Nghị sĩ Mỹ lên tiếng, cá tra Việt có thoát ‘nạn’?

Mỹ hiện là thị trường tiêu thụ cá tra Việt Nam lớn thứ hai thế giới sau EU. Mỗi năm xuất khẩu cá tra sang Mỹ mang về cho Việt Nam khoảng 300 triệu USD, chiếm 20% tổng giá trị xuất khẩu cá tra nước ta.

“Do vậy, việc phía Mỹ thay đổi chính sách về kiểm soát thủy sản nhập khẩu dự báo sẽ gây thiệt hại rất lớn, hơn cả áp thuế chống bán phá giá, thậm chí nguy cơ cá tra Việt Nam mất thị trường này” - ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), cảnh báo.

Từ trang trại đến bàn ăn tiêu chuẩn Mỹ

Luật sư Ngô Quang Thụy từng đại diện cho doanh nghiệp (DN) thủy sản Việt Nam trong các vụ kiện chống bán phá giá tại Mỹ, cho biết theo Đạo luật Farm Bill 2014 của Mỹ, từ tháng 3-2016, cá tra Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường này phải tuân thủ những quy định rất nghiêm ngặt.

Một trong những tiêu chí rất khắt khe gây khó cho cá tra Việt Nam là Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) yêu cầu các vùng nuôi cá tra phải đạt tiêu chuẩn như các vùng nuôi cá da trơn tại Mỹ đang áp dụng.

Ông Trương Đình Hòe cho biết thêm, USDA sẽ giám sát chặt chẽ từ tiêu chuẩn giống, thức ăn chăn nuôi, các loại kháng sinh sử dụng trong quá trình nuôi, các quy trình, hệ thống của nhà máy chế biến. Chưa hết, họ còn giám sát từ đóng gói, dán nhãn, ghi rõ trọng lượng phi lê, trọng lượng nước, vận chuyển, kho nhập khẩu… cho đến khâu phân phối ra thị trường Mỹ và hệ thống các nhà hàng Mỹ có phục vụ món cá tra.

“Có nghĩa cá tra ở Mỹ nuôi theo tiêu chuẩn nào thì cá tra Việt Nam phải đáp ứng những điều kiện đó. Điều này sẽ khiến chi phí của DN sản xuất và chế biến Việt Nam tăng, những nhà nhập khẩu cũng gặp nhiều áp lực về kiểm tra, giám sát” - ông Hòe nhấn mạnh.

Một cổ ba tròng

Với các điều kiện khắt khe trên, nhiều ý kiến cho rằng chỉ những DN làm tốt mới có thể được xuất khẩu vào Mỹ. Tuy nhiên, ông Ngô Quang Thụy nói “không chỉ đơn giản như vậy”.

Theo ông Thụy, quy định mới này không chỉ tạo áp lực lên DN mà còn tạo áp lực lên Chính phủ Việt Nam mà cụ thể là Bộ NN&PTNT. Bộ này phải chứng minh nước ta có đủ các quy định, công cụ kiểm tra chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm… đối với cá tra tương đồng với Mỹ.

“Ngoài ra, Việt Nam phải nộp danh sách các DN đang xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Quan trọng là phải chọn những công ty có đủ năng lực, đáp ứng các tiêu chuẩn để nộp cho Mỹ. Đồng thời phải chọn ra những DN uy tín để USDA kiểm tra tại chỗ và những DN này sẽ góp phần quyết định vận mệnh cho toàn ngành cá tra có đủ điều kiện xuất vào Mỹ hay không” - luật sư Thụy khuyến cáo.

Trong khi đó, ông Nguyễn Phước Bửu Huy, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cadovimex II, đang xuất khẩu vào Mỹ nói: “Với thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp và nay thêm quy định tương đồng từ USDA thì đúng là… một cổ ba tròng. Bởi để chuẩn bị đáp ứng các điều kiện của Mỹ từ vùng nuôi đến chế biến, DN phải tốn thêm chi phí rất lớn”.

Mới đây tại buổi làm việc với Vasep tại TP.HCM, ông John Connelly, Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản Mỹ, cũng chỉ ra rằng việc chứng minh sự tương đồng giữa nuôi cá tra tại Việt Nam với Mỹ trong thời gian ngắn là rất khó. Trên thực tế chưa từng có nước nào ở Đông Nam Á đạt được sự tương đồng ngay.

“Những gì mà USDA đã làm khi xem xét các bước để có thể được công nhận về sự tương đồng sản phẩm thịt heo, gà… các nước khu vực ASEAN và Trung Quốc khi được xuất vào thị trường Mỹ trung bình là tám năm. Còn cá tra Việt Nam chỉ có 18 tháng!” - ông John Connelly dẫn chứng.

Tận dụng sự ủng hộ

Tuy sẽ rất khó khăn nhưng ông Trương Đình Hòe tự tin rằng các DN Việt Nam “có thể sẽ đáp ứng được các điều kiện mới của Mỹ”. Lý do là hiện nay phần lớn các DN đều đạt các tiêu chuẩn quốc tế về nuôi cá tra bền vững như ASC, GlobalG.A.P., MSC. Những tiêu chuẩn này đều có yêu cầu cao về môi trường nuôi, thức ăn, chế biến, trách nhiệm xã hội…

Cũng theo ông Hòe, quy định mới sẽ khiến ngân sách Mỹ phải bỏ thêm hàng chục triệu USD để thực hiện thanh tra giám sát cá tra Việt Nam. Các nhà nhập khẩu, bán lẻ Mỹ tốn thêm chi phí và người tiêu dùng Mỹ chịu thiệt khi phải mua cá tra giá cao.

Chính vì vậy, một số nghị sĩ Mỹ và tờ báo lớn của nước này đã lên tiếng phản đối cho rằng quyết định mới về cá da trơn đã đi ngược lại với lợi ích người tiêu dùng Mỹ cũng như trái với các thỏa thuận trong Hiệp định đối tác chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP).

Mới đây nhất, ngày 9-12, các thượng nghị sĩ Mỹ đã trình lên Quốc hội Mỹ nghị quyết đề nghị bãi bỏ quy định mới về giám sát cá da trơn. Nếu được thông qua, nghị quyết này có thể phủ quyết các quy định về giám sát cá da trơn mới được USDA đưa ra trước đó.

Các nghị sĩ Mỹ cũng nhìn nhận rằng nguyên nhân chính khiến USDA áp dụng quy định ngặt nghèo này không phải là bảo đảm an toàn sức khỏe người tiêu dùng Mỹ mà là để bảo hộ những người nuôi cá da trơn.

“Việt Nam có thể tranh thủ sự ủng hộ này”, ông Hòe bình luận về những động thái trên.

Còn theo luật sư Ngô Quang Thụy, thực chất quy định của USDA hoàn toàn trái với nguyên tắc của WTO. “Trong trường hợp USDA kiểm tra, giám sát các khâu sản xuất, chế biến cá tra của Việt Nam mà không cấp chứng nhận tiêu chuẩn tương đồng, các DN Việt có thể dựa vào hai tiêu chí “sản phẩm không gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và không làm hạn chế thương mại của hàng nhập khẩu” gửi hồ sơ phản đối lên WTO để được xem xét” - luật sư Thụy phân tích.