Tiềm năng kinh tế của AI tạo sinh

GS.TS Trần Thọ Đạt

Thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, nguyên Hiệu trưởng ĐH Kinh tế Quốc dân

42 bài viết

• Trong quá trình phối hợp các chính sách tài khóa và tiền tệ, không có công thức chung và lời giải chắc chắn đúng. Bất kỳ phương án nào cũng đòi hỏi một mức độ quyết đoán và chấp nhận rủi ro.
  Tại: Phối hợp chính sách tài khoá và tiền tệ hiệu lực và hiệu quả: Chìa khoá để gói hỗ trợ phát huy tác dụng
• Gói Hỗ trợ an sinh lần 2 phải được thực hiện kịp thời để nhóm người lao động bị ảnh hưởng nặng nề sẽ vượt qua được thời khắc khó khăn nhất, vào lúc cần thiết nhất…
  Tại: GS. Trần Thọ Đạt: Cần bổ sung thêm một số đối tượng hỗ trợ trong gói an sinh xã hội lần 2

Nhờ những ảnh hưởng tích cực ngày càng mang tính đột phá, AI là một công nghệ có tiềm năng thay đổi hầu hết mọi khía cạnh trong cuộc sống của con người, từ phương thức làm việc, giao tiếp đến cách thức ứng phó và giải quyết các vấn đề phức tạp. AI đang có những tác động rất mạnh mẽ, thúc đẩy sự đổi mới trong các ngành công nghiệp, tạo ra các ứng dụng mới cho doanh nghiệp và người tiêu dùng, qua đó tạo động lực tăng trưởng kinh tế. Chỉ trong một năm kể từ khi ChatGPT xuất hiện, thế giới đã chứng kiến những thay đổi đột phá và nhiều ước tính đã cho thấy AI tạo sinh có thể sẽ mang lại giá trị hàng nghìn tỉ USD mỗi năm cho nền kinh tế toàn cầu. Trong khi các doanh nghiệp đang khẩn trương thích nghi và triển khai công nghệ này, việc hiểu rõ tiềm năng của công nghệ AI tạo sinh sẽ mang lại giá trị cho xã hội và nền kinh tế thông qua việc định hình những quyết định quan trọng.

Bài 1: Tác động kinh tế của AI tạo sinh

Với kỳ vọng là AI có thể tạo ra các tác động kinh tế vĩ mô có thể đo lường được, các nhà kinh tế của Goldman Sachs đã nâng dự báo Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu trong 10 năm nhờ những lợi ích kinh tế, đặc biệt là những tác động đến năng suất có được từ việc tích hợp AI. Cụ thể, các nhà kinh tế này ước tính rằng AI có thể góp phần tăng 1,5 điểm phần trăm trong tăng trưởng năng suất hàng năm của Hoa Kỳ nếu việc áp dụng rộng rãi được thực hiện trong thập kỷ tới.

Tiếp theo với những tiến bộ đột phá vừa qua, AI tạo sinh đang nhanh chóng trở thành một trong những nền tảng phát triển nhanh nhất từ trước đến nay, là một bước đột phá của trí tuệ nhân tạo. Rõ ràng là AI tạo sinh đang và sẽ có ảnh hưởng ngày càng nhiều về kinh tế và xã hội với cộng đồng, nhưng hầu hết mọi người lại chưa hiểu rõ tác động của nó do tốc độ phát triển nhanh chóng. Trong khi các công ty tiếp tục thúc đẩy công nghệ phát triển, các nhà phân tích đang nỗ lực xác định tác động kinh tế của AI tạo sinh. Giống như AI truyền thống (hoặc không sáng tạo), AI tạo sinh có tiềm năng cải thiện năng suất bằng cách giải quyết các vấn đề nằm ngoài khả năng của con người, giúp con người hoạt động hiệu quả hơn và/hoặc tự động hóa các chức năng do con người thực hiện, và còn nhiều việc hơn thế. Trong nhiều trường hợp, AI tạo sinh đang thay thế các mô hình AI truyền thống, qua đó đang sẵn sàng mang đến các giá trị kinh doanh mới và tạo ra làn sóng tăng năng suất tiếp theo của lực lượng lao động.

Trí tuệ nhân tạo tạo sinh là một bước đột phá của trí tuệ nhân tạo. Trong khi các doanh nghiệp khẩn trương thích nghi và triển khai công nghệ này, việc hiểu rõ tiềm năng của công nghệ AI mới sẽ mang lại giá trị cho xã hội và nền kinh tế thông qua việc định hình những quyết định quan trọng. Để hiểu rõ tiềm năng kinh tế, cần nắm được những đột phá đã tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của các AI tạo sinh, những tác động kinh tế mà trước đây cần nhiều thập kỷ mới đạt được. Với phạm vi ứng dụng rộng rãi và tốc độ mang tính đột phá, các dự báo về giá trị của AI tạo sinh sẽ rất khác nhau, từ hàng trăm tỷ đến hàng nghìn tỷ đô la. Mặc dù sự đồng thuận duy nhất cho đến nay là tác động kinh tế của AI tạo sinh có thể rất lớn, nhưng lớn đến mức nào lại tùy thuộc vào cách các nhà phân tích "đo lường" nó.

Ở cấp độ thấp và trong phạm vi hẹp, Statista Market Insights ước tính quy mô của thị trường AI tạo sinh là 44,89 tỷ USD vào năm 2023 và tăng lên 207 tỷ USD vào năm 2030. Statista đã đánh giá tiềm năng tăng trưởng trong nhiều lĩnh vực, bao gồm trải nghiệm người dùng được cá nhân hóa, tạo nội dung sáng tạo và điều trị y tế được cá nhân hóa.

Bloomberg Intelligence gần đây có báo cáo về nền kinh tế AI và nhận thấy rằng thị trường AI tạo sinh đã sẵn sàng tăng trưởng với tốc độ kép hàng năm là 42% từ 40 tỷ USD vào năm 2022 lên 1,3 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới. Báo cáo này cho rằng các yếu tố thúc đẩy doanh thu gia tăng lớn nhất sẽ là cơ sở hạ tầng AI tạo sinh dưới dạng dịch vụ (247 tỷ USD vào năm 2032) được sử dụng để đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn, tiếp đến là quảng cáo kỹ thuật số được thúc đẩy bởi công nghệ (192 tỷ USD) và phần mềm trợ lý AI chuyên biệt (192 tỷ USD). Về phần cứng, doanh thu sẽ được gia tăng do các máy chủ AI (132 tỷ USD), bộ lưu trữ AI (93 tỷ USD), các sản phẩm AI thị giác máy tính (61 tỷ USD) và các thiết bị AI đàm thoại (108 tỷ USD).

Các nhà kinh tế của Goldman ước tính, AI tạo sinh có thể tự động hóa khoảng 25% nhiệm vụ công việc tại các thị trường phát triển lớn như Mỹ, đồng thời dự đoán rằng tự động hóa lớn hơn sẽ góp phần thúc đẩy tiết kiệm chi phí lao động và giải phóng thời gian của người lao động, để phân bổ cho các công việc mới. Một nghiên cứu của MIT vào mùa hè năm 2022 tập trung vào các nhiệm vụ như viết thư xin việc, email và phân tích chi phí - lợi ích đã chỉ ra tầm ảnh hưởng của công nghệ mới trong công việc của con người. Kết quả cho thấy việc sử dụng ChatGPT được đo bởi các nhà đánh giá độc lập đã giảm 40% thời gian hoàn thành nhiệm vụ và chất lượng đầu ra tăng 18%.

McKinsey & Company đã phân tích 63 trường hợp sử dụng AI tạo sinh để giải quyết các vấn đề cụ thể đối vói 16 chức năng kinh doanh và xác định rằng AI tạo sinh có thể mang lại lợi ích kinh tế to lớn. Kết quả nghiên cứu mới nhất này trong đánh giá tác động của kỷ nguyên AI tạo sinh cho thấy AI này có thể làm thay đổi vai trò, phương thức kinh doanh và năng cao hiệu suất trong các lĩnh vực như bán hàng, tiếp thị, chăm sóc khách hàng và phát triển phần mềm. Trong quá trình này, AI có thể mang lại giá trị từ 2,6 nghìn tỷ USD đến 4,4 nghìn tỷ USD hàng năm và để so sánh, GDP của Vương quốc Anh năm 2021 tương đương 3,1 nghìn tỷ USD. Nếu tính gộp tác động của toàn bộ các mảng AI (tạo sinh và không tạo sinh), giá trị này sẽ tăng thêm 15-40% và có thể tăng gấp đôi nếu tích hợp AI tạo sinh vào các ứng dụng để thực hiện các tác vụ ngoài các trường hợp nghiên cứu. Điều đó có nghĩa là 15-40% sẽ được tăng thêm vào mức giá trị kinh tế 11- 17.7 nghìn tỷ USD mà AI không tạo sinh có thể tạo ra (trong khi đó ước tính cũ của năm 2017 rằng AI có thể tạo ra 9.5 đến 15.4 nghìn tỷ USD).

AI tạo sinh có tác động lên hầu hết các chức năng kinh doanh, tuy nhiên có một số chức năng nổi bật hơn khi đo lường mức độ ảnh hưởng của công nghệ đối với tỷ lệ phí tổn chức năng. Các phân tích của McKinsey chỉ ra trong 16 chức năng kinh doanh, có 4 chức năng: hoạt động chăm sóc khách hàng, tiếp thị và bán hàng, kỹ thuật phần mềm, nghiên cứu phát triển chiếm tới 75% trong tổng giá trị hàng năm của các trường hợp sử dụng AI tạo sinh. 

Cụ thể, AI tạo sinh được thúc đẩy bởi hoạt động của khách hàng (ví dụ: chatbot và hỗ trợ đại diện), tiếp thị và bán hàng (phát triển phương tiện và truyền thông cá nhân hóa), công nghệ phần mềm (phát triển và bảo trì mã) và R&D (thiết kế, mô phỏng và thử nghiệm) trên tất cả các lĩnh vực công nghiệp. Giá trị này được tạo ra nhờ AI mang đến các chức năng kinh doanh cụ thể mới mà công nghệ có thể giải quyết được và kết quả có thể đo lường được.Ví dụ, như dùng AI tạo sinh hỗ trợ tương tác với khách hàng, sáng tạo nội dung đối với bán hàng và marketing, hay soạn các bản code máy tính dựa trên yêu cầu bằng ngôn ngữ tự nhiên và nhiều nhiệm vụ khác. 

AI tạo sinh cũng có tác động đáng kể lên các ngành khác, trong đó ngân hàng, công nghệ cao và khoa học sự sống là các ngành chịu ảnh hưởng lớn nhất từ AI tạo sinh. Chẳng hạn, dựa trên tính toán tỷ lệ phần trăm doanh thu có tác động trong lĩnh vực ngân hàng, AI tạo sinh có thể mang tới 200-340 tỷ USD mỗi năm nếu ứng dụng hoàn toàn công nghệ này. Trong mảng bán lẻ và hàng tiêu dùng, tác động tiềm năng có thể lên đến 400-660 tỷ USD mỗi năm. Một tác động mạnh mẽ của AI tạo sinh là nó tạo ra thay đổi cấu trúc công việc và gia tăng năng lực cá nhân của người lao động thông qua tự động hóa một số công việc. AI tạo sinh hiện tại có thể tự động hóa các công việc chiếm 60-70% thời gian làm việc của mỗi nhân viên, con số này cao hơn ước tính trước đó. AI tạo sinh có thể cho phép tăng năng suất lao động từ 0,1 đến 0,6% hàng năm cho đến năm 2040, tùy thuộc vào tốc độ áp dụng công nghệ và tái phân bổ thời gian của người lao động vào các hoạt động khác. McKinsey dự đoán, khi kết hợp AI tạo sinh với tất cả các công nghệ khác, tự động hóa công việc có thể tăng thêm 0,2 đến 3,3 điểm phần trăm hàng năm vào tăng trưởng năng suất

Kết hợp với tổng thể gia tăng năng suất có khả năng thành hiện thực khi công nghệ được áp dụng trong các hoạt động của người lao động, hay tổng lợi ích kinh tế của AI tạo sinh, con số này lên tới từ 6,1 đến 7,9 nghìn tỷ USD hàng năm. Đây là con số bổ sung vào giá trị kinh tế từ 11 đến 17,7 nghìn tỷ USD từ AI không tạo sinh đóng góp hàng năm. So với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hàng năm theo quốc gia, tổng giá trị của AI tạo sinh sẽ tương đương với quốc gia lớn thứ ba về giá trị GDP hàng năm của năm 2022, chỉ sau Hoa Kỳ và Trung Quốc. Lưu ý rằng dự báo này của McKinsey & Company chỉ dành cho các ứng dụng kinh doanh, có nghĩa là giá trị sẽ còn lớn hơn nếu tính cả các ứng dụng tiêu dùng.

Nghiên cứu cá biệt đối với một số nền kinh tế, chẳng hạn như Ấn Độ cho thấy nếu tận dụng tối đa công nghệ AI tạo sinh và các ứng dụng của nó trong các lĩnh vực, Ấn Độ có khả năng tăng thêm 359-438 tỷ USD trong năm tài chính 2029-30, tức là tăng thêm GDP từ 5,9 đến 7,2%. Số liệu của các cơ quan nghiên cứu Trung Quốc đã chỉ ra triển vọng to lớn của trí tuệ nhân tạo trong việc đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của quốc gia này trong khoảng 10 năm sắp tới: vào năm 2035, AI sẽ mang lại cho nền kinh tế nước này khoảng 30.000 tỷ nhân dân tệ (khoảng 4.200 tỷ USD), chiếm 1/3 giá trị toàn cầu của lĩnh vực này.

Ngoài tác động đến tăng trưởng GDP, giá trị AI tạo sinh không chỉ đo bằng đô la, AI tạo sinh có tiềm năng nâng cao cuộc sống của con người theo những cách mà chúng ta chưa bao giờ tưởng tượng, chẳng hạn như nhận biết được những thông tin mà bạn chưa từng biết để yêu cầu, hay trong những tiến bộ trong chăm sóc sức khỏe. Một thử nghiệm được thực hiện tại 5 cơ sở chăm sóc sức khỏe trực thuộc Hệ thống Y tế Johns Hopkins cho thấy việc sử dụng thuật toán AI để phân tích hình ảnh y tế đã giúp giảm 20% tỷ lệ tử vong do nhiễm trùng huyết trong bệnh viện (nhiễm trùng huyết, xảy ra khi phản ứng với nhiễm trùng vượt khỏi tầm kiểm soát, là nguyên nhân gây ra 1/3 số ca tử vong tại bệnh viện ở Hoa Kỳ).

(Đón đọc Bài 2: AI sáng tạo ở Việt Nam và tiềm năng kinh tế)