Liệu khát vọng lật đổ sự thống trị của đồng USD mà BRICS đang ấp ủ có thành sự thật?

Đặc quyền đặc lợi mà nước Mỹ được hưởng từ vị thế của đồng USD là điều khiến nhiều quốc gia thèm muốn. Và một lần nữa, lại có một nhóm muốn lật đổ sự thống trị của đồng bạc xanh. BRICS đang nhóm họp ở cấp Bộ trưởng để chuẩn bị cho Hội nghị Thượng đỉnh dự kiến diễn ra tại Nam Phi trong tháng 8 tới và có nhiều tin đồn cho rằng họ sẽ ra mắt một đồng tiền chung nhằm mục đích truất ngôi vương của đồng USD.

Tuy nhiên, ngay cả khi những tin đồn kia là sự thật, việc truất ngôi đồng USD rõ ràng không phải việc dễ dàng.

Cuối tuần này, các Ngoại trưởng BRICS sẽ nhóm họp tại Cape Town, Nam Phi cùng với đại diện từ các quốc gia như Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Kazakhstan. Đây là hoạt động khởi động cho sự kiện chính của các nguyên thủ dự kiến diễn ra trong tháng 8 tại Johannesburg.

Ra đời từ những năm 2000, BRICS ban đầu chỉ có 4 thành viên là Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc. Nam Phi được kết nạp thêm vào năm 2010. Tuy nhiên, trong hầu hết lịch sử, nhóm này hoạt động khá lỏng lẻo. Phải tới khi Trung Quốc đẩy mạnh việc thúc đẩy hoạt động của BRICS vài năm trước và gần đây là sự năng nổ từ Nga, BRICS được nhiều người nhắc tới với thuật ngữ “tái sinh”.

Trên thực tế, BRICS đang có nhiều yếu tố để vươn lên trên vũ đài chính trị toàn cầu. Nhóm 5 quốc gia này chiếm 42% dân số thế giới và chiếm tới 23% GDP toàn cầu. Hiện tại, BRICS đang thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia, bao gồm các cường quốc dầu mỏ vốn đang là đồng minh thân cận của Mỹ.

Những năm gần đây, Mỹ đã tiến hành các biện pháp trừng phạt hoặc đe dọa trừng phạt nhiều quốc gia, từ Trung Quốc tới Nga hay cả các nước đồng minh Trung Đông như Ả rập Xê út. Trong khi đó, đồng USD của Mỹ lại được sử dụng cho tới 42% số giao dịch tiền tệ toàn cầu. Điều này mang lại lợi thế cho Mỹ nhưng lại là điều bất an với nhiều quốc gia khác.

Trong bối cảnh địa chính trị toàn cầu có nhiều biến động, Trung Quốc hay Nga đã rất linh hoạt trong việc sử dụng các loại tiền tệ khác nhau để đáp ứng nghĩa vụ thanh toán mà không cần tới đồng USD. Tiến trình phi đô la hóa được ghi nhận ở nhiều nơi. Trong khi đó, thế giới vừa có một phen lo lắng khi mâu thuẫn chính trị đẩy nước Mỹ tiến gần tới bờ vực của vỡ nợ. Tình trạng đó chỉ được giải quyết một vài ngày trước khi nước Mỹ vỡ nợ như cảnh báo của Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen.

Tuy nhiên, những yếu tố này chưa đủ để hạ gục đồng USD. Đây vẫn là đồng tiền phổ dụng nhất thế giới. Ở nhiều quốc gia, nó luôn là lựa chọn số 2 sau đồng nội tệ, thậm chí còn vượt qua đồng nội tệ để trở thành phương tiện thanh toán được tin tưởng nhất. Hầu hết mọi loại hàng hóa, từ vàng đến dầu mỏ, đều được giao dịch bằng đồng USD. Thậm chí, tiền số cũng gắn liền với đồng bạc xanh.

Ngoài ra, đồng USD vẫn đang được sử dụng như một phương pháp dự trữ quan trọng. Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF ước tính 59% dự trữ của các ngân hàng trung ương trên toàn cầu là đồng USD. Đồng euro chỉ chiếm 20% còn đồng tệ chiếm 5%.

Theo Bloomberg, ngoài 5 quốc gia hiện có, 19 nước khác đang quan tâm tới việc gia nhập BRICS, bao gồm 13 nước đã gửi lời đề nghị chính thức. Tuy nhiên, việc có nhiều quốc gia tham gia cũng khiến việc quản lý trở nên thách thức hơn với một đồng tiền chung. Nga có ý tưởng dùng vàng để hỗ trợ đồng tiền mới này nhưng việc chuyên chở vàng giữa các quốc gia thành viên cũng không phải việc dễ dàng.

Ngoài ra, dù có những sự không hài lòng với sự thống trị của đồng USD nhưng sự khác biệt giữa các thành viên trong nhóm cũng không phải nhỏ. Hiện tại, dầu giá rẻ của Nga có thể là một món hời khiến các quốc gia nhập khẩu cảm thấy hào hứng với việc sử dụng một đồng tiền khác để thay thế đồng USD. Tuy nhiên, xét về lâu dài, sức hấp dẫn từ món hời này có thể sẽ biến mất.

Hồi tháng trước, Thống đốc Ngân hàng trung ương Nam Phi Lesetja Kganyago nhấn mạnh rằng việc tạo ra một đồng tiền chung của BRICS sẽ yêu cầu một ngân hàng trung ương của khối. Thượng Hải (Trung Quốc), một trong những trung tâm tài chính toàn cầu, sẽ là nơi khả dĩ nhất để đặt trụ sở của Ngân hàng Trung ương BRICS. Tuy nhiên, Ấn Độ sẽ khó hài lòng với điều này, nhất là khi hai quốc gia tỷ dân có những tranh chấp biên giới.

Tham vọng này còn đối mặt thêm một thách thức. Việc Tổ chức các nước Xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) còn chưa thể tạo ra đồng tiền riêng thì việc một nhóm các quốc gia ngẫu nhiên, có nhiều khác biệt như BRICS muốn làm điều tương tự sẽ không phải điều dễ dàng.

Tham khảo: Bloomberg