Mua sỏi, cát, đá từ các mỏ, không có hóa đơn đầu vào: Chủ doanh nghiệp tìm cách hợp thức hóa chứng từ nhằm "lách thuế", kết quả vướng vào lao lý

Ngày 17/12/2025, Phòng Cảnh sát kinh tế Công an tỉnh Nghệ An đã tống đạt các quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với V.S (SN 1979, trú xã Tam Hợp, Nghệ An), Giám đốc Công ty TNHH Sơn Thái Long, cùng 5 đối tượng khác về các tội Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng và Mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách Nhà nước.

Theo kết quả điều tra, từ năm 2024 đến nay, Công ty TNHH Sơn Thái Long, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh khoáng sản - mỗi tháng thu mua từ 3.000 đến 4.000 tấn sỏi, cát, đá từ các mỏ trên địa bàn Nghệ An, sau đó vận chuyển tiêu thụ tại nhiều tỉnh phía Bắc. Do phần lớn khoáng sản không có hóa đơn hợp pháp, V.S đã chỉ đạo nhân viên mua hóa đơn giá trị gia tăng để hợp thức hóa chứng từ kế toán, gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước gần 3 tỷ đồng.

Trước đó, ngày 15/6/2024, Công an huyện Nghi Lộc (thời điểm chưa chia tách đơn vị hành chính) cũng đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với T.T.P (SN 1983, trú TP. Vinh cũ), Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng Chính Uy, cùng kế toán doanh nghiệp về hành vi mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng.

Cơ quan điều tra xác định, trong khoảng thời gian từ giữa năm 2022 đến giữa năm 2023, T.T.P đã mua 81 hóa đơn giá trị gia tăng, với tổng giá trị hàng hóa ghi trên hóa đơn trước thuế gần 30 tỷ đồng nhằm kê khai, khấu trừ thuế, hợp thức hóa hàng hóa, dịch vụ đầu vào không có thật và tiếp tục bán lại cho các doanh nghiệp khác có nhu cầu.

Theo Công an tỉnh Nghệ An, thủ đoạn của các đối tượng mua, bán hóa đơn không mới. Các đối tượng thường thành lập doanh nghiệp “ma” hoặc doanh nghiệp hoạt động cầm chừng, không phát sinh giao dịch thực tế nhưng đăng ký đầy đủ ngành nghề để đủ điều kiện phát hành hóa đơn điện tử. Sau đó, hóa đơn được bán cho các doanh nghiệp có nhu cầu hợp thức hóa chi phí, che giấu nguồn gốc hàng hóa, khoáng sản hoặc dịch vụ không có thật nhằm trốn thuế hoặc khấu trừ thuế trái quy định.

Trong môi trường hóa đơn điện tử, hành vi vi phạm chủ yếu tồn tại trên dữ liệu số, không gắn với hàng hóa hay dịch vụ thực tế. Một số đối tượng còn chia nhỏ giá trị hóa đơn, lập chứng từ lòng vòng qua nhiều doanh nghiệp trung gian, tạo ra dòng dữ liệu “ảo” để né tránh sự kiểm soát của cơ quan thuế.

Đáng chú ý, trên các nền tảng mạng xã hội, không ít tài khoản ẩn danh, hội nhóm kín vẫn công khai rao bán hóa đơn với những lời chào mời như “có hóa đơn đủ ngành nghề”, “xuất nhanh, hợp thức chi phí”, “không cần giao dịch thực tế”, biến hành vi vi phạm pháp luật thành một dạng “dịch vụ ngầm”.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp có tâm lý chủ quan, cho rằng chỉ cần “đúng hình thức trên hệ thống” là đủ, trong khi bản chất giao dịch lại không được kiểm soát chặt chẽ. Điều này vô tình tạo ra “kẽ hở” để các đối tượng lợi dụng công nghệ nhằm che giấu hành vi vi phạm.

Công an tỉnh cho biết, theo quy định của pháp luật hiện hành, hành vi mua, bán trái phép hóa đơn, sử dụng hóa đơn không hợp pháp, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm có thể bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Mới đây, Nghị định số 310/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 125/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế, hóa đơn đã được ban hành và sẽ có hiệu lực từ ngày 16/01/2026. Nghị định này mở rộng phạm vi các hành vi vi phạm, làm rõ đối tượng bị xử phạt và nâng mức xử phạt đối với nhiều hành vi gian lận về hóa đơn, qua đó tăng tính răn đe trong thực tiễn. Bên cạnh xử phạt hành chính, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) cũng quy định chế tài nghiêm khắc đối với hành vi mua bán trái phép hóa đơn, sử dụng hóa đơn không hợp pháp nhằm trốn thuế. Tùy theo tính chất, mức độ và quy mô vi phạm, cá nhân vi phạm có thể bị phạt tiền lớn hoặc phạt tù đến 7 năm, kèm theo các hình phạt bổ sung như cấm hành nghề, đình chỉ hoạt động.