Những ai coi Toyota là 'Nokia của làng xe' thì giờ phải xin lỗi vì...

Cuối tháng này, dự kiến Toyota sẽ công bố mức lợi nhuận cao kỷ lục 30 tỉ USD cho năm tài chính kết thúc vào tháng 3-2024. Cũng trong năm 2023, Toyota đạt doanh số cao kỷ lục với 11,2 triệu chiếc (bao gồm Lexus, Daihatsu và Hino).

Toyota từng bị cho sẽ dẫm vào vết xe đổ Nokia

Trước khi bước vào năm 2023, Toyota đã hứng chịu hàng loạt gạch đá từ giới phê bình. Khi đó, nhiều nhà phân tích dự đoán Toyota sẽ là "Nokia" hay "Kodak" của làng xe. Đó đều là những "ông trùm" trong lĩnh vực điện thoại và máy ảnh, nhưng đã trượt dài trong lĩnh vực mình thống trị do chậm đổi mới.

Ngay cả tờ báo hàng đầu thế giới Bloomberg cũng không đứng ngoài cuộc khi đăng bài viết dẫn lời các nhà phân tích của tập đoàn tài chính hàng đầu thế giới Jefferies cho biết: "Toyota đã sai lầm lớn trong chiến lược xe điện". Họ cho rằng Toyota chống đối xe điện vì tư lợi cá nhân, do đã đầu tư quá nhiều vào hybrid.

Tuy nhiên, Toyota cho rằng: "Chính khách hàng, không phải nhà sản xuất hay các quy định hành chính, sẽ quyết định loại ô tô nào được bán trong tương lai".

Những gì xảy ra trong năm 2023 đã chứng minh quan điểm của Toyota. Chính phủ không thể trợ giá mãi được. Các khoản trợ cấp dần bị hủy bỏ. Nhu cầu chưa cao chủ yếu do vấn đề giá cả và hạ tầng. Các hãng đối mặt với tình trạng dư thừa công suất, dẫn đến cuộc chiến hạ giá dẫn đến thua lỗ tính trên đầu xe.

Nghiên cứu cho thấy, nếu sản xuất xe điện với "giá phải chăng" (50.000 USD hay 1,2 tỉ đồng được chọn làm mốc), Ford sẽ lỗ chừng 60.000 USD cho mỗi chiếc được bán ra.

Nhà phân tích: "Chúng tôi đã sai về Toyota"

14 tháng và 3 quý sau bài báo gay gắt của Bloomberg, Toyota báo cáo lợi nhuận ròng quý 3 tăng 107,9%.

Trong khi nhiều hãng phải giảm giá một cách miễn cưỡng để đẩy xe điện tồn kho thì Toyota kiếm lợi từ xe hybrid. Nhu cầu cao đến mức hãng điều chỉnh tăng dự báo lợi nhuận năm lên 14%.

Trong khi đó, Tesla liên tục trượt mục tiêu quý, BYD trở thành hãng bán xe điện nhiều nhất thế giới nhưng nhà đầu tư quan ngại do lượng hàng tồn cao cùng giảm giá thường xuyên khiến lợi nhuận giảm.

Sau những lời chỉnh trích, các nhà đầu tư nay lại tìm cách đổ tiền vào Toyota. Trong 12 tháng qua, cổ phiếu Toyota tăng 105%, Tesla giảm 4% còn BYD giảm 16%.

Tháng 2-2024, nhà phân tích chuyên về ô tô Adam Jonas của Morgan Stanley cho hay: "Tôi nợ Toyota một lời xin lỗi. Từ năm 2019 đến năm 2021, chúng tôi đã dự đoán xe hybrid tàn lụi do sự thay đổi trong quy định, xu hướng xe điện bùng nổ và thị hiếu người tiêu dùng. Chúng tôi đã sai lầm. Xe hybrid đang chứng tỏ là công nghệ chuyển đổi khả thi xác định người thắng kẻ thua trong năm 2024".

Bài học năm 2023: Điện là tương lai, hybrid là hiện tại

Toyota vẫn luôn đưa ra những tuyên bố thống nhất từ trước đến nay. Theo quan điểm của hãng, nhu cầu được thúc đẩy bởi trợ cấp không phải là nhu cầu thực sự. Hãng không chống xe điện, cũng không ủng hộ xăng dầu hay hybrid, mà chỉ quan tâm thị trường sẽ thực sự mua xe gì.

Toyota đồng tình rằng xe điện sẽ sớm là phương tiện của tương lai. Nhưng "sớm" không đồng nghĩa với việc ngay ngày mai người ta sẽ chỉ mua xe điện. Do đó, cần tìm cách tồn tại trong lúc chờ ngày đó đến.

Nỗi lo ngại của Toyota hoàn toàn có cơ sở. Chủ tịch Changan Zhu Huarong ước tính 60-70% trong số 148 thương hiệu của Trung Quốc sẽ biến mất trong vài năm tới. 

Trong số các thương hiệu ô tô điện Trung Quốc, chỉ BYD và Li Auto có lãi. Cả hai hãng này đều không dồn 100% cho xe điện mà cũng mở rộng danh mục sang động cơ plug-in hybrid và xe điện phạm vi mở rộng (chạy bằng động cơ điện có thể sạc từ động cơ xăng).

Trong khi đó, những thương hiệu thuần điện như Nio, Xpeng, thậm chí cả Tesla, đều đang chật vật. Tesla đã tạm thời gác lại phát triển xe điện giá rẻ trong khi mẫu bán tải điện mới ra mắt đang gặp nhiều vấn đề.

Kế hoạch năm 2024: Toyota sẽ chủ động đi chậm lại

Bất chấp doanh số và dự báo lãi kỷ lục, Chủ tịch Akio Toyoda lo ngại kết quả kinh doanh quá tốt có thể mở ra lỗ hổng khó lường. Ví dụ tiêu biểu là vụ bê bối ở Daihatsu.

Do đó, CEO Koji Sato sẽ nói về xe điện, còn ông Toyoda, với tư cách chủ tịch HĐQT, sẽ tập trung vào nền tảng cho tương lai của công ty, cụ thể là con người.

Phát biểu vào tháng 1-2024 khi công bố tầm nhìn mới của Toyota, ông cho biết: "Khi con số tăng trưởng, người ta sẽ ca ngợi anh. Ai cũng thích được khen, điều đó chẳng có gì sai trái. Nhưng chúng tôi cần xem xét kỹ doanh số và lợi nhuận này đến từ đâu. Chỉ thu hoạch trên những cánh đồng mà người xưa đã cẩn thận để lại là cách quản lý không thể đi đường dài".

Toyota vẫn chưa công bố dự báo cho năm tài chính 2024, nhưng Giám đốc tài chính Yoichi Miyazaki đã ám chỉ về việc chủ động giảm tốc doanh số với "tốc độ phù hợp". Ông cho biết Toyota đang "choáng ngợp" khiến khách hàng phải chờ đợi, đề cập đến tình trạng thiếu linh kiện chip dẫn đến thời gian bàn giao xe kéo dài năm 2021 và 2023.

Daihatsu có thể là ví dụ cho việc giảm tốc này. Toyota đã loại bỏ bớt các quy trình báo cáo rắc rối, kéo dài thời gian phát triển xe thêm 40%, xóa bỏ một số chức danh lãnh đạo.

Việc chạy chậm lại có chủ đích này được dự đoán có thể ảnh hưởng đến thời gian ra mắt các mẫu xe mới do Daihatsu phát triển, trong đó có Yaris, Yaris Cross, Raize, Vios… Những mẫu xe này khá phổ biến ở thị trường Đông Nam Á.