Đến lúc bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu!

Hai doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực xăng dầu là Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) và Tổng Công ty Dầu Việt Nam (PVOil) cho rằng việc duy trì quỹ bình ổn giá (BOG) xăng dầu hiện nay đang có nhiều bất cập, không nên tiếp tục duy trì quỹ này mà để thị trường tự vận hành.

Thị trường ổn định

Tại hội thảo lấy ý kiến xây dựng nghị định mới về kinh doanh xăng dầu mới đây, theo ông Trần Ngọc Năm, Phó Tổng Giám đốc Petrolimex, cơ quan quản lý nên mạnh dạn bỏ quỹ BOG xăng dầu vì thời gian qua quỹ không trích, chi nhiều kỳ nhưng thị trường vẫn ổn định.

Trong khi đó, quản lý quỹ, doanh nghiệp (DN) đầu mối rất vất vả trong kiểm kê sản lượng xuất bán, bảo đảm minh bạch trích/chi quỹ, số liệu thống kê khi bị thanh tra, kiểm tra. "Trường hợp vì bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô mà tiếp tục duy trì quỹ, chúng tôi kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước trực tiếp quản lý quỹ được hình thành từ các DN đầu mối kinh doanh xăng dầu để khỏi sử dụng sai mục đích như vụ của Xuyên Việt Oil, Hải Hà… vừa qua" - ông Năm nói.

Đồng quan điểm, ông Cao Hoài Dương, Chủ tịch HĐQT PVOil, cũng đề xuất bỏ quỹ BOG xăng dầu. Hiện nay, giá thị trường xăng dầu lên xuống khó lường nhưng mỗi kỳ điều hành giá, DN cứ phải hồi hộp đoán xem kỳ này quỹ sử dụng thế nào, trích ra sao… Bên cạnh đó, quỹ bình ổn là nguồn lực của người dân đóng góp vào thì bản chất không phải là bình ổn. Theo ông Dương, nhà nước xây dựng quỹ với thiện chí hỗ trợ người dân nhưng hiện nay thiện chí đó người dân không cảm nhận được, người dân phản đối kịch liệt thì duy trì quỹ để làm gì? "Do vậy, tôi kiến nghị nếu được thì bỏ quỹ bình ổn. Nếu vì nhiều lý do mà chưa thể bỏ thì chỉ khi nào giá lên mức quá cao mới sử dụng quỹ. Như thế để chúng tôi bớt hồi hộp, không phải đoán định điều hành của nhà nước" - ông Dương nhấn mạnh.

Quỹ BOG xăng dầu là quỹ ngoài ngân sách, được hình thành từ tiền trích trên mỗi lít xăng dầu khi mua của người dân. Bỏ quỹ BOG xăng dầu không phải là đề xuất mới. Trước đó, không ít ý kiến của các chuyên gia đã đề xuất bỏ quỹ này sau khi Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt bất cập, sai phạm trong công tác quản lý, sử dụng của các DN đầu mối xăng dầu, trong đó có tình trạng DN đầu mối chiếm dụng quỹ.

PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả - Bộ Tài chính, cho biết câu chuyện bỏ hay giữ quỹ BOG xăng dầu đã được bàn luận nhiều năm gần đây. Đối với mặt hàng quan trọng như xăng dầu, quỹ BOG là một trong những công cụ điều tiết giá trong nước. Thực tế, thời gian qua cho thấy khi giá xăng dầu thế giới biến động thì quỹ đã góp phần giảm tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu, giảm biên độ biến động giá. Tuy nhiên, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận việc quản lý, sử dụng quỹ thời gian qua bộc lộ một số bất cập, cần điều chỉnh cơ chế trích lập để khắc phục.

Quy định chi tiết việc trích lập

Nhấn mạnh quỹ BOG xăng dầu có ý nghĩa ở một số thời điểm khi giá xăng dầu thế giới biến động mạnh, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) nhắc lại vào tháng 6-2022 khi giá xăng lập kỷ lục lên mức 32.000 đồng/lít. Việc chi sử dụng quỹ ở các kỳ điều hành giá thời điểm biến động mạnh như vậy có ý nghĩa nhất định. Đặc biệt, theo ông Thịnh, xăng dầu là mặt hàng quan trọng, việc duy trì quỹ BOG sẽ giảm thiểu các tác động tiêu cực đến sản xuất - kinh doanh, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Ông Thịnh cũng kiến nghị cần quản lý quỹ chặt chẽ hơn để khắc phục các bất cập như thời gian vừa qua, đồng thời quản lý việc trích lập, chi quỹ công khai, minh bạch hơn.

Theo số liệu được Bộ Tài chính công bố lần gần nhất, số dư quỹ BOG xăng dầu hiện gần 6.700 tỉ đồng. Trong các kỳ điều hành từ đầu năm 2024 đến nay, liên bộ Tài chính - Công Thương không chi sử dụng quỹ, một số kỳ có thực hiện trích lập quỹ đối với một số mặt hàng dầu. Quỹ BOG xăng dầu đang được trích lập và sử dụng theo hướng dẫn tại Thông tư 103/2021. Theo đó, quỹ này chỉ được sử dụng khi chênh lệch giữa giá cơ sở kỳ công bố với giá cơ sở kỳ trước liền kề kỳ điều hành tăng từ 7% trở lên. Khi giá giảm hơn 5%, quỹ được trích thêm, ngoài 300 đồng/lít như quy định. Nhiều ý kiến cho rằng việc thực hiện trích lập, chi quỹ có bất cập, nhiều thời điểm chưa linh loạt, chưa bảo đảm mục tiêu BOG của quỹ, dù tuân thủ đúng Thông tư 103.

Vấn đề thiếu quy định cụ thể trường hợp trích lập, chi sử dụng quỹ BOG xăng dầu đã được Bộ Công Thương nhìn nhận và đề xuất sửa đổi trong quá trình xây dựng nghị định thay thế Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu và các nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 83. Theo đó, Bộ Công Thương đề xuất trường hợp giá xăng dầu thế giới tăng ở mức nhất định, chẳng hạn trên 120 USD/thùng và duy trì 15 ngày liên tục, liên bộ Công Thương - Tài chính sẽ báo cáo Chính phủ quyết định trích lập, chi sử dụng quỹ. Theo Bộ Công Thương, cơ chế mới giúp việc trích lập, chi sử dụng quỹ BOG xăng dầu thường xuyên, liên tục, phù hợp với quy định tại Luật Giá.

Theo đại diện Bộ Tài chính, quỹ BOG xăng dầu đã được quy định trong Luật Giá (sửa đổi), là một trong các biện pháp BOG. Tuy nhiên, từ những bất cập trong thời gian qua, cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế quản lý quỹ, để bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của nhà nước và nhân dân. Đại diện Bộ Tài chính cũng nhấn mạnh theo quy định hiện hành về quỹ BOG xăng dầu, DN đầu mối chịu trách nhiệm toàn diện trong việc quản lý, bảo toàn số dư quỹ. Bộ Tài chính, Bộ Công Thương có nhiệm vụ kiểm tra, giám sát. Để tăng cường quản lý, khắc phục những tồn tại liên quan đến quỹ BOG xăng dầu, Bộ Tài chính cho biết trường hợp DN đầu mối bị xử phạt nhưng tái phạm nhiều lần về trích lập, chi sử dụng, kết chuyển hoặc không thực hiện kết chuyển quỹ sẽ bị xem xét tạm ngừng kinh doanh hoặc rút giấy phép.