"Tôi chẳng biết lấy gì mà ăn": Nhiều tài xế Grab, ShopeeFood lo sợ bị đuổi việc vì một lý do cay đắng

Quà già để làm tài xế Grab

Khi Rasamany Vettivelu mở ứng dụng Grab Driver vào sinh nhật lần thứ 75 hồi ba năm trước, bà đã không nhận được lời chúc nào. Thay vào đó, siêu ứng dụng thông báo sẽ chấm dứt hợp đồng với lý do nữ tài xế đã "quá già" để làm việc.

Trên thực tế, Vettivelu đã quá tuổi trong nhiều năm. Giới hạn độ tuổi của tài xế Grab tại Malaysia là 69; Vettivelu tham gia khi bà đã 70 tuổi.

"Tôi khá thất vọng vì không được Grab trọng dụng trong khi bản thân làm việc hiệu quả," Vettivelu, sống ở Kuala Lumpur, nói với Rest of World.

Câu chuyện của Vettivelu đã gây chú ý ở Malaysia, nơi bà được biết đến với biệt danh "Bà dì Grab". Wee Ka Siong, cựu bộ trưởng giao thông vận tải Malaysia, đã đích thân gọi điện cho Vettivelu để đảm bảo rằng ông sẽ xem xét vấn đề.

Sau đó, ông tuyên bố chính phủ không có giới hạn độ tuổi tối đa đối với tài xế công nghệ và các nền tảng cần linh hoạt hơn.

Ở Đông Nam Á, nơi dân số đang già đi nhanh chóng, công việc tự do nổi lên như một cơ hội hiếm có cho những người lao động đã nghỉ hưu muốn kiếm sống hoặc đơn giản là có việc để làm.

Trong khi các công ty lớn như Grab, GoTo và Sea đưa ra các mục tiêu về sự đa dạng và hòa nhập, nền tảng gọi xe của họ lại loại trừ nhóm nhân khẩu học rất cụ thể: những người lao động lớn tuổi.

Tất cả các ứng dụng này đều đặt giới hạn độ tuổi cho nhân viên, từ 55 đến 70 tuổi. Giới hạn độ tuổi dường như không liên quan đến quy định pháp luật và khác nhau giữa các quốc gia và nền tảng.

Do thiếu thông tin về cách thực thi các chính sách, những người lao động trên giới hạn độ tuổi của ứng dụng sẽ rơi vào vùng xám và lo lắng việc có thể bị chấm dứt hợp đồng bất cứ lúc nào.

Ông Minh, 63 tuổi, không gặp khó khăn gì khi đăng ký ShopeeFood tại Thành phố Hồ Chí Minh bốn năm trước, mặc dù nền tảng có giới hạn độ tuổi là 55.

Vì phải chu cấp cho vợ và một đứa cháu, ông hiện lo lắng về việc bị loại khỏi nền tảng. Với số lượng đơn đặt hàng giảm do kinh tế suy thoái và số lượng tài xế tham gia ngày càng tăng, ông Minh gần đây cố gắng gia tăng thu nhập bằng cách trở thành tài xế cho Grab. Tuy nhiên, do giới hạn độ tuổi của nền tảng nên ông đã không được duyệt.

"Nếu ShopeeFood sa thải vì tuổi tác, tôi cũng phải chấp nhận. Tôi còn biết làm thế nào được nữa?" ông Minh nói với Rest of World, yêu cầu giấu tên thật.

"Tôi có thể cố gắng cầu xin họ với lý do mình đã làm lâu năm, sức khỏe còn tốt, và không vi phạm nội quy". Nhưng sau cùng, quyết định vẫn ở công ty. "Nếu họ giữ lại thì tốt. Còn không thì đành vậy. Tôi sẽ chẳng biết lấy gì mà ăn vì không biết làm công việc nào khác".

Một số tài xế lớn tuổi nói rằng quy định chung dựa trên độ tuổi là không công bằng. Vettivelu, tài xế năm sao, cho biết: "Họ không dùng não để xem xét tài xế làm như nào. Họ nên xem xét tình trạng sức khỏe của người đó và cách lái xe, cũng như mức độ cẩn thận khi chở khách".

Những tài xế khác lại thoải mái với giới hạn độ tuổi. "70 là quá già - ai có thể lái xe đến 70?" Trần Thành, 64 tuổi, tài xế Gojek ở TP.HCM, cười nói.

Tại Việt Nam, giới hạn độ tuổi của người lái xe máy Grab là 60 tuổi đối với nam và 55 tuổi đối với nữ; tài xế ô tô bị giới hạn ở mức 65 tuổi đối với nam và 60 đối với nữ.

ShopeeFood chỉ tiếp nhận nhân viên ở độ tuổi tối đa 55. Nền tảng gọi xe và giao hàng Be không có giới hạn độ tuổi và giới hạn của Gojek là 70.

Grab từ chối bình luận về các trường hợp riêng lẻ nhưng xác nhận không tiếp nhận các tài xế mới lớn hơn giới hạn độ tuổi quy định. "Đối với những đối tác tài xế hiện tại đã đạt đến giới hạn độ tuổi, Grab sẽ chăm sóc họ như một phần trong danh sách các đối tác tài xế cấp cao, thường xuyên kiểm tra sức khỏe và hiệu suất của họ".

Người phát ngôn của Gojek Việt Nam nói với Rest of World: "Gojek đặt ra giới hạn độ tuổi cho các đối tác tài xế nhằm tối đa hóa các tiêu chuẩn an toàn. Giới hạn này giúp những người trong độ tuổi nghỉ hưu vẫn còn sức khỏe tốt có nhiều cơ hội kiếm thêm thu nhập".

ShopeeFood và Be đã không lên tiếng bình luận.

Nơi không giới hạn độ tuổi

Không giống như ở Việt Nam và Malaysia, Grab không giới hạn độ tuổi đối với tài xế xe máy ở Thái Lan, quốc gia có tốc độ già hóa nhanh thứ hai trong ASEAN, chỉ sau Singapore.

Đã có hơn 3.700 tài xế Grab trên 60 tuổi ở Thái Lan vào năm 2022 khi công ty triển khai "Grab Wai Kao" ("Grab cho người già") phối hợp với Cơ quan Xúc tiến Kinh tế Kỹ thuật số (Depa), một tổ chức chính phủ được giao nhiệm vụ thúc đẩy sử dụng công nghệ số.

Những người lao động lớn tuổi "có năng lực cao với nhiều kinh nghiệm, sự cẩn thận và thận trọng. Tuổi tác không thành vấn đề với họ", Worachat Luxkanalode, giám đốc điều hành của Grab Thái Lan, cho biết trong thông cáo báo chí ra mắt Grab Wai Kao.

Trong khi đó, tại Singapore, chính phủ quy định tài xế taxi phải ít nhất 30 tuổi, nghĩa là nghề này chủ yếu là nam giới trung niên trở lên.

Renyi Hong, nhà nghiên cứu tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết quy định bị ảnh hưởng bởi nhận thức của người dân địa phương rằng những người trẻ tuổi nên theo đuổi những nghề nghiệp có lợi nhuận cao hơn và những hạn chế như vậy sẽ làm giảm tỷ lệ tai nạn giao thông.

Những tài xế lớn tuổi cho biết các nền tảng gọi xe không chỉ là một cách để kiếm tiền mà còn mang đến cho họ cơ hội duy trì tương tác xã hội. Đối với nữ tài xế Vettivelu ở Malaysia, lái xe không chỉ là công việc mà còn là cách để duy trì hoạt động và cảm thấy bớt cô đơn.

"Chính việc được lái xe, được gặp gỡ và trò chuyện với mọi người" đã thu hút bà đăng ký với Grab. "Bạn biết đấy, nếu ở nhà, bạn sẽ chẳng nói chuyện với ai mà chỉ ngồi trước chiếc TV 24 inch và lãng phí thời gian".