Những điểm mới của Luật Các TCTD sửa đổi và tác động đối với hoạt động ngân hàng

Ngày 18/01/2024, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật Các TCTD. Luật Các TCTD được kết cấu gồm 15 Chương, 210 Điều, trong đó có một số nội dung chính sau.

Thứ nhất, quy định về quản trị, điều hành của TCTD

Để nâng cao năng lực quản trị, điều hành, minh bạch hóa hoạt động của TCTD, hạn chế tình trạng thao túng, chi phối hoạt động của cổ đông lớn tại TCTD, Luật các TCTD sửa đổi, bổ sung quy định về tỷ lệ sở hữu cổ phần theo hướng giảm giới hạn tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông là tổ chức và của nhóm cổ đông và người có liên quan; có lộ trình giảm giới hạn cấp tín dụng; sửa đổi, bổ sung quy định về khái niệm người có liên quan; bổ sung trách nhiệm công bố, công khai thông tin của cổ đông sở hữu từ 01% vốn điều lệ của TCTD trở lên, người quản lý, người điều hành của TCTD, bổ sung, bảo đảm quyền của cổ đông thiểu số; sửa đổi, bổ sung các quy định về tiêu chuẩn, điều kiện người quản lý, điều hành, nâng cao tính độc lập, chuyên trách của thành viên Hội đồng quản trị độc lập; thành viên Ban kiểm soát; tăng số lượng tối thiểu thành viên Ban kiểm soát của ngân hàng thương mại, sửa đổi, bổ sung để tăng cường trách nhiệm của Ban kiểm soát của TCTD; sửa đổi, bổ sung các quy định tăng cường vai trò của ngân hàng hợp tác xã trong việc hỗ trợ quỹ tín dụng nhân dân thành viên...

Bên cạnh đó, Luật cũng bổ sung quy định để hợp nhất Giấy phép thành lập và hoạt động của TCTD đồng thời là Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, phù hợp với định hướng chung của Đảng, Nhà nước trong việc cắt giảm thủ tục hành chính, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Luật các TCTD cũng bổ sung quy định về cấm TCTD, người quản lý, người điều hành, nhân viên của TCTD gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm dịch vụ ngân hàng.

Các quy định tại Luật được đánh giá là tương đối chặt chẽ nhưng cần thiết giúp các TCTD xây dựng mô hình tổ chức phù hợp với thông lệ và thực tiễn hoạt động. Bên cạnh đó, việc bổ sung các quy định về an toàn trong hoạt động của TCTD nhằm ngăn ngừa việc lạm dụng quyền quản trị, điều hành, quyền cổ đông lớn để thao túng hoạt động của TCTD giúp TCTD hoạt động lành mạnh, an toàn, tạo tâm lý tin tưởng cho người gửi tiền vào hệ thống TCTD. Để hạn chế tác động lớn tới thị trường khi Luật được ban hành, Luật có quy định điều khoản chuyển tiếp đối với những quy định được sửa đổi, bổ sung tại Luật.

Thứ hai, quy định về hoạt động của các TCTD

Luật các TCTD sửa đổi bổ sung một số hoạt động mới phù hợp với thực tiễn hoạt động của TCTD như: hoạt động ngân quỹ, hoạt động giao đại lý trong lĩnh vực thanh toán...; sửa đổi, bổ sung quy định về một số hoạt động của TCTD để đảm bảo rõ ràng, phù hợp với thông lệ quốc tế như: quy định về thư tín dụng, bao thanh toánn, đại lý quản lý tài sản.... Bên cạnh đó, để nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của người dân, Luật sửa đổi, bổ sung quy định về cấp tín dụng, đơn giản hóa thủ tục cho các khoản cấp tín dụng nhỏ lẻ; sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan, tạo lập hành lang pháp lý cho việc cung ứng dịch vụ ngân hàng qua phương tiện điện tử, như bổ sung quy định điều chỉnh hoạt động cấp tín dụng bằng phương tiện điện, quy định về Giao dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng; bổ sung quy định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát và triển khai các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới trong hoạt động ngân hàng...; sửa đổi, bổ sung quy định về hoạt động của tổ chức tín dụng phi ngân hàng, tổ chức tài chính vi mô, quỹ tín dụng nhân dân theo hướng mở rộng hơn phạm vi hoạt động cho các loại hình TCTD này trên cơ sở phù hợp năng lực và an toàn hoạt động đối với từng loại hình.

Các quy định sửa đổi, bổ sung tại Luật đảm bảo cơ sở pháp lý rõ ràng, minh bạch cho hoạt động của TCTD, xử lý các khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của TCTD thời gian qua, đồng thời tạo cơ sở để TCTD đổi mới hoạt động đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thứ ba, về xử lý TCTD có vấn đề

Trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế Luật các TCTD bổ sung quy đinh yêu cầu các NHTM, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải xây dựng phương án khắc phục dự kiến trong các trường hợp bị can thiệp sớm. Quy định này nhằm yêu cầu các NHTM có sẵn các kịch bản cho trường hợp bị can thiệp sớm, theo đó khi TCTD có vấn đề phát sinh thì triển khai ngay các giải pháp cần thiết, đảm bảo tính kịp thời.

Luật các TCTD thay đổi về cách tiếp cận đối với can thiệp sớm TCTD. Theo đó, can thiệp sớm không phải là một trạng thái xử lý cụ thể, trên tinh thần từ xa, từ sớm, khi phát hiện các TCTD thuộc trường hợp can thiệp sớm, NHNN có văn bản gửi TCTD để thực hiện các yêu cầu, hạn chế, xây dựng, cập nhật phương án khắc phục để khắc phục các vấn đề trong hoạt động của TCTD để TCTD đó quay trở lại hoạt động bình thường. Luật các TCTD cũng bổ sung các trường hợp can thiệp sớm so với Luật hiện hành như trường hợp TCTD có lỗ lũy kế lớn hơn 15% vốn điều lệ, vốn được cấp và các quỹ dự trữ… Trong quá trình TCTD thực hiện phương án khắc phục, NHNN có thể xem xét điều chỉnh theo hướng áp dụng bổ sung thêm, kéo dài hoặc rút ngắn thời gian áp dụng các biện pháp, hạn chế để phù hợp với tình hình thực hiện phương án khắc phục của TCTD. Trường hợp TCTD thực hiện thành công phương án khắc phục và trở lại hoạt động bình thường thì việc áp dụng các biện pháp hạn chế, yêu cầu của NHNN cũng chấm dứt.

Luật các TCTD cũng bổ sung quy định về rút tiền hàng loạt, trong đó quy định rõ các biện pháp hỗ trợ thanh khoản, các biện pháp khác đối với TCTD khi tổ chức này bị rút tiền hàng loạt, đảm bảo an toàn hệ thống và đảm bảo quyền lợi người gửi tiền

Trên cơ sở kế thừa Luật hiện hành, Luật các TCTD quy định về kiểm soát đặc biệt và các phương án cơ cấu lại TCTD, trong đó có điều chỉnh để xử lý những khó khan, vướng mắc phát sinh thời gian qua.

Thứ tư, về xử lý nợ xấu, tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu

Trên cơ sở tổng kết quá trình thực hiện Nghị quyết 42/2017/QH14, Luật các TCTD luật hóa một số quy định về nợ xấu, xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài như: quy định về bán nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu; mua, bán nợ xấu của tổ chức mua bán, xử lý nợ; Mua, bán khoản nợ xấu có tài sản bảo đảm là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất hình thành trong tưng lai; thứ tự ưu tiên thành toán khi xử lý tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu…; Đồng thời Luật cũng có quy định chuyển tiếp cho một số trường hợp đang áp dụng quy định của Nghị quyết 42 nhưng không luật hóa tại Luật này.