Thời của Việt Nam đã đến: Nhà máy Apple từ Trung Quốc ào ạt chuyển về, công nhân giờ được "quý hơn vàng"

Đi làm còn được thưởng tiền

Đối với các nhà cung ứng của Apple ở Việt Nam, cuối hè là mùa tuyển dụng. Trong những tháng trước khi bước vào dịp mua sắm cuối năm, các công ty như Luxshare và Foxconn cố gắng lấp đầy hàng nghìn công việc lắp ráp cố định và tạm thời, phục vụ cho việc sản xuất các thiết bị như AirPods và iPad.

Cạnh tranh cho những công việc này từng rất khốc liệt. Nhưng trong vài năm trở lại đây, khi ngày càng nhiều nhà sản xuất chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, quyền lựa chọn đã thuộc về tay người lao động.

"Có nhiều nhà máy cạnh tranh chỉ để có được một nhóm công nhân, và rất nhiều nhà máy phải tăng thêm phúc lợi cũng như tìm cách thu hút", Tống Diệp Anh, giám đốc tiếp thị tại Việc 3 Miền, công ty tuyển dụng cho các nhà sản xuất của Apple, chia sẻ với Rest of World.

"Trước đây, khi nhu cầu tìm việc làm cao, công nhân phải trả tiền để có việc làm. Bây giờ thị trường việc làm bão hòa, công nhân được chọn lựa".

Trên TikTok và Facebook, các nhà sản xuất và nhà tuyển dụng cố gắng thu hút sự chú ý của những người lao động tiềm năng bằng cách đăng video và tổ chức các buổi phát trực tiếp hàng ngày về công việc mà họ mang đến. Một số hứa hẹn mức lương hàng tháng lên tới 12 triệu đồng, cộng với tiền thưởng khi ký hợp đồng.

"Bạn tự mình đến hay được giới thiệu?", người tuyển dụng hỏi ứng viên xin việc tại Foxconn trong một video đăng trên TikTok.

"Tôi tự đến", người công nhân nói. "Được, công ty sẽ thưởng cho anh 500.000 đồng", người chủ phát nói thêm rằng khoản tiền thưởng này sẽ dành cho những ai nộp đơn trong hai tháng tới. "Mỗi công nhân mà anh chị em, bạn bè giới thiệu cũng sẽ được thưởng 500.000 đồng".

Chỉ riêng năm ngoái, sự suy thoái trong ngành sản xuất điện tử đã khiến hàng chục nghìn công nhân mất việc. Tuy nhiên, theo dữ liệu từ S&P Global, quý 2 năm 2024 đã chứng kiến mức tăng mạnh nhất về đơn đặt hàng cho các nhà sản xuất Việt Nam trong hơn một thập kỷ.

"Hiện tại những người lao động này, đặc biệt là người trẻ, đã có công việc khác, không dễ để đưa họ trở lại làm việc trong các nhà máy với những công việc đơn giản và khá nhàm chán cùng giờ làm việc kéo dài," David Yuen-Tung Chan, nhà nghiên cứu tại Đại học Lĩnh Nam ở Hồng Kông, nói với Rest of World.

"Họ giờ có ý thức tốt hơn về cách lựa chọn nhà máy. Đó có thể là một tín hiệu tốt để ngành công nghiệp chăm chút cho môi trường làm việc nhằm thu hút người lao động."

Việt Nam là địa điểm phổ biến nhất đối với các nhà sản xuất công nghệ muốn đa dạng hóa khỏi Trung Quốc để tránh áp lực từ Mỹ. Việt Nam ghi nhận đăng ký đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn vào các dự án mới và mở rộng trong các lĩnh vực bán dẫn, năng lượng, sản xuất linh kiện và điện tử trong tám tháng đầu năm nay.

Các nhà cung ứng của Apple và các đối tác liên quan đã tăng đáng kể sự hiện diện tại Việt Nam, với Luxshare, Foxconn và Goertek đều mở các nhà máy mới. Năm 2015, Việt Nam chỉ có tám nhà cung cấp của Apple; đến năm 2023, con số này đã lên 35 nhà cung cấp lắp ráp AirPods, iPad và MacBook.

Một trong những lợi thế chính của Việt Nam đối với các nhà sản xuất công nghệ là lực lượng lao động tương đối rẻ và dồi dào. Chi phí nhân lực tại Việt Nam hiện tại vẫn thấp hơn một nửa so với Trung Quốc.

Tuyển dụng kiểu mới

Luxshare, công ty mở rộng sản xuất tại Nghệ An trong năm nay, đang gặp khó khăn trong tuyển dụng lao động. Vào tháng 3, Luxshare đã đề nghị chính quyền địa phương hỗ trợ tuyển dụng 1.500 lao động mỗi tháng. Chính quyền đã kêu gọi các trường đại học và trường dạy nghề địa phương cung cấp thực tập sinh và lao động cho công ty.

Ba tháng sau, tài khoản TikTok của Luxshare đăng video thông báo họ sẽ tăng phần thưởng cho những nhân viên giới thiệu thành công người lao động mới từ 1 triệu đồng lên 1,8 triệu đồng nếu người mới được tuyển dụng ở lại làm trong 60 ngày.

Video đưa ra các mẹo về cách tìm kiếm ứng viên tiềm năng, như đăng bài trên mạng xã hội, phát tờ rơi và khai thác mạng lưới cá nhân. Luxshare quảng cáo rằng "ngôi sao tuyển dụng" hàng đầu của họ đã giới thiệu thành công 37 người.

Vương Văn Hùng, nhân viên bảo vệ 25 tuổi làm việc tại một cơ sở của Luxshare ở Bắc Giang, đã đưa giới thiệu việc làm lên một tầm cao mới.

Trên tài khoản TikTok cá nhân, anh đăng các video về cuộc sống thường ngày khi làm việc ở nhà máy, bao gồm cả chuyến tham quan khu ký túc xá của công ty được trang bị bàn bóng bàn và bàn bi-a, phòng tập thể dục và phòng chơi game.

"Nếu chưa có việc làm, hãy liên hệ với tôi. Tôi sẽ giúp bạn từ A đến Z", anh nói với gần 14.000 người theo dõi. Đối với mỗi người được nhận vào, Luxshare hứa sẽ trả cho anh 5 triệu đồng.

Nguyễn Quang Nghiêm, quản lý tại Tri Thức Việt, công ty tuyển dụng có trụ sở tại trung tâm sản xuất của Bắc Ninh, nói với Rest of World rằng công ty của ông đã tập trung nhiều hơn vào mạng xã hội. Nếu "không đầu tư vào TikTok, không thể tìm được người lao động", ông nói.

Tri Thức Việt điều hành nhiều tài khoản TikTok phổ biến. Chiến lược của công ty là cung cấp nhiều quyền lợi hơn, hoàn trả chi phí đi lại đến buổi phỏng vấn. Công ty cũng có những hỗ trợ khác biệt như cung cấp chỗ ở miễn phí cho người lao động tại ký túc xá.

Việc 3 Miền tặng cho người nộp đơn phần thưởng tiền mặt và quà tặng như ô và chăn. "Chúng tôi cung cấp dịch vụ vận chuyển với không gian chờ mát mẻ, chúng tôi cũng quan tâm mỗi khi họ lo lắng", Diệp Anh cho biết.

Trong tám tháng đầu năm 2024, Trung Quốc đứng đầu về số lượng dự án FDI mới đăng ký tại Việt Nam, chiếm gần 30%. Nhưng các nhà sản xuất Trung Quốc đang phải vật lộn để tìm kiếm các kỹ thuật viên lành nghề biết nói tiếng Quan Thoại, theo công ty tuyển dụng Navigos Search.

Pegatron, công ty có một nhà máy tại Hải Phòng, cung cấp trợ cấp cho những công nhân học tiếng Trung. Các buổi tuyển dụng trực tiếp của Foxconn trên TikTok đôi khi bao gồm các bài giới thiệu trực tiếp đến những công nhân nói tiếng Trung.

Đó là cách Dương Quang Khánh, 21 tuổi, tìm được việc làm tại Foxconn vào tháng 9 tại Bắc Giang. "Tôi thấy họ có khá nhiều chính sách phát triển nghề nghiệp cho nhân viên, như gửi sang Trung Quốc để đào tạo", sinh viên mới tốt nghiệp, người đang học tiếng Quan Thoại, nói với Rest of World .

Hùng, nhà tuyển dụng TikTok cho Luxshare, cho biết anh đã nói chuyện với hơn 100 ứng viên tiềm năng và kết luận rằng người lao động quan tâm nhất đến mức lương và môi trường làm việc.

"Người lao động giờ có quá nhiều sự lựa chọn. Nhiều người gia nhập công ty, nhiều người cũng rời đi. Họ nhảy qua lại giữa Luxshare, Foxconn và các công ty khác".