Đột nhập Shein - Gã khổng lồ thời trang nhanh: Nhân công làm việc 75 giờ/tuần, ăn trưa 20 phút, kiếm được chưa tới 10.000 đồng/sản phẩm

Những đại công xưởng "không bao giờ tắt đèn"

Tại Quảng Châu, thành phố sầm uất miền Nam Trung Quốc, có những "đại công xưởng" sáng đèn thâu đêm suốt sáng. Được mệnh danh là "ngôi làng Shein" - đây chính là nơi ra đời của sản phẩm đang cung ứng cho "gã khổng lồ" thời trang nhanh lớn nhất thế giới. Từ những công xưởng này, các sản phẩm thời trang sẽ được phân phối tới thị trường của hơn 150 quốc gia.

Là một trong những trung tâm công nghiệp lớn nhất Trung Quốc, Quảng Châu thu hút nguồn lao động đổ về từ khắp nơi trên đại lục. Họ chấp nhận làm việc tới 75h/tuần và chỉ nghỉ 1 ngày mỗi tháng. Điều này vượt xa quy định của Luật lao động Trung Quốc, nhưng lại là câu chuyện rất bình thường ở đây.

Để khám phá bí mật của "đại công xưởng", nhóm phóng viên BBC đã mở cuộc điều tra trên 10 nhà máy, phỏng vấn 4 chủ cơ sở và khoảng 20 công nhân tại đây. Khi được hỏi về thời gian lao động, một nhân công đã trả lời: "Nếu 1 tháng có 31 ngày, tôi sẽ làm đủ 31 ngày".

Những cuộc điều tra như thế này đã một lần nữa khơi dậy làn sóng dư luận về Shein - một công ty thời trang Trung Quốc non trẻ - nhưng đã nhanh chóng vươn mình thành "gã khổng lồ" toàn cầu. Sự tăng trưởng thần tốc của Shein cũng kéo theo nhiều tranh cãi về điều kiện làm việc của công nhân và những cáo buộc liên quan tới bóc lột lao động. Năm ngoái, công ty này đã bị phát hiện có sử dụng lao động trẻ em tại một số nhà máy ở Trung Quốc.

Trước những cáo buộc này, đại diện phía Shein đã gửi thông cáo cho BBC khẳng định: "Shein cam kết đảm bảo tất cả công nhân trong chuỗi cung ứng được đối xử công bằng và tôn trọng"; đồng thời công ty này cho biết đang đầu tư hàng chục triệu USD nhằm tăng cường quản lý và tuân thủ quy định.

Công ty bổ sung: "Chúng tôi luôn hướng đến các tiêu chuẩn cao nhất về lương thưởng và yêu cầu tất cả các đối tác trong chuỗi cung ứng phải tuân thủ quy tắc ứng xử. Ngoài ra, Shein hợp tác với các đơn vị kiểm toán để giám sát việc tuân thủ".

Bí mật của sự tăng trưởng "thần tốc"

Chỉ trong vòng 5 năm, từ một hãng thời trang không tên tuổi, Shein đã nhanh chóng vươn mình thành "gã khổng lồ" toàn cầu với doanh thu tăng trưởng vượt bậc, qua mặt cả các "ông lớn" tên tuổi như như H&M, Zara và Primark tại Anh.

Thành công này có được nhờ 2 yếu tố chính: số lượng hàng hoá khổng lồ với hàng trăm nghìn sản phẩm được rao bán trực tuyến, đủ kiểu dáng, mẫu mã và giá thành cực rẻ, trung bình chỉ khoảng 150.000đ/sản phẩm. Nguồn gốc của "sức mạnh" này chính là nhờ vào những "ngôi làng Shein", nơi có khoảng 5.000 nhà máy, hầu hết đều là nhà cung cấp của hãng.

Các nhà xưởng ở đây hầu hết được cải tạo lại từ các toà nhà cũ, chứa đầy máy may cùng những cuộn vải không lồ. Chu trình xuất nhập hàng diễn ra liên tục không ngừng nghỉ. Càng về cuối ngày, các kệ hàng càng được lấp đầy bởi các sản phẩm đã hoàn thiện. Theo dữ liệu từ công ty tư vấn logistics ShipMatrix, trung bình Shein vận chuyển khoảng một triệu đơn hàng mỗi ngày.

Shein sử dụng thuật toán để quyết định đơn hàng. Nếu người mua liên tục nhấp vào một mẫu váy nào đó hoặc dành nhiều thời gian xem một chiếc áo len, công ty sẽ nhanh chóng yêu cầu các nhà máy sản xuất thêm mặt hàng đó - và phải làm thật nhanh. Đối với công nhân tại Quảng Châu, điều này tạo ra không ít áp lực.

"Shein có ưu điểm và nhược điểm. Ưu điểm là đơn hàng về lâu dài sẽ nhiều, nhưng nhược điểm là lợi nhuận rất thấp và không thể điều chỉnh theo ý mình", một chủ nhà máy chia sẻ. Với quy mô và sức ảnh hưởng lớn, Shein thường đưa ra những yêu cầu khắt khe trong quá trình đàm phán. Vì vậy, các chủ nhà máy buộc phải cắt giảm chi phí ở những khâu khác, thường dẫn đến việc giảm lương cho công nhân.

"Trước khi hợp tác với Shein, chúng tôi tự sản xuất và bán quần áo. Khi đó, chúng tôi có thể ước tính chi phí, tự định giá và tính lợi nhuận. Còn bây giờ, Shein quyết định giá bán, và chúng tôi phải tìm cách giảm chi phí để có lời", một chủ nhà máy sở hữu 3 xưởng sản xuất cho biết.

Tuy nhiên, khi đơn hàng tăng vọt, đó là cơ hội lớn cho các nhà máy. Nếu đơn hàng tăng mạnh, các nhà máy sẽ buộc phải đẩy nhanh sản xuất và thuê thêm lao động thời vụ. Bởi vậy, Quảng Châu cũng là "miền đất hứa" dành cho lao động nhập cư từ các vùng nông thôn khác.

Một lao động đến từ Giang Tây cho biết: "Chúng tôi kiếm chẳng được bao nhiêu, trong khi chi phí sinh hoạt ngày càng đắt đỏ. Chúng tôi được trả công theo sản phẩm. Mức công phụ thuộc vào độ phức tạp của sản phẩm. Với thứ đơn giản như áo thun, mỗi chiếc được trả 1-2 tệ (khoảng 3,5-7 nghìn đồng), và tôi có thể làm được khoảng chục cái trong mỗi giờ". Người lao động này hi vọng có thể kiếm thêm nhiều tiền để gửi về cho hai con đang sống cùng ông bà ở quê.

Làm việc cật lực, thù lao bèo bọt

Theo điều tra của BBC, thời gian làm việc tiêu chuẩn trong những công xưởng này thường kéo dài từ 8h sáng tới hơn 10h đêm. Kết quả phỏng vấn 13 công nhân dệt may làm việc tại các nhà máy sản xuất quần áo cho Shein do tổ chức phi lợi nhuận Public Eye (Thụy Sĩ) thực hiện cũng khẳng định điều này là sự thật.

Tuy nhiên, 10h tối chưa phải giờ tan ca phổ biến, nhiều công nhân còn làm việc hơn mức này. Tiền lương cơ bản không tính giờ làm thêm là 2.400 tệ (khoảng 8,3 triệu đồng) - thấp hơn nhiều so với mức 6.512 tệ (khoảng 22,5 triệu đồng) mà liên minh Asia Floor Wage Alliance cho rằng cần có để đảm bảo mức sống tối thiểu. Tuy nhiên, những công nhân BBC phỏng vấn cho biết họ có thể kiếm được từ 4.000 đến 10.000 tệ (khoảng 13,8 - 34,6 triệu đồng) mỗi tháng nhờ làm thêm giờ.

"Thời gian làm việc dài như vậy không phải hiếm gặp, nhưng rõ ràng là trái luật và vi phạm quyền con người cơ bản. Đây là một hình thức bóc lột nghiêm trọng và cần được công khai", chuyên gia David Hachfield từ tổ chức Public Eye cho biết.

Theo luật lao động Trung Quốc, tuần làm việc bình thường không được vượt quá 44 giờ, và người sử dụng lao động phải bảo đảm cho công nhân được nghỉ ít nhất 1 ngày mỗi tuần. Nếu muốn kéo dài thời gian làm việc, doanh nghiệp chỉ được phép làm vậy vì lý do đặc biệt. Tuy nhiên, theo thực tế, công nhân ở đây chỉ nghỉ duy nhất 1 ngày vào mỗi tháng.

Cuộc sống của các nhân công hầu như không thể tách rời công việc. Họ chỉ dừng lại vài phút để ăn cơm. "Tôi đã làm ở các nhà máy như thế này hơn 40 năm rồi", một nữ công nhân nói trong lúc ăn vội bữa trưa chỉ trong 20 phút. Với bà, đây chỉ là một ngày làm việc bình thường như bao ngày khác.

Theo ghi nhận của BBC, không gian làm việc tại các nhà máy khá thông thoáng và không quá chật chội. Ánh sáng đầy đủ và quạt công nghiệp lớn được lắp đặt để giữ cho công nhân luôn mát mẻ. Trên các bức tường treo nhiều áp phích lớn với nội dung kêu gọi công nhân báo cáo nếu phát hiện lao động chưa đủ tuổi - dường như đây là phản ứng của công ty sau khi có 2 trường hợp lao động trẻ em bị phát hiện trong chuỗi cung ứng vào năm ngoái.

Dù công việc tại Shein kéo dài và vất vả, nhưng với một số công nhân, đây vẫn là một sự may mắn vì giúp họ có thu nhập ổn định. Nhiều người làm việc đến tận nửa đêm để kiếm thêm tiền, bởi ở nhiều nơi trên thế giới, luôn có khách hàng đang tìm kiếm những món đồ giá rẻ từ Shein.

Theo BBC, Dailymail