Đường sắt cao tốc Bắc-Nam: Cần nhưng chưa gấp

Bên cạnh đó, Đường sắt cao tốc Bắc-Nam nếu tiến hành xây dựng cũng cần đánh giá đến tác động môi trường, cũng như khả năng huy động vốn, các vấn đề khai thác và quản lý, đề xuất quy hoạch, xây dựng kế hoạch thực hiện dự án cho một số tuyến được chọn...

Đánh giá về hệ thống đường sắt Bắc-Nam hiện tại, ông Iwata Shizuo, Trưởng đoàn nghiên cứu JICA (Nhật Bản), hệ thống đường sắt Bắc-Nam cũ có cơ sở hạ tầng lạc hậu, hướng tuyến không phù hợp, thời gian chạy tàu nhanh nhất cũng mất hơn 30 tiếng, nên thị phần vận tải cả về hành khách và hàng hóa đang mất dần.

“Có cần xây dựng tuyến mới không cần phải thông qua hệ thống khảo sát, nghiên cứu hệ thống đường sắt hiện có và đường sắt cao tốc. Chuyển đổi đường sắt hiện tại sang đường sắt cao tốc là không nên. Tuy nhiên, cần xem xét tất cả phương án để cải tạo tuyến này như thế nào cho phù hợp”, ông Iwata Shizuo đóng góp ý kiến.

Lý giải cho vấn đề nay, ông Iwata Shizuo cũng đưa ra các phương án cải tạo hệ thống đường sắt hiện có, thông qua việc phát huy năng lực vận tải nhờ đường đôi, nâng mức độ tàu chạy, để rút ngắn thời gian đạt hiệu quả khai thác cao.

“Tuy nhiên, khi nâng cấp đường đơn lên đường đôi chi phí đội lên rất lớn (cao gấp từ 9-15 lần), nên JICA đề xuất xây dựng dự án cận cao tốc theo từng đoạn tuyến, đặc biệt ưu tiên những đoạn tuyến có lượng hành khách đông như: Hà Nội-Vinh, TP.HCM -Nha Trang qua 5 lần khảo sát thực địa và nghiên cứu”, ông Iwata Shizuo cho biết.

Theo ông Đỗ Văn Hạt, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần đầu tư và xây dựng giao thông vận tải, hai tuyến Hà Nội - Vinh, TP.HCM - Nha Trang hiện nay đã khai thác hết năng lực, nên cần thiết phải xây dựng thêm nhánh thứ 2 bằng đường đôi cho đoạn này. Tuy nhiên, tuyến cũ sẽ vẫn quan trọng vì nó chia sẻ vận chuyển hàng hóa và hành khách cự ly ngắn, tiếp nối các dịch vụ trong, sau khi xây dựng các đoạn tuyến cao tốc.

“Riêng đoạn Vinh-Nha Trang vẫn không thể nâng cấp được, bởi vướng vào các dự án phải vài năm nữa mới hoàn thành, nên không thể vì lý do gì vừa xây xong lại nâng cấp lên 120km/giờ.

Tuyến này trong vòng 10-15 năm nữa vẫn phải chấp nhận chạy với tốc độ cao nhất 100km/giờ nên ít nhiều ảnh hưởng đến kế hoạch, hướng tuyến cao tốc Bắc-Nam”, ông Hạt khẳng định.

Cần thời gian nghiên cứu thêm

Ông Nguyễn Đạt Tường, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam cho rằng, nghiên cứu của JICA chưa đưa ra số liệu cụ thể đánh giá cơ sở hạ tầng đường sắt Bắc-Nam.

Ông Tường dẫn chứng, thống kế của JICA cả nước có 1.047 đường ngang, nhưng chưa tính đến đường ngang dân sinh, đường gom chưa được tổng hợp đầy đủ. Số lượng tàu chạy là đôi hay đơn trên trục trong một ngày/đêm cũng chưa rõ ràng.

Vấn đề đầu tư đường sắt cao tốc, hay nâng cấp đường sắt cũ cũng cần tiếp tục nghiên cứu. Ảnh minh họa Internet.

Ngoài ra, qua bản nghiên cứu báo cáo dự án, ông Tường cũng bày tỏ khoản chi phí nâng cấp cải toạn tuyến đường sắt cũ theo dự kiến của JICA chỉ 1,5-1,8 tỷ USD là không đủ.

“Theo ước tính sơ bộ cho việc nâng cấp nền đường ray tàu và vi phạm hành lang an toàn giao thông đường sắt thì chi phí đã đội lên rất nhiều lần. Trong báo cáo JICA có tính đến việc đó không? Việc mở rộng đường đôi cho cao tốc càng phải tính toán chi tiết”, ông Tường đặt vấn đề.

Đánh giá cao những đóng góp về giao thông của Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, nhưng Tiến sĩ Khuất Việt Hùng, Viện trưởng Viện Quy hoạch và Quản lý Giao thông Vận tải (Đại học Giao thông Vận tải Hà Nội) đặt nghi vấn: “Đường sắt cao tốc ở Nhật chưa chắc dài đến 1.500km. Vậy công nghệ nào mà Nhật đề xuất cao tốc này? Liệu khi hoàn thành, Việt Nam có làm chủ và đảm nhận được đồng thời có thể nhân rộng ra các tuyến tiếp theo?”

“Nếu tuyến nào cũng nhờ Nhật Bản sang nghiên cứu, đầu tư mua sắm triển khai công nghệ thì sẽ không tốt”, TS. Hùng bày tỏ quan điểm.

Ông Chu Mạnh Hùng, Vụ trưởng Vụ Môi trường (Bộ Giao thông Vận tải), đường sắc Bắc-Nam đã có trên 100 năm, việc nâng cấp và xây dựng cần tính đến khoảng cách giữa các nhà ga cho phù hợp, đánh giá phạm vi tác động môi trường xã hội trên toàn tuyến và từng tuyến như tiếng ồn, không khí, tái định cư, quy hoạch đô thị....

Trong khi đó, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Ngô Thịnh Đức khẳng định, việc đánh giá, khảo sát về dự án đường sắt cũ và đường sắt cao tốc Bắc-Nam là cần thiết, bởi đây là một trong những dự án rất lớn của ngành giao thông cũng như của đất nước.

Thứ trưởng Đức chỉ đạo: “Cần phải đưa ra tổng thể bối cảnh dự án, chậm nhất vào cuối tháng 12/2012 để so sánh chi tiết, kỹ thuật đường sắt hiện có với đường sắt mới. Đường sắt có thể thêm một hoặc hai đường ray khổ 1.435mm, mọi phương án được lật đi lật lại, không thể nói làm luôn được, mà cần có sự nghiên cứu thấu đáo từ các địa phương nơi có đường sắt đi qua”.