Thầy giáo ở Hà Nội cảnh báo về 1 thực trạng tràn lan của học sinh hiện nay: "Điều mình lo ngại dần trở thành sự thật!"

Một tình trạng đáng báo động đang xảy ra trong môi trường học đường: Nhiều học sinh sử dụng ChatGPT và các ứng dụng Trí tuệ nhân tạo để làm bài tập một cách máy móc, sao chép nguyên văn mà không hiểu bản chất kiến thức. 

Đây chính là lời cảnh báo mà một thầy giáo ở Hà Nội đưa ra thời gian gần đây. 

Thầy giáo cho biết, gần đây, một số học sinh sử dụng ChatGPT khi làm bài tập. Việc này không có gì sai, nhưng không ổn khi các bạn chỉ biết chép y hệt như vẹt, bất chấp đúng sai, bất chấp có phù hợp với kiến thức mình được học hay không. Tình trạng này trải dài ở khắp các khối 6, 7, 8, 9...

Chẳng hạn, học sinh dùng ChatGPT giải bài Toán bằng đạo hàm. Điều đáng nói, đây là kiến thức cấp 3, và các em mới chỉ học cấp 2, nhưng vẫn chép y nguyên vào bài mang đi nộp cho thầy giáo. Thậm chí có trường hợp ChatGPT giải sai nhưng các em vẫn không phản biện, cứ thế sao chép.

Thấy học sinh dùng ChatGPT sai cách, thầy giáo này lo ngại học sinh sẽ ngày một lười tư duy hơn. Và có lẽ điều đó đang dần trở thành sự thật.

Hệ luỵ đáng sợ

Nhiều người nhận định, đây là vấn đề nghiêm trọng bởi thói quen này sẽ khiến trẻ mất đi tư duy phản biện: Học sinh chỉ "copy - paste" mà không động não, dẫn đến hổng kiến thức trầm trọng. Sai lệch kiến thức vì ChatGPT có thể đưa ra đáp án không phù hợp trình độ hoặc thậm chí sai hoàn toàn. Trẻ hình thành thói quen ỷ lại: Lạm dụng công cụ khiến trẻ lười suy nghĩ, mất khả năng tự học. Nếu giới thiệu công cụ mà không hướng dẫn cách dùng thông minh, e rằng sẽ phản tác dụng.

Việc lạm dụng các công cụ Trí tuệ nhân tạo để làm bài kiểu "đối phó" gây ra 3 hệ lụy đáng sợ hơn nhiều so với một bài tập bị điểm kém:

- ChatGPT cho đáp án trong 3 giây, nhưng não bộ cần 30 phút để thực sự hiểu vấn đề. Học sinh đang đánh đổi sự tiện lợi nhất thời lấy năng lực tư duy lâu dài. Giống như dùng xe lăn khi chân hoàn toàn khỏe mạnh!

- Nghiên cứu từ ĐH Harvard (năm 2023) chỉ ra: Người dùng AI thường xuyên giảm 40% khả năng ghi nhớ so với tự giải quyết vấn đề. Học sinh không còn "lưu trữ" kiến thức trong đầu, mà chỉ biết nơi tìm ra nó (mà không chắc hiểu được).

- Não bộ hoạt động như cơ bắp: Tư duy = tập gym cho não còn copy - paste = nằm yên trên sofa Hệ quả? Một thế hệ có thể tra cứu siêu nhanh nhưng không thể sáng tạo khi gặp vấn đề mới.

Giải pháp chống "lười tư duy"

Nói về vấn đề này, một giáo viên cho rằng, đây là lúc cha mẹ càng cần đồng hành cùng con. Hãy đặt câu hỏi như "Con hiểu cách giải này chưa?" hoặc "Tại sao bước này lại làm thế?". Khuyến khích tư duy độc lập bằng cách nhắc con luôn đối chiếu đáp án AI với kiến thức đã học.

Hãy giới hạn thời gian dùng ChatGPT, chỉ sử dụng như công cụ tham khảo, không thay thế hoàn toàn việc tự làm bài. Ngoài ra, cần phối hợp với giáo viên, thông báo ngay nếu phát hiện con sao chép đáp án mà không hiểu bản chất.

Cha mẹ có thể áp dụng 3 quy tắc sau:

Quy tắc 30 phút: Cho phép dùng ChatGPT chỉ sau khi tự làm bài 30 phút.

Chiến thuật "Giải thích ngược": Yêu cầu trẻ giải thích đáp án AI bằng lời của chúng.

Bài tập "Không công nghệ": Dành ít nhất 20% thời gian học không dùng bất kỳ thiết bị nào.

Giáo viên cần "người dẫn đường thông thái" thay vì "người cấm đoán"

Với vai trò giáo viên, thầy cô nên thiết kế bài tập yêu cầu học sinh giải thích từng bước thay vì chỉ nộp đáp án. Tăng cường bài tập nhóm để các con thảo luận, so sánh cách giải từ AI và cách giải truyền thống.

Thiết kế bài tập mở yêu cầu phân tích (Ví dụ: "So sánh 3 cách giải khác nhau cho bài Toán này"), thay vì chỉ chấm đáp án đúng/sai. Dành 5 phút cuối giờ để học sinh tự đánh giá bài làm: "Em có thể giải thích từng bước này không?".

Ngoài ra, thầy cô có thể biến ChatGPT thành "đối thủ cần vượt qua". Chẳng hạn như giao bài tập dạng: "Hãy tìm ra điểm sai trong lời giải AI đưa ra cho đề bài này". Tổ chức thi đấu nho nhỏ: "Nhóm nào tìm được nhiều cách giải hơn ChatGPT trong 15 phút?"

Kể chuyện các nhà Toán học nổi tiếng để truyền cảm hứng về tư duy độc lập. Có thể phối hợp với phụ huynh qua nhóm chung: Mỗi tuần đưa ra 1 "thử thách AI" để cả nhà cùng thảo luận.

Hãy truyền cảm hứng để các em biết: Máy tính có thể giải 1000 bài trong 1 giây, nhưng chỉ các em mới trả lời được câu hỏi: "Tại sao bài Toán này làm em thấy hào hứng?". Bởi các em có thứ máy móc không bao giờ có - trái tim tò mò và trí tưởng tượng. 

Giáo viên lúc này nên trở thành người truyền lửa thay vì người chấm điểm, để học sinh nhận ra: "Mình học không phải để đánh bại AI, mà để khám phá chính mình".