Vì sao khó nâng mức đóng BHXH tiệm cận thu nhập thực tế?

Tại một hội thảo về vấn đề tiền lương, thu nhập và các khuyến nghị về thương lương tiền lương năm 2025 do Tổng LĐLĐ Việt Nam tổ chức mới đây, nhiều ý kiến cho rằng ở một số ngành nghề thâm dụng lao động, mức đóng BHXH hiện nay chưa tương xứng thu nhập thực tế của người lao động.

Điều này xuất phát từ việc cơ cấu tiền lương của người lao động chỉ có 70% là lương cơ bản, thậm chí thấp hơn, các khoản còn lại là phúc lợi, tiền thưởng, làm thêm giờ. Trong khi đó, đa số chủ doanh nghiệp chỉ đóng BHXH cho người lao động dựa trên mức lương cơ bản, hoặc tệ hơn là chỉ đóng theo mức lương tối thiểu vùng. 

Điều này dẫn đến mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH chỉ bằng 1/2 so với thu nhập thực tế, kéo theo hàng loạt vấn đề là chính sách lương hưu, thai sản thấp,…

Tuy nhiên, việc cải thiện mức đóng BHXH hiện nay còn nhiều trở ngại đến từ cả hai phía doanh nghiệp và người lao động. Ông Đặng Tấn Đạt, đại diện LĐLĐ tỉnh Bình Dương cho rằng, trước đây, nhiều doanh nghiệp vẫn áp dụng 2 lần điều chỉnh lương gồm điều chỉnh lương tối thiểu vùng theo lộ trình của Chính phủ và tăng lương định kỳ nhưng hiện nay, nhiều doanh nghiệp chỉ còn điều chỉnh lương tối thiểu vùng khiến lương cơ bản và thu nhập thực tế của tăng rất chậm. Điều đó cũng ảnh hưởng đến mức đóng BHXH và chế độ hưu trí của NLĐ về sau.

Còn ông Nguyễn Phước Đại, Công ty TNHH Juki Việt Nam (quận 7) cho rằng thực tế, còn nhiều doanh nghiệp sử dụng 2-3 bảng lương, trong đó bảng lương dùng đóng BHXH là thấp nhất. Vì vậy, muốn nâng mức đóng BHXH tiệm cận thu nhập thực tế thì trước hết phải quản lý bảng lương của doanh nghiệp.

Trong khi đó, nhiều chủ doanh nghiệp cho rằng tăng mức đóng BHXH lên 70% thu nhập thực tế hoặc gần thu nhập thực tế là một gánh nặng lớn với doanh nghiệp, nhất là thời gian qua, doanh nghiệp chịu nhiều sức ép do dịch bệnh và ảnh hưởng suy thoái kinh tế. Về phía người lao động, họ cũng không muốn đóng cao khiến thu nhập thực tế giảm đi.

Một ví dụ cụ thể là mới đây, chủ một doanh nghiệp dịch vụ bảo vệ trên địa bàn quận Phú Nhuận, TP HCM đã bày tỏ băn khoăn về việc một số lao động lớn tuổi đến ứng tuyển công việc bảo vệ song họ mong muốn công ty không ký hợp đồng lao động và tham gia BHXH mà trả khoản tiền đóng BHXH vào lương hàng tháng cho họ. 

Do đó, là thỏa thuận trái pháp luật nên doanh nghiệp này không đồng ý và hai bên đã thỏa thuận sẽ tham gia BHXH với mức đóng tối thiểu. Cho thấy việc đóng BHXH tương ứng mức lương tối thiểu vùng ở nhiều nơi có sự đồng thuận của NLĐ. Điều này xuất phát từ suy nghĩ của NLĐ là số tiền thực nhận hàng tháng cao mới là chắc ăn mà chưa quan tâm đến tương lai sau này.