Một hiệp định mang tính bước ngoặt, đem lại cho Việt Nam gần 186 tỷ USD sau 4 năm có hiệu lực

Động lực thương mại và đầu tư của EVFTA

Cách đây 4 năm, Việt Nam đã chính thức ký kết Hiệp định Thương mại tự do (EVFTA) với Liên minh châu Âu. EVFTA là một hiệp định mang tính bước ngoặt đã trở thành chất xúc tác quan trọng cho thương mại và đầu tư giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam. Là quốc gia Đông Nam Á duy nhất có thỏa thuận toàn diện như vậy với EU, Việt Nam có lợi thế cạnh tranh đáng kể so với các nước láng giềng vẫn đang trong giai đoạn đàm phán.

Theo đó, mục tiêu của EVFTA là xóa bỏ gần như tất cả các loại thuế quan, giảm rào cản pháp lý và cắt giảm thủ tục hành chính đã chuyển thành tăng cường thương mại và đầu tư song phương.

Khảo sát mới đây của Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) đã vẽ nên một bức tranh tổng quát về tác động của hiệp định, cho thấy EVFTA chắc chắn đã mở ra cánh cửa cho các doanh nghiệp châu Âu

Theo đó, số liệu khảo sát cho thất, gần 2/3 số người tham gia khảo sát cho rằng họ đã nhận được lợi ích ở những mức độ khác nhau. Đáng chú ý, 27% công ty (tăng đáng kể so với con số 18% vào năm 2023) hiện đang nhận được những lợi ích từ mức độ vừa đến rất lớn. Trong khi đó, khoảng 1/4 (giảm so với mức 31% vào năm 2023) vẫn chưa thấy bất kỳ lợi ích hữu hình nào.

Báo cáo cho biết, các thành viên EuroCham vẫn luôn đề cập việc giảm thuế quan, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường và mở rộng khả năng tiếp cận thị trường là những lợi ích chính. Những lợi thế khác có thể đề cập tới như chuỗi cung ứng hợp lý, cải thiện tính minh bạch trong kinh doanh và khuôn khổ pháp lý chặt chẽ hơn.

EVFTA đã thúc đẩy đáng kể xuất khẩu của Việt Nam sang châu Âu. Theo đó, xuất khẩu của Việt Nam sang khu vực này tăng vọt từ 35 tỷ euro (tương đương gần 38 tỷ USD) vào năm 2019 lên tới hơn 48 tỷ euro (tương đương gần 52 tỷ USD) vào năm 2023. Lũy kế từ năm 2020 (thời điểm Hiệp định EVFTA có hiệu lực) đến 2023, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU đạt khoảng 172 tỷ euro (tương đương khoảng 186 tỷ USD). Sự tăng trưởng được thể hiện rõ trong các lĩnh vực như điện tử, dệt may, giày dép, nông nghiệp và hải sản. 

Tuy nhiên, bão cáo cũng chỉ ra, mức tăng xuất khẩu của EU sang Việt Nam khiêm tốn hơn nhiều, chỉ tăng từ 11 tỷ euro lên 11,4 tỷ euro trong cùng kỳ, làm tăng thêm sự mất cân bằng thương mại đáng kể.

Mặc dù vậy, báo cáo nhận định, EVFTA chắc chắn đã củng cố sức hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà đầu tư châu Âu. Theo đó, khối Liên minh Châu Âu đã rót 28 tỷ euro (khoảng 30 tỷ USD) vào 2.450 dự án, nhấn mạnh niềm tin của EU vào tiềm năng của Việt Nam. Đáng chú ý, các nhà đầu tư EU đã bổ sung 800 triệu euro  vào đầu tư trực tiếp nước ngoài trong khoảng thời gian từ tháng 1/2023 - 9/2023, đi ngược lại xu hướng FDI đang giảm trên toàn cầu vào thời điểm đó.

Những thách thức cần vượt qua

Bên cạnh những lợi ích mà EVFTA đêm lại, báo cáo cũng đồng thời chỉ ra những thách thức vẫn đang còn tồn tại. Cụ thể, Khảo sát Chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) của EuroCham cho thấy một số trở ngại mà các doanh nghiệp châu Âu phải đối mặt khi tận dụng tối đa EVFTA. Những trở ngại này bao gồm các yêu cầu pháp lý phức tạp và việc chính quyền địa phương không công nhận các tiêu chuẩn quốc tế. 

Ngoài ra, việc các bên liên quan không hiểu rõ thỏa thuận, kết hợp với các vấn đề về định giá hải quan và thủ tục thông quan chưa minh bạch, làm phức tạp hóa hoạt động thương mại. Các rào cản kỹ thuật, đặc biệt là trong lĩnh vực chứng nhận và thử nghiệm sản phẩm, cũng vẫn là một rào cản đáng kể.

"EVFTA chắc chắn đã tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam", Dominik Meichle, Chủ tịch EuroCham Việt Nam cho biết. 

"Tuy nhiên, khảo sát của chúng tôi cho thấy rằng mặc dù đã đạt được tiến triển, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Khi chúng ta bước vào năm thứ năm của thỏa thuận, điều quan trọng là phải tiếp tục nỗ lực đơn giản hóa các thủ tục, thống nhất các tiêu chuẩn và đảm bảo mọi người đều hiểu cách thức hoạt động của EVFTA", ông Dominik Meichle nói thêm.

Còn theo ông Thue Quist Thomasen, Giám đốc điều hành của Decision Lab, những cuộc khảo sát đã chỉ ra rằng mặc dù EVFTA là một công cụ mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế, nhưng thành công của nó phụ thuộc vào những nỗ lực liên tục nhằm giải quyết những khó khăn về quy định, rào cản kỹ thuật và khoảng cách nhận thức. 

"Một cách tiếp cận có mục tiêu để hỗ trợ các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong việc điều hướng những thách thức này là rất quan trọng", vị lãnh đạo Decision Lab nhấn mạnh

Trước bối cảnh đó, Phó Chủ tịch EuroCham, ông Jean-Jacques Bouflet đã chỉ ra các sáng kiến chiến lược của EuroCham nhằm giải quyết các thách thức và tối đa hóa lợi ích của EVFTA. Theo đó, EuroCham Việt Nam đang tích cực ủng hộ việc phê chuẩn đầy đủ Hiệp định bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (EVIPA) như một bước quan trọng để mở khóa toàn bộ tiềm năng của EVFTA nhằm thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài. 

"EuroCham cam kết hỗ trợ các thành viên của chúng tôi tận dụng tối đa các cơ hội mà EVFTA mang lại", ông Dominik Meichle khẳng định. "Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng của Việt Nam để giải quyết những thách thức còn tồn tại và đảm bảo rằng cả doanh nghiệp châu u và Việt Nam đều có thể tận dụng tối đa lợi ích của thỏa thuận mang tính bước ngoặt này".