‘Thời của xe Trung Quốc đã tới’- BYD tuyên chiến thẳng mặt Elon Musk, định lật đổ cả 'ngai vàng ô tô' Nhật Bản'

Tờ Fortune cho hay cách đây 12 năm, Elon Musk đã cười nhạo khả năng làm xe điện của Trung Quốc, nhưng giờ đây các thương hiệu ô tô của cường quốc Châu Á này lại đang tuyên chiến thẳng mặt Tesla. Thậm chí những huyền thoại ô tô của Nhật Bản từng làm mưa làm gió trên thị trường thì giờ đây cũng chẳng còn được coi trọng.

Sau khi các hãng xe điện Trung Quốc đánh bại Tesla ở Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới thì mới đây BYD, hãng xe điện lớn nhất nước này đã thẳng thừng tuyên bố các doanh nghiệp nội địa nên mở rộng ra toàn cầu và lật đổ những thương hiệu huyền thoại cũ của ngành ô tô.

Cụ thể, Chủ tịch Wang Chuanfu của BYD đã kêu gọi các hãng xe điện đối thủ nội địa hãy cùng chung tay biến Trung Quốc thành trung tâm xe hơi của thế giới.

“Tôi tin rằng thời của thương hiệu xe hơi Trung Quốc đã tới. Toàn bộ 1,4 tỷ người Trung Quốc đều khát khao chứng kiến một thương hiệu Trung Quốc trở thành biểu tượng toàn cầu”, Chủ tịch Wang phát biểu với logo của 12 nhãn hiệu xe hơi Trung Quốc trình chiếu đằng sau.

“Lịch sử của chúng ta dù khác nhau nhưng đều có cùng chung mục đích... hãy lật đổ những thương hiệu huyền thoại cũ và xây dựng nên những tên tuổi đẳng cấp mới trong ngành”, ông Wang nói khi những video giới thiệu về lịch sử BYD, Nio, Xpeng và Li Auto trình chiếu.

Thậm chí một trong những tên tuổi lớn của ngành là Ford Motor cũng đã phải thừa nhận rằng các hãng xe Mỹ chưa sẵn sàng để có thể cạnh tranh với xe điện Trung Quốc.

“Họ phát triển quá nhanh với quy mô cực kỳ lớn, và giờ đây thì họ đã bắt đầu xuất khẩu chúng ra thế giới”, Chủ tịch Bill Ford Jr của Ford Motor lo lắng nói.

Tự hào về những thành quả của ngành ô tô nội địa, CEO William Li của Nio cùng đồng tình với lời kêu gọi từ BYD: “Tôi cảm thấy tự hào về ngành xe hơi Trung Quốc, chúng ta nên học hỏi từ thành công của họ.”

Tuy nhiên không phải ai cũng lạc quan khi một số hãng xe cảnh báo về công cuộc cạnh tranh giữa các người chơi trong ngành xe điện hiện nay. Việc Elon Musk dìm giá đã kích động một đợt đua nhau hạ giá của các hãng xe điện Trung Quốc cho đến khi chính phủ vào cuộc yêu cầu bình ổn.

Mặt khác, nhiều chuyên gia lo ngại dù xe điện Trung Quốc có lợi thế nhưng sẽ phải đối mặt với rào cản từ các nhà hoạch định chính sách Phương Tây, qua đó giới hạn khả năng tiếp cận thị trường Châu Âu và Mỹ.

Vị vua già thất thế

“Chúng tôi không coi GM hay Toyota là đối thủ chính mà là các hãng xe Trung Quốc. Những hãng ô tô của họ sẽ trở thành ông lớn trên thị trường”, CEO Jim Farley của Ford Motor ngậm ngùi.

Tờ Economist cho hay doanh số bán xe điện và Hybrid chiếm đến 20% trên tổng số xe bán mới ở Trung Quốc năm 2022, trong khi tỷ lệ này ở Nhật Bản chỉ là 2%.

Thậm chí trong số 20 thương hiệu xe điện bán chạy nhất thế giới cũng không có một cái tên Nhật Bản nào. Xin được nhắc lại là Nissan và Mitsubishi là các hãng xe Nhật cho ra mắt ô tô điện đầu tiên trên toàn cầu cách đây 10 năm, còn Toyota đang là hãng xe hơi lớn nhất thế giới nhưng lại chỉ bán 24.000 chiếc xe điện trong tổng doanh số 10,5 triệu ô tô tiêu thụ, kém quá xa so với 1,3 triệu xe điện của Tesla.

Theo Economist, sự đi xuống của ngành ô tô Nhật Bản song hành cùng với sự thoái trào của mảng bán dẫn cũng như thiết bị điện tử, vốn từng là những thế mạnh của thị trường này. Mới đây, tập đoàn 148 năm lịch sử Toshiba đã phải chấp nhận bán mình, chấm dứt lịch sử huy hoàng của hãng điện tử nổi tiếng một thời.

Trong chuyên gia tư vấn Murasawa Yoshihira, ngành xe hơi Nhật vốn chiếm 20% kim ngạch xuất khẩu và 8% lao động Nhật Bản cũng đang bước vào giai đoạn xế chiều vì bảo thủ.

“Ngành xe hơi đang giống như Nhật Bản thời kỳ bế quan tỏa cảng Mạc phủ Tokugawa trong lịch sử vậy, họ từ chối mở mắt để chứng kiến những thay đổi trên toàn cầu. Bởi vậy dù đã bắt đầu cởi mở hơn nhưng có lẽ đã quá muộn để ngành ô tô Nhật bắt kịp cuộc đua này”, ông Yoshihira nói với Economist.

“Các hãng xe Nhật Bản quá tự phụ khi cho rằng họ đã từng làm nên lịch sử thì có thể chiến thắng một lần nữa ở mảng ô tô điện, hậu quả là các thương hiệu này đều chậm chân trên trong cuộc đua”, chuyên gia Yoshihira nói.

Đồng quan điểm, báo cáo của S&P Global Mobility cho thấy những khách hàng mua xe điện năm 2022 phần lớn đều tránh xa Toyota hay Honda. Nguyên do là sản xuất xe điện cần tập trung khá lớn vào mảng phần mềm (Software) nhưng các thương hiệu ô tô Nhật Bản lại chỉ giỏi làm phần cứng.

Hậu quả là khi quá tự phụ cho ra mắt các dòng xe điện mới, những doanh nghiệp này càng mất thị phần vì không phù hợp thị hiếu người tiêu dùng.

Từ coi thường...

Trong khi vị vua già - những huyền thoại thương hiệu xe hơi Nhật Bản quá tự phụ để rồi chậm chân trong cuộc đua ô tô điện từ ông lớn Mỹ - Tesla cũng từng mắc lỗi tương tự vì coi thường Trung Quốc.

Tại một cuộc phỏng vấn vào năm 2011, CEO Elon Musk đã được hãng tin Bloomberg hỏi về đối thủ BYD đến từ Trung Quốc khi hãng xe điện này vẫn là cái tên lạ lẫm trên thị trường quốc tế. Khi người dẫn chương trình nói về việc Berkshire Hathaway của Warren Buffett đầu tư 10% cổ phần cho BYD, tỷ phú Elon Musk đã không ngừng cười nhạo.

“Cô đã xem chiếc xe của họ chưa?”, Elon Musk hỏi người dẫn chương trình, sau đó thừa nhận không coi BYD là đối thủ.

“Tôi không nghĩ rằng họ có một sản phẩm tốt. Tôi không cho rằng xe điện của họ có sức hút. Công nghệ thì không được mạnh lắm và bản thân BYD cũng có nhiều vấn đề phải đối mặt tại Trung Quốc. Tôi nghĩ rằng họ chỉ nên tập trung sao cho đừng phá sản ở Trung Quốc là được”, tỷ phú Elon Musk cười nói.

Thậm chí tại thời điểm đó, tỷ phú nhà Tesla còn cho rằng tuyên bố sẽ cho ra mắt xe điện rẻ hơn của BYD là ngông cuồng khi giá thành sản xuất tại California-Mỹ của Tesla rẻ hơn 10-20% so với ở Trung Quốc. Lúc này đế chế nhà Elon Musk vẫn chủ yếu sản xuất linh kiện từ Mỹ, Mexico.

Thế nhưng chỉ 12 năm sau, mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn.

“Đó đã là quá khứ nhiều năm trước. Sản phẩm của họ giờ đây cực kỳ cạnh tranh”, Elon Musk đã phải thừa nhận sai lầm khi cười nhạo hãng xe điện BYD 12 năm trước.

Vào tháng 4/2023, BYD công bố lợi nhuận đã tăng hơn 400% trong 3 tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm trước, doanh số bán xe thì tăng gần 100% lên 550.000 chiếc trên toàn cầu. Sản phẩm của hãng cũng vượt qua ông trùm xe hơi Volkswagen để trở thành chiếc xe được ưa chuộng nhất tại Trung Quốc.

Trong khi BYD vượt Tesla để thống trị Trung Quốc, hãng cũng bành trướng mạnh ở thị trường Châu Âu, Châu Mỹ Latinh và lan ra toàn Châu Á.

“BYD rất, rất mạnh”, CEO Oliver Blume của Volkswagen cũng phải thừa nhận.

Việc Trung Quốc ứng dụng công nghệ xe điện và tạo điều kiện phát triển cho ngành này đã tạo nên sự thay đổi mà ngay cả Elon Musk cũng chẳng ngờ tới. Chuỗi cung ứng của họ từ mức phát triển nhỏ lẻ, đắt hơn so với cả Mỹ cách đây 12 năm trong ngành xe điện thì nay đã có cả một mạng lưới toàn diện vượt trội hơn bất cứ quốc gia nào ở mọi linh kiện xe điện, từ ắc quy, phần mềm cho đến phần cứng.

Hiện Trung Quốc cũng là thị trường xe điện lớn nhất thế giới khi chiếm 59% tổng doanh số bán ô tô điện toàn cầu năm 2022. Quốc gia này cũng sản xuất đến 6,7 triệu chiếc xe điện, chiếm 64% toàn cầu trong năm ngoái.

Sức mạnh của ngành xe điện Trung Quốc kinh khủng tới mức CEO Jum Farley của Ford phải thừa nhận đối thủ của họ hiện nay không còn là GM hay Toyota nữa mà là các hãng xe Trung Quốc.

“Thật nực cười rằng BYD vượt trước Tesla rất nhiều tại Trung Quốc. Tôi chưa từng giúp Berkshire có dự án đầu tư nào tốt được như BYD”, Charlie Munger, cánh tay phải của Warren Buffett nói sau khi chủ đạo việc đổ tiền vào BYD năm 2008.

Điều trớ trêu hơn là cùng năm đó, Elon Musk đã dùng bữa trưa với Munger để đề nghị Berkshire rót vốn cho Tesla nhưng nhà đầu tư này đã từ chối mà lựa chọn BYD.

Trong quý I/2023, BYD chiếm đến 40% thị phần xe điện Trung Quốc, cao hơn nhiều so với chỉ 10% của Tesla.

Thậm chí đế chế nhà Elon Musk đã phải kích động cuộc chiến dìm giá để giành thị phần tại Trung Quốc khi lợi thế nhà Tesla dần xói mòn trước sự bành trướng của những người chơi mới.

...đến coi trọng

Dù cười chê BYD cách đây 12 năm cũng như nghi ngờ khả năng cung ứng của Trung Quốc với ngành xe điện nhưng hiện Tesla lại phụ thuộc rất lớn vào thị trường này.

Nhà máy của Elon Musk tại Thượng Hải hiện sản xuất hơn 50% tổng số sản phẩm mà Tesla bán trên toàn cầu. Thị trường Trung Quốc thì mang về 18,15 tỷ USD doanh số, chiếm đến hơn 1/5 tổng doanh thu của hãng năm 2022.

Sự chuyển biến 180 độ của Elon Musk là hoàn toàn có cơ sở khi Trung Quốc nắm giữ những ưu thế mà không một thị trường nào có được.

Hiện cường quốc Châu Á đang kiểm soát 41% Cobalt thô và 28% Lithium thô toàn cầu. Bên cạnh đó họ cũng tăng cường thu mua, đầu tư tài nguyên ở các quốc gia khác để đảm bảo nguồn cung Nickel, Mangan và than chì ổn định cho việc sản xuất ắc quy.

Quốc gia này cũng đang tinh chế đến 95% Mangan, 73% Cobalt, 70% than chì, 67% Lithium và 63% Nickel trên toàn cầu.

Ngoài ra nền kinh tế thứ 2 thế giới cũng đang sản xuất đến 92% cực âm và 77% cực dương của ắc quy điện trên toàn cầu. Thậm chí công nghệ cực dương LFP không dùng Nickel, Mangan và Cobalt được Phương Tây kỳ vọng là cứu cánh hiện nay cũng bị Trung Quốc sản xuất đến 99%.

Thậm chí ngay cả đến những phần nhỏ nhặt trong ắc quy xe điện cũng bị Trung Quốc thống trị. Ví dụ thị trường này đang sản xuất đến 74% tấm cách (Separator) và 82% chất điện giải trong ắc quy trên toàn cầu.

*Nguồn: Fortune