Giới siêu giàu thích phiêu lưu mạo hiểm, ai trả chi phí cứu hộ khi xảy sự cố?

Trước máy bay của triệu phú Steve Fossett bị mất tích trên dãy Nevada vào năm 2007, nhà thám hiểm hào hoa này đã là đối tượng của hai chiến dịch cứu hộ khẩn cấp cách nhau hàng ngàn dặm.

Và điều đó đặt ra một câu hỏi hóc búa: Sau khi cuộc tìm kiếm những người giàu có ưa mạo hiểm kết thúc, ai sẽ thanh toán hóa đơn?

Theo hãng tin AP, trong những ngày gần đây, một chiến dịch quy mô nhằm tìm kiếm chiếc tàu lặn Titan bị mất tích khi lặn xuống đáy Đại Tây Dương để khám phá xác tàu Titanic đã thu hút sự chú ý quay trở lại câu hỏi hóc búa đó.

“Năm người vừa mất mạng và trước khi nói về bảo hiểm, tất cả các nỗ lực cứu hộ và chi phí thì có vẻ khá vô tâm, nhưng vấn đề là, cuối cùng vẫn là những chi phí phải trả", chuyên gia Arun Upneja, tại Trường Quản trị Khách sạn của Đại học Boston, một nhà nghiên cứu về du lịch, cho biết. “Có nhiều người sẽ nói, ‘Tại sao xã hội phải chi tiền cho nỗ lực giải cứu nếu những người này đủ giàu để có thể tham gia vào các hoạt động rủi ro đó?’”, ông Upneja nói.

Câu hỏi đó đang thu hút sự chú ý khi những du khách rất giàu có tìm kiếm những cuộc phiêu lưu kỳ lạ tốn kém để chinh phục các đỉnh núi, dong thuyền qua các đại dương hay bay vào không gian.

Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ (USCG) đã từ chối cung cấp ước tính chi phí cho những nỗ lực xác định vị trí của tàu lặn Titan trước khi các cơ quan chức năng của Mỹ khẳng định tàu đã phát nổ không xa xác Titanic. Năm người thiệt mạng bao gồm một doanh nhân tỷ phú người Anh và hai cha con trong một gia đình nổi tiếng nhất Pakistan. Nhà điều hành tàu lặn đã tính phí hành khách 250.000 USD mỗi người để tham gia chuyến đi.

USCG cho biết: “Chúng tôi không thể quy giá trị tiền tệ cho các trường hợp tìm kiếm và cứu nạn, vì Cảnh sát biển không liên kết chi phí với việc cứu một mạng sống”.

Stephen Koerting, một luật sư Mỹ tại Maine, chuyên về luật hàng hải, cho biết mặc dù chi phí của Cảnh sát biển Mỹ cho nhiệm vụ tìm kiếm đó có thể lên tới hàng triệu USD, nhưng luật liên bang thường cấm thu tiền bồi hoàn liên quan đến bất kỳ dịch vụ tìm kiếm hoặc cứu nạn nào.

Tuy vậy, điều đó không giải quyết được vấn đề lớn hơn về việc liệu các du khách hay công ty giàu có có phải chịu trách nhiệm trước công chúng và chính phủ về việc họ đánh liều với rủi ro như vậy hay không.

“Đây là một trong những câu hỏi khó nhất để tìm ra câu trả lời", Pete Sepp, chủ tịch Hiệp hội Người nộp thuế Quốc gia (Mỹ), cho biết, lưu ý đến việc xem xét kỹ lưỡng các cuộc giải cứu do chính phủ tài trợ kể từ khi tỷ phú người Anh Richard Branson mở dịch vụ khinh khí cầu vào những năm 1990 .

Nhu cầu về những nguồn lực cứu hộ được chú ý vào năm 1998 khi nỗ lực bay vòng quanh thế giới bằng khinh khí cầu của triệu phú Steve Fossett kết thúc với việc ông lao xuống đại dương cách Australia 800km. Lực lượng Không quân Hoàng gia Australia đã điều động máy bay vận tải Hercules C-130 để tìm kiếm nạn nhân. Một chiếc máy bay quân sự của Pháp đã thả bè cứu sinh cỡ 15 người xuống cho Fossett trước khi ông được một du thuyền đi ngang qua đón lên.

Các nhà chỉ trích đề nghị Fossett thanh toán hóa đơn cứu hộ, nhưng ông từ chối.

Chưa dừng lại, cuối năm đó, Lực lượng bảo vệ bờ biển Mỹ đã chi hơn 130.000 USD để giải cứu Fossett và Branson sau khi khinh khí cầu của họ rơi xuống biển ngoài khơi Hawaii. Branson cho biết ông sẽ trả tiền nếu Cảnh sát biển yêu cầu, nhưng cơ quan này không yêu cầu.

9 năm sau, sau khi máy bay của Fossett biến mất trên bầu trời Nevada, Lực lượng Vệ binh Quốc gia của bang đã tiến hành một cuộc tìm kiếm kéo dài hàng tháng, tìm thấy những đống đổ nát của một số vụ tai nạn từ hàng chục năm trước mà không thấy tung tích vị triệu phú đâu.

Bang Nevada cho biết chiến dịch trên đã tiêu tốn của người nộp thuế 685.998 USD, trong đó có 200.000 USD từ một nguồn đóng góp tư nhân. Nhưng khi chính quyền của Thống đốc Jim Gibbons thông báo rằng họ sẽ tìm cách yêu cầu hoàn trả phần còn lại, góa phụ của Fossett đã từ chối, lưu ý rằng bà đã chi 1 triệu USD cho cuộc tìm kiếm riêng của mình.

Chủ nghĩa phiêu lưu mạo hiểm không chỉ dành cho những người giàu có. Đại dịch COVID-19 đã thúc đẩy sự gia tăng số lượt đến thăm những nơi như công viên quốc gia, làm tăng thêm sự phổ biến của hoạt động leo núi, đi bộ đường dài và các hoạt động ngoài trời khác. Bên cạnh đó, sự phổ biến của điện thoại di động đã cho nhiều người cảm giác rằng nếu có sự cố xảy ra, chỉ cần một cuộc gọi là họ có thể được giúp đỡ.

Một số nơi có luật thường được gọi là “luật lái xe ngu ngốc”, trong đó người lái xe buộc phải thanh toán hóa đơn ứng phó khẩn cấp khi họ phớt lờ rào chắn trên những con đường ngập nước. Bang Arizona có luật như vậy và Quận Volusia ở Florida cũng mới ban hành luật tương tự. Ý tưởng về một “luật đi bộ đường dài ngu ngốc” tương tự cũng là một chủ đề được tranh luận thường xuyên ở Arizona, khi rất nhiều người đi bộ cần được giải cứu trong cái nóng ngột ngạt.

Nhưng đó không phải là lựa chọn với những nhà thám hiểm giàu có. Trên đỉnh Everest, họ có thể tốn hàng chục nghìn đô la tiền giấy phép và phí thám hiểm để leo lên. Một số ít người chết hoặc mất tích khi leo núi hàng năm, khiến các cơ quan chức năng địa phương nhiều lần phải ứng phó khẩn cấp.

Mặc dù chính phủ Nepal yêu cầu những người leo núi phải có bảo hiểm cứu hộ, nhưng phạm vi của các nỗ lực cứu hộ có thể rất khác nhau, một số nỗ lực có thể tiêu tốn “hàng chục nghìn USD”.

Trên biển cả, những chủ du thuyền giàu có đang tìm kiếm kỷ lục về tốc độ và khoảng cách cũng đã nhiều lần yêu cầu được giải cứu khi hành trình của họ bị lạc hướng.

Khi du thuyền của triệu phú người Anh Tony Bullimore, đang trong chuyến hành trình vòng quanh thế giới thì bị lật cách bờ biển Australia 2.200km vào năm 1997, có vẻ như ông đã không còn mấy hy vọng. Bám vào bên trong thân tàu, ông cạn kiệt nước ngọt và gần như cạn kiệt không khí.

Khi một con tàu cứu hộ đến, Bullimore bơi một cách tuyệt vọng về phía trước. "Tôi bắt đầu nhìn lại cuộc đời mình và nghĩ. 'Chà, mình đã có một cuộc sống tốt đẹp, mình đã làm được hầu hết những điều mình muốn'", Bullimore kể lại sau đó. "Nếu tôi chọn từ ngữ để mô tả nó (cuộc cứu hộ), thì đó sẽ là một phép màu, một phép màu tuyệt đối.’

Các cơ quan chức năng Australia say đó còn giải cứu một du thuyền khác của triệu phú Pháp trong cùng tuần.

Bộ trưởng Quốc phòng Ian McLachlan cho biết: “Chúng tôi có nghĩa vụ pháp lý quốc tế. Rõ ràng chúng ta có nghĩa vụ đạo đức là phải đi giải cứu mọi người, dù là trong đám cháy rừng, lốc xoáy hay trên biển.”

Tuy nhiên, người ta nói ít hơn về yêu cầu của chính phủ Australian nhằm hạn chế các tuyến đường của các cuộc đua du thuyền - với hy vọng hướng thủy thủ đến những khu vực mà họ có thể ít cần đến sự cứu hộ hơn.