"Khát" nhân lực cho chuyển đổi số

Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển kinh tế số, xem đây là bước bứt phá trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Cũng là một nhiệm vụ được đặt ở mức ưu tiên cao trong các chiến lược phát triển quốc gia của Việt Nam.

Thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển kinh tế số. Chính phủ cũng đề ra mục tiêu đến năm 2025 kinh tế số chiếm 25% GDP Việt Nam. Ngoài ra, tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu là 10%. Cuối tháng ba vừa qua, Thủ tướng Chính phủ cũng phê duyệt chiến lược quốc gia về kinh tế số, xã hội số đến năm 2025 và định hướng đến 2030.

Những chủ trương, quyết sách đúng đắn cùng với sự hưởng ứng của các cấp các ngành, trong đó không thể không nói các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực viễn thông - công nghệ thông tin (IT), Việt Nam đã trở thành một trong những quốc gia có nền kinh tế số tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á.

Báo cáo “e-Conomy SEA 2021” do Tập đoàn Google, Bain (Mỹ) và Temasek (Singapore) phối hợp công bố, nền kinh tế internet của Việt Nam năm 2021 đạt giá trị 21 tỉ USD, đóng góp hơn 5% GDP của đất nước, cao gấp 7 lần năm 2015, và dự kiến đạt 57 tỷ USD năm 2025, đứng thứ hai trong khu vực Đông Nam Á (tốc độ tăng trưởng khoảng 29% một năm).

Cũng theo Báo cáo e-Conomy SEA 2021, thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam ước tính sẽ tăng 32% trong vòng 5 năm để đạt 39 tỷ USD vào năm 2025. Đặc biệt, có 78,7% người dùng internet đã tiến hành mua hàng trực tuyến vào năm 2021 dựa trên một nghiên cứu do We Are Social thực hiện.

Song song, nhu cầu tuyển dụng nhân sự trong lĩnh vực IT - viễn thông tiếp tục tăng cao. Điều này là do ảnh hưởng của các xung đột Nga - Ukraine khiến nhiều hợp đồng và đơn đặt hàng liên quan đến IT được chuyển về thị trường Việt Nam, cùng với việc các doanh nghiệp đang cảm thấy khá tích cực về việc kinh doanh hồi phục sau COVID-19.

Thế nhưng, quá trình chuyển đổi số quốc gia vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Trong đó, cốt lõi vẫn là nguồn nhân lực, nhất là nhân lực trình độ cao cho chuyển đổi số còn thiếu hụt, trong đó có nhân lực IT.

Ứng dụng công nghệ thông tin vào giải quyết thủ tục hành chính cho người dân tại Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Hà Nội (ảnh chụp tháng 6-2021). Ảnh: Nhật Nam/HNM

Một vấn đề đáng quan tâm ở Việt Nam hiện nay đó là, nói đến chuyển đổi số, các công ty thường giao cho đội ngũ IT. Trong khi đó, chuyên viên IT không phải người làm dữ liệu, họ chỉ là đối tác để giúp các chuyên gia thu thập, tìm kiếm dữ liệu. Việc xử lý và hiểu dữ liệu cần kiến thức chuyên sâu.

Liên quan vấn đề này, ông Albert Antoine, chuyên gia cố vấn ngành khoa học dữ liệu và trí tuệ nhân tạo, đồng sáng lập Avaiga, nhận định: “Nhiều lãnh đạo hiểu sai rằng chuyển đổi số là mua phần mềm về chạy là xong. Đó là sai lầm nghiêm trọng. Chuyển đổi số nên được hiểu là thay đổi về cơ cấu tổ chức nhân sự, mô hình kinh doanh để phù hợp với những thay đổi của thị trường”.

Mốt số liệu khác từ Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số công bố hồi tháng 8 vừa qua, tỷ lệ nhân lực IT trên tổng số lao động của Việt Nam ước đạt 1% trong tổng số 51 triệu lao động. Về kỹ năng, Việt Nam chưa có chuẩn kỹ năng số quốc gia mà chỉ có chuẩn kỹ năng sử dụng IT được ban hành từ 2014.

“Chỉ 40% doanh nghiệp cho biết có đủ kỹ năng IT và truyền thông để duy trì, khai thác đầy đủ các hệ thống công nghệ số của họ. Dự báo đến 2023, toàn ngành sẽ thiếu hụt khoảng một triệu lao động”, Phó tổng giám đốc FPT Digital Lê Hùng Cường cho biết.

Với nhân lực hiện tại, cần liên tục khuyến khích nâng cao kỹ năng số cho người lao động ở tất cả các ngành, lĩnh vực để họ làm chủ được các ứng dụng số phục vụ sản xuất, kinh doanh. Nhà nước cần có những chương trình thu hút, khuyến khích các sáng kiến kỹ thuật, phát huy tính tự chủ và sáng tạo của người dân.

Trong thời kỳ mở cửa và hội nhập, cần có tư duy mở để tiếp nhận những nhân tài từ bên ngoài, đặc biệt là các kiều bào trên khắp thế giới trở về phục vụ phát triển trong nước. Hiện nay, rất nhiều kiều bào Việt Nam đã thành danh ở nước ngoài, họ sẵn sàng quay về nước nếu có cơ chế thu hút và đãi ngộ phù hợp. Bên cạnh đó, một lượng lớn du học sinh Việt Nam ở nước ngoài cần được khuyến khích và tạo môi trường thuận lợi để họ trở về nước làm việc.

Để đáp ứng nguồn nhân lực công nghệ số trong tương lai, trong đề án “Nâng cao nhận thức, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chuyển đổi số đến năm 2025”, Bộ Thông tin và Truyền thông đặt mục tiêu đào tạo 1.000 chuyên gia chuyển đổi số trong các ngành, lĩnh vực, địa bàn để làm lực lượng nòng cốt chuyển đổi số trên toàn quốc.

Bên cạnh đó, 100% các trường đại học số phải hoàn thiện được mô hình tổ chức số, quản trị số, hoạt động số, chuẩn hóa dữ liệu số, kho học liệu số mở và được đầu tư trang bị đồng bộ hạ tầng, nền tảng công nghệ, trang thiết bị học và thực hành, sẵn sàng tuyển sinh và đào tạo nguồn nhân lực chuyển đổi số.

Như vậy, nguồn nhân lực số của Việt Nam đang thiếu cả về số lượng lẫn những kỹ năng cần thiết để hoàn toàn làm chủ các chương trình chuyển đổi số. Trong khi đó, kinh tế số đòi hỏi phải có nguồn nhân lực số tương thích để triển khai, tổ chức thực hiện và chúng ta cần thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ.

Tất cả vì mục tiêu phục vụ cho người dân ngày càng ấm no hạnh phúc, đất nước ngày càng hùng cường thịnh vượng.