mới” này và các ngành mới nổi khác sẽ giúp nền kinh tế số hai thế giới xua tan bóng ma giảm phát và trì trệ kiểu Nhật Bản khi cuộc khủng hoảng bất động sản đè nặng lên lĩnh vực xây dựng, đầu tư và niềm tin tiêu dùng.

Về lâu dài, Trung Quốc cũng muốn những ngành này và các ngành sản xuất công nghệ cao khác tiên phong trong nỗ lực vượt qua Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới, đồng thời làm cho đất nước trở nên giàu có hơn và vượt qua áp lực dân số ngày một giảm và già đi.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế nhận thấy hai rào cản lớn phía trước.

Một là bất động sản đã trở thành một phần rất lớn của nền kinh tế Trung Quốc đến mức không thể dễ dàng thay thế được. Vì thế, một sự tái cân bằng sẽ đi kèm với một giai đoạn tăng trưởng chậm hơn nhiều ở Trung Quốc so với những gì các hộ gia đình, doanh nghiệp và nhà đầu tư mong đợi.

Thứ hai là nhiều quốc gia, đặc biệt là các thị trường lớn như Mỹ và châu Âu, đang phát đi tín hiệu rằng họ không hào hứng mua thành quả từ quá trình đổi mới công nghiệp của Trung Quốc – và trong một số trường hợp đã đặt ra các rào cản đối với sản phẩm của Trung Quốc. Từ đó, dẫn đến rủi ro là một vòng chủ nghĩa bảo hộ ăn miếng trả miếng mới có thể gây áp lực lâu dài lên nền kinh tế toàn cầu.

Đầu tư sản xuất tại Trung Quốc là một điểm sáng năm ngoái. Nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng 5,2% vào năm 2023, vượt mục tiêu của Bắc Kinh nhưng thấp hơn tốc độ tăng trưởng thường thấy trong nhiều năm qua.

Đáng chú ý, dữ liệu công bố vào hôm thứ Tư cho thấy đầu tư vào sản xuất công nghệ cao đã tăng 9,9% so với năm 2022, với nguồn vốn chủ yếu được rót vào điện tử, hàng không và truyền thông.

Trung Quốc đang hướng tới củng cố vị thế là công xưởng của thế giới từ những thứ mà họ đã làm xuất sắc trong nhiều thập kỷ, như đồ chơi và đồ nội thất, đến sản xuất hàng hóa cao cấp như máy bay và chất bán dẫn. Theo dữ liệu của Liên hợp quốc, vào năm 2022, Trung Quốc chiếm 31% sản xuất toàn cầu, so với 16% của Mỹ.

Một thành công nổi bật của Trung Quốc vào năm 2023 là lĩnh vực ô tô đang phát triển nhanh chóng. Nhờ doanh số bán xe chủ yếu chạy bằng khí đốt sang Nga tăng mạnh, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới vào năm ngoái. Các gã khổng lồ Trung Quốc như BYD và XPeng đã đặt cược vào thị trường xe điện.

Dẫu vậy, năng lực sản xuất này và vị trí dẫn đầu của Trung Quốc trong các ngành công nghiệp nóng như ô tô điện và tấm pin mặt trời vẫn chưa thể làm lu mờ sự phụ thuộc của nền kinh tế vào bất động sản và xây dựng vốn được coi là động lực tăng trưởng.

Theo ước tính của Kenneth Rogoff thuộc Đại học Harvard và Yuanchen Yang của Quỹ Tiền tệ Quốc tế thì xây dựng, đầu tư bất động sản và các hoạt động liên quan chiếm tới 25% tổng sản phẩm quốc nội hàng năm của Trung Quốc trước đại dịch, so với mức từ 10% đến 15% đối với hầu hết các nền kinh tế khác. Trong khi đó, chi tiêu cho cơ sở hạ tầng đạt 30%.

Và hoạt động xây dựng vẫn đang thúc đẩy tăng trưởng của Trung Quốc, ngay cả khi tình hình bất động sản nhà ở của nước này gặp khó khăn đồng nghĩa với việc số lượng chung cư chưa hoàn thiện đã tăng lên như nấm. Dữ liệu cho thấy đầu tư cơ sở hạ tầng đã tăng 6,5% vào năm 2023 so với một năm trước đó trong bối cảnh chính phủ cấp vốn cho các dự án giao thông và năng lượng.

Julian Evans-Pritchard, người đứng đầu bộ phận kinh tế Trung Quốc tại Capital Economics ở Singapore, cho biết: “Nền kinh tế Trung Quốc vẫn phụ thuộc rất nhiều vào hoạt động xây dựng. “Lý do nền kinh tế vẫn tăng trưởng ở mức 5% không phải vì xuất khẩu xe điện bùng nổ. Điều đó quá nhỏ”.

Các nhà kinh tế tại Goldman Sachs nhận định “ba ngành công nghiệp mới” trong những năm tới sẽ không đủ để bù đắp lực cản từ những thách thức lớn hơn của Trung Quốc. Trong một báo cáo gần đây, họ ước tính rằng tình trạng sụt giảm tài sản liên tục và sản xuất ô tô truyền thống giảm sút sẽ làm giảm 0,5 điểm phần trăm mức tăng trưởng hàng năm từ này cho đến năm 2027 – kể cả tính đến khoản đầu tư lớn vào xe điện, pin và năng lượng tái tạo.

Sự đầu tư mạnh mẽ của Trung Quốc vào lĩnh vực sản xuất cao cấp diễn ra khi Mỹ và các quốc gia phát triển ngày càng tìm cách vun đắp và bảo vệ các ngành công nghiệp chiến lược của mình, đồng thời giảm bớt phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc. Mỹ đang trợ cấp hàng tỷ USD cho các dự án năng lượng tái tạo và sản xuất chất bán dẫn.

Nhiều nhà kinh tế cho rằng Trung Quốc có thể sẽ nhập khẩu ít hơn khi họ tìm cách tự sản xuất nhiều thứ hơn, đồng thời xuất khẩu nhiều sản phẩm cao cấp hơn ra thị trường toàn cầu. Kết quả là, có thể sẽ có một làn sóng thuế quan mới và các xung đột thương mại khác, kéo theo giá cả cao hơn và tăng trưởng toàn cầu chậm hơn.

Điều đó cũng có nghĩa là các công ty phương Tây sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt hơn từ các công ty Trung Quốc ở các nước đang phát triển. Trong khi một số quốc gia, chẳng hạn như Ấn Độ, đang xem xét các lệnh hạn chế nghiêm ngặt hơn đối với một vài sản phẩm của Trung Quốc để bảo vệ các ngành công nghiệp non trẻ, thì những quốc gia khác có thể sẽ coi chúng như những lựa chọn thay thế hợp lý cho hàng hóa công nghệ cao của phương Tây. “Hàng hóa của Trung Quốc sẽ tràn ngập những thị trường đó và thống trị mọi nơi khác,” chuyên gia kinh tế Green của TS Lombard nói.

Theo WSJ