Mấu chốt “vòng xoáy đi xuống” của kinh tế Đồng bằng sông Cửu Long

Thông tin trên được đưa ra tại tọa đàm Thực trạng và giải pháp thu hút đầu tư cho Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh ĐBSCL (VCCI) phối hợp với Viện Kinh tế - Xã hội Cần Thơ tổ chức chiều 20/9.

Thiếu hụt đầu tư

Ông Nguyễn Khánh Tùng - Viện trưởng Viện Kinh tế - Xã hội TP. Cần Thơ - cho biết, ĐBSCL được xác định có vai trò, vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của cả nước. ĐBSCL được quy hoạch trở thành vùng trọng điểm nông nghiệp với nhiều sản phẩm chủ lực, nhất là lúa, tôm, cá tra, trái cây.

Nghị quyết 78/NQ-CP của Chính phủ ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 13 của Bộ Chính trị về phát triển vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 xác định, quy mô nền kinh tế ĐBSCL sẽ tăng gấp 2-2,5 lần so 2021; tăng trưởng bình quân 2021-2030 đạt 6,5-7%/năm; tăng trưởng kinh tế trên địa bàn bình quân đầu người/năm là 146 triệu đồng.

Quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đề ra mục tiêu phát triển hệ thống kết cấu giao thông vận tải đa phương thức kết nối liên vùng và quốc tế. Đến năm 2030, đầu tư xây dựng mới và nâng cấp khoảng 830 km đường bộ cao tốc, khoảng 4.000 km đường quốc lộ, 4 cảng hàng không, 13 cảng biển, 11 cụm cảng hành khách và 13 cụm cảng hàng hóa đường thủy nội địa… Điều này cho thấy, ĐBSCL rất cần việc đa dạng nguồn vốn để tạo động lực phát triển nhanh và bền vững.

Theo ông Tùng, báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL qua các năm đã nhận diện ra rằng, việc thiếu đầu tư và kém hiệu quả là một nguyên nhân then chốt dẫn đến vòng xoáy đi xuống và làm cho ĐBSCL ngày chậm phát triển so với các vùng khác. Mặc dù Chính phủ và các địa phương đã tăng cường đầu tư về cơ sở hạ tầng cho ĐBSCL nhưng tỷ lệ giải ngân còn thấp, chưa đạt kế hoạch đề ra. Trong khi đó, việc thu hút nguồn vốn ngoài ngân sách và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) còn nhiều hạn chế.

Viện trưởng Viện kinh tế - xã hội TP Cần Thơ thông tin, giai đoạn 2014-2023, chỉ có tỉnh Long An là địa phương có cơ hội tốt nhất để thu hút các nguồn vốn này, đặc biệt là nguồn vốn ngoài ngân sách; kế đến là tỉnh Tiền Giang, Kiên Giang, các địa phương còn lại gặp nhiều hạn chế. Riêng Cần Thơ còn phụ thuộc lớn vào nguồn bố trí từ ngân sách trung ương (bình quân giai đoạn 10 năm là 13,8%), còn lại nguồn vốn từ ngoài ngân sách và FDI rất hạn chế (chỉ đạt 7,5% và 5,2%).

“Từ phân tích trên cho thấy, ĐBSCL đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức nếu tiếp tục thiếu hụt nguồn vốn đầu tư và năng lực khai thác” - ông Tùng nói.

Những yếu kém

Theo ông Nguyễn Phương Lam - Giám đốc VCCI ĐBSCL , tổng số vốn Chính phủ đầu tư cho ĐBSCL tăng đáng kể những năm qua, giúp cho đầu tư hạ tầng khu vực, còn lại chưa thấy dấu hiệu tích cực nào. Tăng trưởng vốn đầu tư giai đoạn 2015-2023 của vùng thấp nhất cả nước. Nguyên nhân do 2 yếu kém đó là dòng vốn FDI giảm và số doanh nghiệp (DN) giảm cả về số số lượng và vốn đăng ký.

Tổng vốn đầu tư toàn xã hội giữa các địa phương cũng có sự chênh lệch không hề nhỏ. Tỉnh lớn nhất bình quân gần 35 nghìn tỷ đồng, trong khi tỉnh ít nhất là 12 nghìn tỷ đồng, cho thấy có sự phát triển không đồng đều của các địa phương trong khi điều kiện gần tương đồng nhau, kể cả vốn nhà nước rót vào cũng không đồng đều, kéo theo cả vùng phát triển chậm.

Về vốn đầu tư FDI, ông Lam cho rằng ĐBSCL vốn dĩ ít và yếu trong suốt thời gian qua. Đến nay ĐBSCL có 2.063 dự án FDI, với tổng số vốn 35,6 tỷ USD, chiếm 7,6% cả nước (nếu trừ những dự án lớn như điện gió, nhiệt điện thì tỷ lệ này chỉ còn chưa đến 5%). Bình quân tỷ lệ về vốn trên số dân rất thấp so với các vùng khác.

Tỷ lệ DN thành lập mới cũng không cao so với các vùng khác, so với tỷ lệ DN rời bỏ thị trường thì càng thấp. Cụ thể, năm 2023 vùng ĐBSCL có trên 15.000 DN thành lập mới, nhưng cũng có 14.800 DN rời khỏi thị trường, tức chỉ có thêm 190 DN tham gia thị trường trong khi những năm trước trên 1.000 DN. Vốn tư nhân đóng góp vào tổng vốn đầu tư xã hội của ĐBSCL thấp hơn các vùng khác rất nhiều…

“Mấu chốt của sự phát triển là vốn đầu tư, hiện ĐBSCL thiếu vốn đầu tư do chưa làm cho hạ tầng tốt lên được. Không có hạ tầng tốt thì nhà đầu tư không đến đây, nhà đầu tư không đến thì không giải quyết việc làm, không có việc làm thì lao động tiếp tục di cư, vòng xoáy đó ảnh hưởng từ kinh tế, xã hội và môi trường” - Giám đốc VCCI ĐBSCL nhận định.