Kỷ nguyên vàng son của ngành ô tô châu Âu đã qua: Từ kẻ dẫn dầu giờ đây nhiều công ty phải tới Trung Quốc học cách làm xe

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu từng thống trị thế giới nhưng giờ đây họ đang gặp khó khăn trên mọi mặt trận.

Ở trong nước, các quy định về khí thải nghiêm ngặt hơn buộc họ phải bán nhiều xe điện hơn – dòng sản phẩm có lợi nhuận ít hơn. Ở Trung Quốc, sự gia tăng của các đối thủ trong nước đang khép lại kỷ nguyên vàng son của các thương hiệu ô tô Đức. Mối đe dọa mới nhất là ở Mỹ, nơi Tổng thống đắc cử Donald Trump ủng hộ việc áp thuế quan.

Andrew Bergbaum, đồng lãnh đạo mảng ô tô tại công ty tư vấn AlixPartners cho biết: "Chúng ta thực sự đang sống trong thời kỳ có sự gián đoạn lớn".

Sự hỗn loạn này đã dẫn đến việc hàng nghìn việc làm bị mất và có nguy cơ gây thêm thiệt hại cho nền kinh tế châu Âu, vốn đã phải vật lộn để tăng trưởng nhanh như Mỹ trong những năm gần đây. Ngành công nghiệp ô tô chiếm khoảng 7% tổng sản phẩm quốc nội ở Liên minh châu Âu - cao hơn nhiều so với ở Mỹ.

Volkswagen, nhà sản xuất ô tô dẫn đầu khu vực, đã báo cáo lợi nhuận kỷ lục vào năm ngoái, nhưng cổ phiếu của công ty hiện đang giao dịch gần mức thấp nhất trong 14 năm. Công ty thậm chí còn đang đàm phán với công đoàn về việc lần đầu tiên đóng cửa các nhà máy ở Đức. Tuần này, công nhân VW đã tổ chức một cuộc đình công được gọi là cảnh báo để phản đối.

VW không phải là trường hợp duy nhất. Vào ngày chủ nhật, hãng sản xuất ô tô lớn thứ hai của Châu Âu Stellantis cho biết Tổng giám đốc điều hành Carlos Tavares sẽ từ chức trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với các nhà cung cấp và chính trị gia. Tháng trước, hoạt động của Ford tại Châu Âu đã công bố cắt giảm 4.000 việc làm. Các nhà cung cấp lớn trong ngành như Bosch và ZF Friedrichshafen cũng đang sa thải hàng nghìn công nhân.

Các nhà sản xuất ô tô châu Âu đã lên kế hoạch áp dụng nhanh chóng xe điện, được thúc đẩy bởi các cơ quan quản lý. Nhưng sau một đợt bùng nổ nhiệt tình ban đầu, người tiêu dùng vẫn chưa hợp tác, cảnh giác với giá cao và cơ sở hạ tầng sạc không đồng đều. Các khoản trợ cấp đã bị cắt vào tháng 12 năm ngoái tại Đức, gây ảnh hưởng nặng nề đến thị trường xe điện lớn nhất châu Âu.

Bắt đầu từ năm sau, các nhà sản xuất ô tô sẽ phải bán nhiều xe điện hoặc xe hybrid hơn ở EU để tuân thủ các giới hạn mới về khí thải carbon dioxide, nếu không sẽ phải nộp phạt. Tại Anh, các nhà sản xuất phải đối mặt với các hình phạt nặng nếu xe điện chiếm ít hơn 22% doanh số bán hàng của họ trong năm nay.

Theo một người hiểu rõ vấn đề này, VW đã cảnh báo riêng rằng hãng có thể phải trả khoản tiền phạt lên tới 1,5 tỷ euro, tương đương khoảng 1,6 tỷ USD cho EU.

Tuần trước, chính phủ Anh đã ám chỉ rằng họ có thể nới lỏng các quy định của mình và một số nhà phân tích dự đoán EU sẽ làm theo. Sự không chắc chắn này rất nguy hiểm đối với một ngành công nghiệp phụ thuộc vào mức độ lập kế hoạch nhu cầu cao để điều phối chuỗi cung ứng dài.

Ngay cả khi không có sự thay đổi về công nghệ, ngành công nghiệp ô tô của châu Âu vẫn sẽ gặp khó khăn. Doanh số bán hàng trong khu vực đang giảm gần 1% so với mức trước đại dịch sau một thời kỳ lạm phát cao khiến những người mua ít giàu có hơn không mua được xe mới.

Chi phí sản xuất đã tăng, đặc biệt là ở Đức, nơi đã mất nguồn cung cấp khí đốt giá rẻ của Nga. Năm nay, lợi nhuận kết hợp của VW, Mercedes-Benz và BMW dự kiến sẽ giảm một phần ba. Trong khi đó, các nhà phân tích cũng đưa ra dự đoán rất khiêm tốn vào năm tới.

Một thách thức khác là sự cạnh tranh ngày càng tăng của những chiếc xe giá rẻ tới từ Trung Quốc. Trong khi thuế quan bổ sung của EU trong năm nay đã làm chậm kế hoạch mở rộng của các công ty như BYD tại châu Âu, chính sách này đang khuyến khích họ xây dựng các nhà máy mới trong khối thương mại.

Xuất khẩu, thế mạnh truyền thống của các hãng xe hạng sang châu Âu, không bù đắp được cho thị trường trong nước nhỏ hơn và đông đúc hơn. S&P Global dự kiến lượng xe xuất xưởng từ châu Âu sẽ đạt tổng cộng 2,7 triệu xe trong năm nay, thấp hơn 16% so với năm 2019.

Trung Quốc từ lâu đã là thị trường xuất khẩu béo bở cho những chiếc xe hạng sang, nhưng nhu cầu năm nay đã bị ảnh hưởng bởi sự suy giảm chung trong chi tiêu xa xỉ. Mercedes-Benz và BMW đã đưa ra cảnh báo lợi nhuận vào tháng 9, với lý do thị trường Trung Quốc yếu kém và một số nguyên nhân khác.

Tình hình thậm chí còn tồi tệ hơn: Trung Quốc đã áp dụng thêm thuế đối với xe chạy bằng xăng nhập khẩu như một biện pháp đáp trả thuế quan của EU.

Tổng thống đắc cử Trump cũng đã nói rằng ông sẽ áp dụng thuế quan. Không chỉ áp dụng đối với các lô hàng từ châu Âu, ông Trump cho biết ông sẽ áp dụng mức thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ quốc gia láng giềng phía nam là Mexico. Trong khi đó, VW, Audi, Mercedes-Benz và BMW cũng sản xuất sản phẩm tại Mexico cho Mỹ.

Hoàn cảnh hiện nay là bước ngoặt lớn đối với một ngành công nghiệp từng là người chiến thắng áp đảo sau khi rào cản thương mại bị dỡ bỏ vào những năm 1990 và 2000. Châu Âu đã thoát khỏi cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 với vị thế dẫn đầu toàn cầu về sản xuất và công nghệ ô tô.

Ngay cả sau khi Trung Quốc giành ngôi vương về sản xuất, ngành công nghiệp ô tô của Châu Âu vẫn mạnh mẽ, chiếm gần 1/4 sản lượng xe hạng nhẹ toàn cầu trong những năm trước đại dịch. Năm nay, theo dự báo của S&P Global, thị phần của ngành này dự kiến sẽ giảm xuống còn 19%, kém xa Trung Quốc ở mức 33% và không cao hơn nhiều so với Bắc Mỹ.

Trong khi đó, xe điện đã trao quyền dẫn đầu về công nghệ cho Mỹ và ngày càng nhiều hơn là Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc từng trả tiền cho VW để có được bí quyết về động cơ; giờ đây, VW phải trả tiền cho các công ty khởi nghiệp Xpeng ở Trung Quốc và Rivian ở Mỹ để có được chuyên môn về xe điện.

“Chúng tôi đã có một tình hình rất thuận lợi trong 30 năm qua”, Fabian Brandt, giám đốc tư vấn ô tô toàn cầu của Oliver Wyman cho biết. “Một siêu chu kỳ đang đi đến hồi kết”.

Theo: WSJ