Những điều đọng lại sau đại án Hà Văn Thắm

Sau hơn 3 tuần làm việc không nghỉ cuối tuần, phiên tòa sơ thẩm xét xử Hà Văn Thắm, nguyên chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng TMCP Đại Dương (OceanBank), Nguyễn Xuân Sơn, cựu Tổng giám đốc OceanBank, nguyên chủ tịch Tập đoàn Dầu khí (PVN), Nguyễn Minh Thu, nguyên Tổng giám đốc OceanBank cùng 47 đồng phạm đã kết thúc vào ngày cuối cùng của tháng 9/2017.

Những giọt nước mắt lăn dài

Có theo sát những phiên tòa xét xử vụ án mới thấy các bị cáo nguyên là lãnh đạo ngân hàng Đại Dương đều rất tâm huyết với ngân hàng. Nhiều người nói rằng đã cố ý làm trái vì phải lựa chọn giữa một bên là để cho ngân hàng sụp đổ, mất thanh khoản, với một bên là cứu vớt ngân hàng và chấp nhận chịu trách nhiệm hành chính theo tinh thần của Thông tư 02. Có người thì khóc lóc nói rằng trong quá trình làm việc họ đã không nhận được bất kỳ lời cảnh báo nào từ phía cơ quan giám sát cũng như Ngân hàng Nhà nước, và nếu biết sai thì họ đã dừng lại. Cũng có người nói rằng họ làm việc vì ngân hàng, yêu ngân hàng đến thế, gắn bó với ngân hàng như thế thì làm sao có thể làm hại ngân hàng?

Ngày hôm nay phải đứng trước tòa, họ - vốn là những cán bộ đã cống hiến cho ngân hàng rất lâu, có người đã nghỉ hưu, có người cũng thâm niên không dưới 20 năm, tất cả đều là cán bộ cốt cán – đều không tin rằng những gì họ làm sai lại phải chịu trách nhiệm lớn đến vậy. Có người nói rằng, nếu tòa bắt tội họ làm sai thì xin được gọi đúng tên của tội là cố ý làm sai để làm lợi cho ngân hàng.

Rồi có bị cáo còn nói rằng, kể từ khi bị khởi tố không dám ngẩng mặt lên nhìn ai, chỉ cặm cụi làm việc với đồng lương nhỏ bé và nỗ lực hợp tác để mong chờ lời phán quyết thấu tình đạt lý từ tòa án. Họ bị xã hội lên án rằng “những lúc cầm tiền thì ai cười cho, để đến bây giờ ra tòa thì khóc lóc” nhưng không cách nào thanh minh được.

Có người thì khi bị khởi tố đã không dám nói với cha mẹ, con cái vì sợ người thân không chịu được. May mắn không bị bắt tạm giam, họ cố gắng dành thời gian để ở bên con cái nhiều hơn, nói chuyện với con nhiều hơn về những thành bại trong cuộc sống để nói gần nói xa về một tương lai chưa rõ ràng mong người thân có thể hiểu. Đôi khi, họ tìm kiếm lý đo để cách xa con một vài ngày cho chúng quen dần với sự vắng mặt của mẹ, để nếu phải lãnh án chúng cũng không bị quá sốc.

Cũng có người đau lòng hơn là cả hai vợ chồng cùng phải ra trước vành móng ngựa, người chồng tội nhẹ hơn xin được đi tù thay cho vợ để người vợ có điều kiện chăm sóc và nuôi dạy các con hơn, cũng là để bị cáo có thể thực hiện một phần trách nhiệm của người chồng, người cha trong gia đình.

Ngay cả Hà Văn Thắm là bị cáo đứng đầu trong đại án cũng có lúc phải ôm mặt khóc khi nhân viên của mình nói rằng họ không hề oán trách các anh chị lãnh đạo. Những giọt nước mắt lăn dài trên khuôn mặt của người đàn ông từng là hình ảnh lý tưởng của nhiều người khi 30 tuổi đã là chủ tịch của một ngân hàng cùng nhiều công ty bất động sản khác, bên cạnh là người phụ nữ cũng tiếng tăm một thời Nguyễn Minh Thu khi nhân viên dưới quyền nói rằng trước khi xử án, có cán bộ ngân hàng Đại Dương mói nói rằng bị cáo đừng trình bày nhiều mà ảnh hưởng đến thương hiệu ngân hàng...

Tình người, tình nghề

Ngân hàng Đại Dương từng lớn nhanh như thổi và chiếm được cảm tình của rất nhiều khách hàng. Chính bởi điều ấy, khi các cựu lãnh đạo ngân hàng bị bắt giam rồi ngân hàng bị mua 0 đồng, họ không cảm thấy bất ngờ sao nổi?

Đại Dương, tên gọi của ngân hàng như một con tàu phăng phăng ra biển lớn với bao hoài bão ở trong đó, nhưng nó đã bị nhấn chìm bởi chính những việc làm sai trái của người cầm đầu.

HĐXX nhận định rằng, vi phạm của các bị cáo là cực kỳ nghiêm trọng, đã vi phạm các quy định của Bộ tài chính và NHNN bởi lẽ toàn bộ số tiền chi trái quy định nhà nước không thu hồi được đã gián tiếp tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng đến thị trường tiền tệ, tạo các tiền lệ xấu. Việc trên dẫn đến OceanBank cho vay không kiểm soát phát sinh nhiều khoản nợ xấu khó đòi. Kết quả là OceanBank có lỗ luỹ kế trên 10.000 tỷ đồng, nợ xấu hơn 14.000 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu 2,5 lần, từ đó NHNN phải đưa OceanBank vào dạng kiểm soát đặc biệt và mua lại với giá 0 đồng. Điều này gây ra gánh nặng cho ngân sách nhà nước và ảnh hưởng đến niềm tin của nhân dân. Ngoài ra cũng là tạo ra những nhóm lợi ích, tạo điều kiện cho việc xảy ra tham nhũng gây thất thoát tiền cho nhà nước.

Tại phiên tòa, có người nói rằng ngân hàng Đại Dương mới đã không thấu hiểu cho họ, không có lời nào nói đỡ họ mà còn đòi họ phải bồi thường. Nhưng qua diễn biến của các phiên xét xử mới thấy, Ngân hàng Đại Dương mới vẫn dang rộng cánh tay chở che cho những lãnh đạo cũ. Họ không chỉ tạo điều kiện cho những người bị khởi tố tiếp tục ở lại làm việc, tất nhiên là với vị trí không thể như trước kia mà chỉ là chuyên viên, mà những dịp ngân hàng có sự kiện, những cán bộ này vẫn được mời về hội sở tham dự một cách trân trọng. Rồi khi ra tòa, đại diện ngân hàng cũng khẩn thiết đề nghị HĐXX xem xét cho họ với những tình tiết giảm nhẹ nhất có thể.

Những cán bộ ngân hàng tiếp tục làm việc tại Đại Dương khi ra tòa day dứt là làm trái thông tư 02 một cách vô tình hay cố tình thì đều bởi mong muốn ngân hàng không phải phá sản. Song Họ không một lời oán trách ngân hàng cũ hay mới, vẫn một lòng hướng đến với nơi mà họ gắn bó và tha thiết được HĐXX cho cơ hội tiếp tục gắn bó với nghề, tiếp tục được cống hiến cho xã hội và chăm sóc gia đình.

Bản án thấu tình đạt lý

Sau hơn 20 ngày xét xử, Hội đồng xét xử nhận định rằng, hành vi của các bị cáo là rất nghiêm trọng, vì thế phải có bản án nghiêm khắc nhất dành cho Hà Văn Thắm và Nguyễn Xuân Sơn. Sau cùng, tòa tuyên án tử cho cựu chủ tịch PVN còn án chung thân với cựu chủ tịch OceanBank. Đây cũng là mức án mà trước đó khi luận tội, Viện kiểm sát đã đề nghị cho 2 bị cáo này. Ngoài ra, hai bị cáo Nguyễn Minh Thu – nguyên Tổng giám đốc và Nguyễn Văn Hoàn – nguyên Phó Tổng giám đốc cùng chịu án 22 năm tù giam.

Ngoại trừ bị cáo Hứa Thị Phấn bị tuyên án 17 năm tù như đề nghị, các bị cáo còn lại đều được HĐXX xem xét kỹ lưỡng các tình tiết giảm nhẹ để giảm án xuống mức thấp nhất có thể.

Trong 34 bị cáo nguyên là giám đốc chi nhánh/ phòng giao dịch của OceanBank bị luận tội cố ý làm trái chỉ có 28 bị cáo được đề nghị hưởng án treo từ 24-30 tháng, còn lại là tù giam hơn 3 năm. Thì nay HĐXX quyết định cho 5 người cải tạo không giam giữ 24 tháng, còn lại hưởng án treo từ 18-24 tháng.

Với các giám đốc khối, phó Tổng giám đốc Lê Thị Thu Thủy, tổng giám đốc BSC Phạm Hoàng Giang đều được HĐXX phán quyết mức phạt tù thấp hơn một nửa so với đề nghị của Viện kiểm sát, trong đó các giám đốc khối chịu án từ 36-42 tháng tù.

Không chỉ là mức án về hình sự mà trách nhiệm dân sự của các bị cáo cũng được xem xét thấu tình đạt lý. Nếu như trước đây VKS đề nghị các bị cáo là lãnh đạo Oceanbank và các giám đối khối ở hội sở phải chịu trách nhiệm liên đới bồi thường từ hàng chục tỷ đến hàng trăm tỷ, mà như Nguyễn Minh Thu nói rằng có làm việc quần quật cả 100 năm cũng không trả nổi, hay như Đỗ Đại Khôi Trang nói phải làm 10 đời không ăn không tiêu gì mới trả hết, rồi các bị cáo khác thì nói rằng họ chẳng làm việc với khách hàng thì biết gặp ai để đòi tiền mà trả lại.

Thì đến khi phán quyết, các mức bồi thường ấy đã dồn hết cho các bị cáo là lãnh đạo cấp trên gồm Nguyễn Xuân Sơn, Hà Văn Thắm và Nguyễn Minh Thu..., còn các bị cáo cấp dưới được miễn trách nhiệm dân sự, các bị cáo đã tự nguyện nộp tiền khắc phục vụ án là những giám đốc chi nhánh đều được trả lại tiền, tổng cộng 15 tỷ đồng.

Bản án sơ thẩm mà HĐXX dành cho các bị cáo được đánh giá là thấu tình đạt lý và có tình người. HĐXX đã thấu hiểu hoàn cảnh của các bị cáo vì bất đắc dĩ phải làm theo chỉ đạo của cấp trên và khi được cơ quan điều tra yêu cầu làm việc đã rất hợp tác cung cấp thông tin, khai báo thành khẩn, nhiều người dù chưa có kết luận đúng sai đã dùng tiền cá nhân hoặc vay mượn để nộp vào khắc phục hậu quả. HĐXX cũng thấu hiểu cho các bị cáo hầu hết đang có con nhỏ, các con cần có người cha người mẹ ở bên để chăm sóc dạy bảo.

Nhưng bản án cũng là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc tới những người đang công tác không chỉ trong ngành ngân hàng mà tất cả các ngành nghề khác, rằng dù ở bất kỳ vị trí nào cũng phải làm việc không chỉ theo chỉ đạo của lãnh đạo trực tiếp mà phải luôn thượng tôn pháp luật.